Hafız Ali Rıza Sağman ve Kur’an Tercümesi

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 516 - 533, 30.10.2022

Davut Şahin

https://doi.org/10.31121/tader.1165052

Öz

Çalışmada Hafız Ali Rıza Sağman’ın hayatı, Kur’an anlayışı, Kur’an tercümesi hakkındaki görüşleri ile yazdığı Kur’an meali incelenmektedir. Sağman Cumhuriyet’in ilk yıllarında Türkçe Kur’an projesini camilerde icra edenlerden biridir. 1964 yılına kadar süren hayatı boyunca o, diğer meşguliyetleri yanında Kur’an tercümesine ilişkin görüş belirterek, eserler yazarak bu alanla ilgili olduğunu göstermiştir. Görüşleri ve eserleri, yaşadığı dönemde Kur’an tercümesine bakışı ve tercümenin durumu hakkında kısmen de olsa fikir vereceği için önem arz etmektedir. Çalışma iki kısımdan oluşmaktadır. Birincisi Sağman’ın Kur’an anlayışı ile tercümeye ilişkin fikirlerine, ikincisi ise onun meal çalışmasına dairdir. İlk kısımda Sağman’ın yazdığı bir risalesi ve makalesi ile kaleme aldığı meali esas alınmaktadır. Bu çalışmalarda sunulan bilgiler, fikirler ve değerlendirmeler çerçevesinde bakıldığında onun, lafzın incelikleri dikkate alınmaksızın sırf anlaşılsın diye Kur’an’ın Türkçeye tercüme edilmesini doğru bulmadığı, Kur’an’ın tercümesinin ancak mealen mümkün olabileceği yönünde fikir beyan ettiği, Kur’an’ı kendisine hitap ediyormuş gibi düşünerek okumalar yaptığı anlaşılmaktadır. Çalışmanın ikinci kısmında ise Sağman’ın kaleme aldığı meal biçimsel ve içeriksel açılardan ele alınmaktadır. Bu incelemeler neticesinde şunları söylemek mümkündür: Sağman mealinde bir taraftan Kur’an metnine bağlı kalmaya gayret etmiş, diğer taraftan mealdeki amacın muhatabın Kur’an’ı anlaması olduğunu düşündüğünden olsa gerek Kur’an ifadelerini Türkçeleştirmeye, Türkçenin ifade gücünü kullanmaya çalışmış, metnin anlaşılır ve açık olması için parantez içi cümleler kullanmıştır. Mealinde kısmen de olsa bazı hata ve eksikler mevcuttur.

Anahtar Kelimeler

Kur'an, Hedef Dil, Meal, Tercüme, Ali Rıza Sağman

Hafiz Ali Riza Sağman and Translation of the Qur'an

Öz

In this study, Hafız Ali Rıza Sağman's life, understanding of the Qur'an, his views on the Turkish translation of the Qur'an and the translation of the Qur'an he wrote are examined. Sağman (d. 1964) is one of the people who carried out the Turkish Quran project in mosques in the early years of the Republic. Until his death, he was constantly busy in this field by expressing his opinion on the translation of the Qur'an and writing works. His views and works are important as they will give some idea about the translation of the Qur'an into Turkish and the situation of the translation during his lifetime. The study consists of two parts: the first is about Sağman's understanding of the Qur'an and his ideas about translation, and the second is about his translation work. The first part is based on a booklet written by Sağman and his article and the translation he wrote. From the information, ideas and evaluations he presented in these studies, it is seen that he did not find it appropriate to translate the Qur'an into Turkish just for the sake of understanding, regardless of the subtleties of the wording, and expressed his opinion that the translation of the Qur'an is only possible in terms of meaning. It is understood that he made readings by thinking of the Qur'an as if it were addressed to him. In the second part of the study, Sağman's translation is discussed in terms of form and content. In accordance with these reviews, it is possible to say the following: It is understood that Sağman's priority is for readers to understand the Qur'an. For this reason, Sağman, on the one hand, tried to stick to the text of the Qur'an in its translation, on the other hand, tried to translate the Qur'anic expressions into Turkish, to use the expressive power of Turkish, and used parenthetical sentences to make the text understandable and clear. On the other hand, there are some errors and omissions in its translation.

Anahtar Kelimeler

The Qur'an, Meaning of Qur'an, Translation, Target Language, Ali Riza Sağman

Kaynakça

• Akkaya, M. Fazlı. “Hocam Ali Rıza Sağman”. Lâfzen ve Meâlen Kur’ân-ı Hakîm’in Tercemesi. İstan-bul: Üçdal Neşriyat, 1980.
• Apuhan, Ayşe Elif. Ali Rıza Sağman’ın Tecvit-Tilavet Anlayışı. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Baltacıoğlu, Ismayıl Hakkı. Kur’an. Ankara: Yıldız Matbaacılık Ve Gazetecilik T.A.Ş., 1957.
• Cündioğlu, Dücane. Türkçe Kur’an ve Cumhuriyet İdeolojisi. İstanbul: Kitabevi 1998.
• Çevik, Mümin. “Takdim”, Lâfzen ve Meâlen Kur’ân-ı Hakîm’in Tercemesi, İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1980.
• Güler, Nurdane. “Kur’ân Ayetlerinde Maslahat ve Gâî Yorumla İlişkisi”. ed. Ayten Erol, İslamî İlimlerde Maslahat, Ankara: Gece Kitaplığı, 2017.
• Özcan, Nuri. “Ali Rıza Sağman”. DİA. C.35. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Öztürk, Mustafa. Cumhuriyet Türkiyesinde Meal ve Tefsirin Serencamı, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.
• Sağman, Ali Rıza. “Kur’an -Mâhiyeti- Başka Dile Çevrilmesi”. neşr. Dücane Cündioğlu, İslamiyat, 1/2 (Nisan- Haziran 1998), 99-124.
• Sağman, Ali Rıza. Kur’an’ın Türkçeye Tercemesi Karşısında Üç Profesör Muhterem Hilmi Ziya Ülken, İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Besim Atalay. İstanbul: Ahmet Sait Matbaası, 1957.
• Sağman, Ali Rıza. “O Müthiş Sele Karşı Duramadık”. Sebilürreşad, 4/95 (Şubat 1951), 312-313. İDP - İslamcı Dergiler Projesi (idp.org.tr) erişim tarihi 17.08.2022.
• Sağman, Ali Rıza. Lâfzen ve Meâlen Kur’ân-ı Hakîm’in Tercemesi. İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1980.
• Şener, Abdulkadir vd. Yüce Kur’an ve Açıklamalı-Yorumlu Meâli. İzmir: Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi, 2014.