İbn Âşûr’un Kur’ân Kıssalarına Yaklaşımı

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 243 - 270, 30.04.2022

Yakup Bıyıkoğlu

https://doi.org/10.31121/tader.1074481

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada Muhammed Tahir İbn Âşûr’un (öl. 1973) Kur’ân kıssalarına bakışı ele alınmaktadır. Makalede konuyu temellendirmek için ilk olarak kıssa kavramı ve mahiyetine dair teknik bilgiler verilmektedir. Daha sonra İbn Âşûr’un kıssalara bakışı bağlamında genel düşünceleri ele alınmaktadır. Bu başlıkta onun nazarında Kur’ân’da kıssaların bulunmasının faydaları ve ayrı ayrı surelerde zikredilmesinin hikmetleri açıklanmaktadır. Sonra kıssaların tefsirinde ele aldığı bazı hususlar izah edilmektedir. Bunlar, kıssa lafzı için etimolojik tahlillerde bulunması, kıssa anlatımında dil ve belagat hususlarına değinmesi, en güzel kıssa tabiri hakkındaki yorumu, kıssaların kaynağı sorununa yaklaşımı, kıssaların hakikati meselesine dair söylemleri şeklinde sıralanabilir. Daha sonra kıssaların tefsirine dair yöntemi ele alınmaktadır. Bunlar da onun kıssalar arasında bütünlük cihetiyle atıfta bulunması, kıssaların tekrarına dair üslup beyanı, kıssaların ibret noktasına vurgu yapması, bazı müfessirlere muhalefet etmesi şeklinde zikredilebilir. Son olarak da kıssalara dair rivâyetler konusundaki tutumu, isrâiliyyâta yaklaşımı ve Kitâb-ı Mukaddes’e atıflarda bulunması hususları değerlendirilmektedir. Buradaki tespitlere göre o, kıssalar konusunda asılsız ve abartılı haberlere şiddetle karşı çıkar. Durum böyle olsa da Kur’an ile Ahd-i Atik arasında muvafık olan Tevrat’taki pasajlardan alıntı yapar. Sonuç olarak İbn Âşûr, kıssaların hakikat üzere anlatıldıklarına ve kıssaların kaynağının Kur’ân vahyi olduğuna dikkat çeker. Kur’an üslubunda olduğu gibi kıssaların da benzer tarz üzere olduğunu söyler. Ona göre kıssalara vakıf olmak için bunların vahyin bütünlüğü çerçevesinde ele alınması gerekir.

Anahtar Kelimeler

İbn Âşûr, Kur'ân-ı Kerîm, Tefsir, Kıssa, İsrâliyyât

Destekleyen Kurum

Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi

Teşekkür

Teşekkür Eder, Kolaylıklar Dilerim

Ibn Ashur's Approach to the Qurʾanic Qiṣaṣ

Öz

In this study, the view of Muhammad Tahir Ibn Ashur (d. 1973) on the qisas/narratives of the Qurʾān is discussed. In the article, firstly, technical information about the concept of qiṣṣa and the nature of qiṣaṣ is given in order to ground the subject. Then, the general thoughts of Ibn Ashur in the context of his view of the qiṣaṣ are discussed. In this title, according to him, the benefits of having qiṣaṣ in the Qurʾān and the wisdom of mentioning them in separate sūras are explained. Then, some of the points that the qiṣaṣ deal with in their interpretation are explained. These can be listed as making etymological analyzes for the wording of the qiṣṣa, mentioning the language and rhetoric in the narration of the qiṣṣa, his comment on the most beautiful qiṣṣa expression, his approach to the problem of the source of the qiṣaṣ, his discourses on the issue of the truth of the qiṣaṣ. Then, the method of interpreting the qiṣaṣ is discussed. These can be mentioned as his reference to the qiṣaṣ in terms of integrity, his stylistic statement about the repetition of the qiṣaṣ, his emphasizing the example point of the qiṣaṣ, and his opposition to some commentators. Finally, his attitude towards the narrations of the qiṣaṣ, his approach to Israelite traditions and his references to the Bible are evaluated. According to the findings here, he strongly opposes unfounded and exaggerated news about qiṣaṣ. Even so, he quotes passages from the Torah that are compatible between the Qurʾān and the old testament. As a result, Ibn Ashur draws attention to the fact that the qiṣaṣ are told with the truth and that the source of the qiṣaṣ is the Qur'anic revelation. He says that as in the style of the Qurʾān, the qiṣaṣ are similar in style. According to him, in order to know the qiṣaṣ, they must be handled within the framework of the unity of the revelation.

Anahtar Kelimeler

Ibn Ashur, al-Qurʾān al-Karīm, Tafsīr, Qiṣṣa/Narrative, Israelite traditions

Kaynakça

• Abduh, Muhammed. Tevhîd Risâlesi. Çev. Sabri Hizmetli. Ankara: Fecr Yayınları, 1986.
• el-Âlûsî, Şihâbuddin Mahmûd. Meâni’l-Kur’ân fî tefsîr’il Kur’âni’l-Azîm ve’s-Seb‘i’l-Mesânî. 30 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabiyye, ts.
• Aziz Ahmed, Hindistan ve Pakistan’da İslâm Modernizmi. Çev. Ahmet Küskün İstanbul: Yöneliş Yayınları, 1990.
• Baljon, J.M.S. Kur’ân Yorumunda Çağdaş Yönelimler. Ankara: Fecr Yayınları, 1994.
• Bıyıkoğlu, Yakup. “İsrâiliyyât Türü Haberlerin Bilgi Açısından Değeri (Tâlût ve Câlût Kıssası Örneği)”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23/1 (2018), 209-247.
• Bıyıkoğlu, Yakup. “Kıssa Üslubu Bağlamında Kur’ân’da Eyyûb Peygamber”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 44 (2016), 211-243.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. 8. Baskı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1991.
• Deliser, Bilal. Kur’ân İlimleri ve Tefsir Üsûlü. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2014.
• Demir, Şehmus. Mitoloji Kur’an Kıssaları ve Tarihi Gerçeklik. 3. Baskı. İstanbul: Beyan Yayınları, 2019.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2009.
• Döner, Ertuğrul, Tefsirde İsrâiliyyât’ın Kaynak ve Bilgi Değeri. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
• Elmalılı, Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. 10. Cilt. İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1979.
• Fîrûzâbâdî, Muhammed b. Ya‘kûb. el-Kâmusu’l-muhît. 8. Baskı. Beyrût; Müessesetü’r-Risâle, 2005.
• Goldziher, Ignaz. Mezahibu’t-Tefsiri’l-İslâmî. Haz. Abdülhalim en-Neccâr. Kahire: Mektebetü’l-Hanci, 1955.
• Gündüz, Şinasi. “Kur’an Kıssalarının Kaynağı Eski Ahit mi? Yapı, Muhteva ve Kaynak Açısından Torah Kıssaları”. Ondokuz Mayıs İlahiyat Fakültesi Dergisi 10 (1998), 49-88.
• Halefullah. Muhammed Ahmed. Kur’ân’da Anlatım Sanatı/el-Fennü’l-Kasasî. Çev. Şaban Karataş. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002.
• İbn Âşûr, Muhammed Tahir. et-Tahrîr ve’t-Tenvîr. Tûnus: ed-Dâru’t-Tûnisiye, 1984.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemâlüddin Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arâb. 3. Baskı, 15 Cilt. Beyrût: Dâru Sâdır, 1993.
• Kılıç, Sadık. “Tarih Felsefesi Açısından Kıssalar”. 1. Kur’ân Sempozyumu. 87-98. Ankara: Bilgi Vakfı Yayınları, 1994.
• Kitâbı Mukaddes. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 1996.
• Kocal, Osman. İbn Âşûr’un Kur’an Kısslarına Bakışı (Hz. Yûsuf Örneği). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• el-Kurtubî, Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekir. el-Câmi‘ li ahkâmi’l-Kur’ân. Thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. 24 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
• Mennâu’l-Kattân. Mebâhis fî ulûmi’l-Kur’ân. Kahire: Mektebetü Vehbe, 2004.
• Öztürk, Mustafa. Kur’an Kıssalarının Mahiyeti. 2 Baskı. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2017.
• Öztürk, Mustafa. Kıssaların Dili. Ankara: Kitâbiyât Yayınları, 2006.
• Pak, Zekeriya. Tefsir Usûlü. Ankara: Bilay Yayınları, 2020.
• Râgıb el-Isfehânî. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Seyyid Keylânî, Beyrût, Dâru’l-Marife, ts.
• Reşid Rıza, Muhammed. Tefsiru’l-Menâr. 12 Cilt. Kahire: Dâru’l-Menâr, 1947.
• Reşid Rıza, Muhammed. el-Vahü’l-Muhammedî. Kahire: Dâru’l-Cumhuriyye, 2005.
• Sayı, Ali. “Kur’an’da Kıssa Kavramı Üzerine”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 (1995), 145-196.
• Şelebî, Târık. en-Nahvu’l-mefhûm. Kahire: Dâru’l-Burâk, 2005.
• Şengül, İdris. “Kur’ân Kıssalarının Tarihî Değeri”. Diyanet İlmî Dergi 32/4 (1996), 63-91.
• Şimşek, M. Sait. Kur’an Kıssalara Giriş. 2. Baskı. İstanbul: Yöneliş Yayınları, 1998.
• Şimşek, M. Sait. Günümüz Tefsir Problemleri. Konya: Kitap Dünyası Yayınları, 2004.
• Watt, W. Montgomery. Kur’ân’a Giriş. Çev. Süleyman Kalkan. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2000.
• ez-Zeccac, Ebû İshâk. Meâni’l-Kur’ân ve İ‘râbuhu. Thk. Abdulcelil Abduh Şelebî. 5 Cilt. Beyrût: Âlemu’l-Kütüb, 1988.
• ez-Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Mahmud b. Ömer b. Muhammed. el-Keşşâf. Thk. Abdurezzak el-Mehdî. 4 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1997.