Qur'an Reading Course Assessment and Evaluation Principles

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 214 - 253, 30.04.2023

Hasan Hüseyin Havuz

https://doi.org/10.31121/tader.1140469

Öz

In the Qur’an Reading course, assessment and evaluation are applied as an oral exam. Most of the time, there are no specified criteria in the assessment and evaluation of this course. At this point, it is stated that the development process of the student will be taken as a basis in the cur-riculum of Imam Hatip Secondary School and Imam Hatip High schools. But there is no written criterion in the Qurʾan reading exams in theology faculties. In addition, in the tradition, there is a unity of practice in conducting exams on mushaf, memorization and tajweed. Reading from the mushaf, memorization and tajweed information are divided into certain proportions and points are given according to the required qualifications. However, there is sometimes no common be-havior in this regard. For this reason, Qurʾan Reading course is perceived as a course in which there is no criterion in its assessment and evaluation. While this is the case, how should assess-ment and evaluation be done in this course? How should the criteria be established in the current situation? Should it aim for ideal reading in all cases? Should there be a qualification criterion in this lesson? These are questions that need to be answered. In this context, some criteria have been established in this article according to the accepted approaches in the scale of theology faculties. At the same time, references were made to evaluations from other educational institu-tions. While doing this, assessment and evaluation principles were taken into consideration and in accordance to these principles, it has been tried to reveal the transparency, objectivity and reliability of the Qurʾan Reading course exams. In this article, the situation of the Qurʾan Read-ing course is primarily discussed in terms of assessment and evaluation principles. In this re-spect, the importance of the objectives and criteria of the course was mentioned and sample grading keys were created at the level of theology. Then, the method of assessment and evaluat-ing the oral exam was emphasized. However, the detailed evaluation for reading from the mushaf, memorization and tajweed knowledge exams was excluded.

Anahtar Kelimeler

Qurʾan Reading Course, Assessment and Evaluation, Oral Examination, Grading Key, Sufficiency Criterion

Kur'ân Okuma Dersi Ölçme ve Değerlendirme İlkeleri

Öz

Kur'ân Okuma dersinde ölçme ve değerlendirme, sözlü sınav olarak yapılmaktadır. Bu dersin ölçme ve değerlendirmesinde çoğu zaman belirlenmiş kriter bulunmamaktadır. Ancak, bu nok-tada İHO ve İHL okullarının öğretim programlarında öğrencinin gelişim sürecinin esas alınacağı belirtilirken, ilahiyat fakültelerindeki Kur’an okuma sınavlarında yazılı bir ölçütten söz edilme-miştir. Bunun yanı sıra oluşan gelenekte yüzüne/Mushaf’tan, ezber okuma ve tecvit konularında sınav yapılmasında uygulama birliği vardır. Yüzüne okuma, ezber ve tecvit bilgisi belli oranlarda bölünerek aranan özelliklere göre puan takdir edilmektedir. Fakat bu konuda bazen ortak bir tutum sergilenememektedir. Bu sebeple Kur'ân okuma, ölçme ve değerlendirmesinde herhangi bir kriterin olmadığı, rastgele puan verilen bir ders olarak algılanmaktadır. Durum böyle iken bu derste ölçme ve değerlendirme hangi düzeyde, nasıl yapılmalıdır? Mevcut sistem içerisinde kri-terler ne ölçüde oluşturulmalıdır? Her öğretim seviyesinde ideal okuma olan en üst seviye mi hedeflenmelidir? Bu derste baraj/yeterlilik uygulaması yapılmalı mıdır? Bu sorular cevaplanması gereken sorulardır. Bu çerçevede makalede ilahiyat fakülteleri ölçeğinde kabul gören yaklaşım-lara göre bazı ölçütler oluşturulmuştur. Aynı zamanda diğer kurumlardaki değerlendirmelere atıf yapılmıştır. Bu yapılırken ölçme ve değerlendirme esasları dikkate alınmış olup bu ilkeler doğ-rultusunda Kur'ân okuma sınavlarının şeffaflığı, objektifliği ve güvenirliği ortaya konmaya çalı-şılmıştır. Kur’ân dersinin durumu öncelikle ölçme ve değerlendirme ilkeleri açısından ele alın-mıştır. Bu konuda hedef ve kriterin öneminden söz edilerek ilahiyat düzeyinde örnek puanlama anahtarları oluşturulmuştur. Akabinde sözlü sınavının ölçme ve değerlendirmesinin yöntemi üzerinde durulmuştur. Ancak yüzüne, ezber okuma ve tecvit bilgisi sınavlarının ayrıntılı değer-lendirilmesi kapsam dışı tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kur, Ölçme ve Değerlendirme, Sözlü Sınav, Puanlama Anahtarı, Baraj/Yeterlilik Kriteri

Kaynakça

• AKÜÖLEY, Afyon Kocatepe Üniversitesi Önlisans ve Lisans Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliği. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sayı: 28038, (2011). Erişim 05 Ekim 2022. https://ogrenci.aku.edu.tr/egitim-ogretim-sinav-yonetmenligi/
• AKÜ, Afyon Kocatepe Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi. "Müfredat Dersleri". Erişim 11 Şubat 2022. https://islamiilimler.aku.edu.tr/mufredat-dersleri/
• AKÜ, Afyon Kocatepe Üniversitesi. "Ders İçerikleri". Erişim 21 Şubat 2022. https://islamiilimler.aku.edu.tr/ders-icerikleri-2/
• Akkuş, Murat. “Kur’ân Okuma ve Tecvid Dersi Sınavlarının Ölçme ve Değerlendirmelerine Yönelik Bir Teklif: Aksaray Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Örneği”. İlahiyat Fakültelerinde Kur’ân Eğitim ve Öğretimi. ed. Ahmet Gökdemir. İstanbul: Ravza Yayınları, 2019.
• Ata, Mehmet Mahfuz. "Kur'ân Öğretim Yöntem ve Teknikleri Problem ve Çözüm Yolları". Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/30 (2013), 167-189.
• Baş, Erdoğan. Kur’ân Okuma-Okutma ve Anlama Üzerine. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2019.
• Benli, Abdullah. “İlahiyat Fakültelerinde Yürütülen Kur'ân Okuma ve Tecvid Dersleri için Bir Program Önerisi”. Bilimname : Düşünce Platformu 28 (Ocak 2015), 125-165.
• BUÜ, Bursa Uludağ Üniversitesi. "Bilgi Paketi, Ders Kataloğu". Erişim 21 Şubat 2022. http://bilgipaketi.uludag.edu.tr/Ders/Index/1097042
• Çakmak, Fatih. Din Öğretiminde Hedefler. Bursa: Emin Yayınları, 2020.
• Çetin, Abdurrahman. Kur'an Okuma Esasları. Bursa: Emin Yayınları. 6. b., 2008.
• Çınar, Fatih. "Din Öğretiminde Çoklu Zekâ Kuramı: İlköğretim Dkab Dersi Öğretim Progra-mının Kuram Açısından Analizi ve Uygulama Örnekleri". Süleyman Demirel Üniversi-tesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/37 (2016), 191-243.
• Çollak, Fatih. “Kur'ân-ı Kerim Öğretim Teknikleri”, Etkili Din Öğretimi, İstanbul: Türkiye İlahiyat Tedrisatına Yardım Eden Dernekler Federasyonu, 2010.
• Darendeliler, Feyza. vd. "Yapılandırılmış Yansız Klinik Sınavlar". Tıp Eğitimi Dünyası 7 (2002), 32-37. DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı Kur'ân Eğitim ve Öğretimine Yönelik Kurslar ile Öğrenci Yurt ve Pansiyonları Yönergesi. Resmi Gazete 30825 (08 Temmuz 2019). Erişim 05 Ekim 2022. https://hukukmusavirligi.diyanet.gov.tr/kategoriler/birimler-mevzuat%C4%B1/e%C4%9Fitim-hizmetleri-mevzuat%C4%B1
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. Tashîh-i Hurûf Hizmet İçi Eğitim Programı. Ankara: 2017.
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. "Kur'ân Kursları Öğretim Programları". Erişim 28 Eylül 2022. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/sayfa/489
• Dodurgalı, Abdurrahman. “Kur’an-ı Kerim Okumayı Öğrenmede Bazı Tartırşmalar ve Öneri-ler”. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi İstanbul: Ensar Neşriyat, 1998.
• Doğan, Recai – Ege, Remziye. Din Eğitimi El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• Eker, İzzet. "Kur'ân-ı Kerim Takip Çizelgesi". Erişim 05 Ekim 2022. https://www.izzeteker.com/icerik/ders-ici-cizelge-form/kuran-i-kerim-takip-cizelgesi-b556c53
• Gökdemir, Ahmet. “İlahiyat Fakültelerindeki Kur’ân Okuma ve Tecvid Dersleri İçin Bazı Teklifler”. Türkiye’de Kur’ân ve Kıraat Eğitimi. 9-24. İstanbul: İlahiyat, 2021.
• Gökdemir, Ahmet. "Kur'ân Okuma ve Tecvdi Derslerinde Karşılaşılan Problemler (Kırklareli Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Örneği)", ed. Ahmet Gökdemir. İlahiyat Fakültelerinde Kur'ân Eğitim ve Öğretimi (Sorunlar, Çözümler, Yöntemler). İstanbul: Ravza Yayınları, 2019.
• Güloğlu, Nazife Vildan. "Kırâat-i Seb‘a İmamlarının Sîretleri Bağlamında Bir Kur'an Öğretici-sinin Sahip Olması Gereken Özellikler". Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 9/1 (Bahar 2022), 138-163.
• Hızarcıoğlu, Betül Özmen. Problem Çözme Sürecinde Dereceli Puanlama Anahtarı (Rubrik) Kullanımında Puanlayıcı Uyumunun İncelenmesi. Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversi-tesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• İÜ, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi. "Kur'ân-ı Kerim Vize Sınavları". Erişim 3 Aralık 2021. https://ilahiyat.istanbul.edu.tr/tr/duyuru/2020-2021-guz-donemi-kuran-i-kerim-vize-sinavlari- Işıkdoğan, Davut-Korukcu, Adem. “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı ve Öğretmenlerin Programa Yönelik Görüşleri”. Dinî Araştırmalar 11/32 (2008), 237-258.
• Kaplan, Sevilay. "Performans Değerlendirmesi: Performans Hazırlaması ve Puanlaması", Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 6/2 (2016), 188-200.
• Kaya, Remzi. Kur'ân'ı Kerim'de Eğitimci Olarak Hz. Peygamber. İstanbul: Yağmur Yayınları, 2019.
• Keylâni, Üsâme Yasin. “Günümüzde İnsanların Kur’an Okumadaki Durumları”. çev. Ali Çiftçi. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 38 (2014), 173-192.
• KEÜ, Kayseri Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, "Kur'an-ı Kerim-Sınavlariyla İlgili Açık-lama". Erişim 3 Aralık 2021. https://ilahiyat.erciyes.edu.tr/DYR/Duyuru-Detay/Kurani-Kerim-Sinavlariyla-Ilglii-Aciklama/6709.
• Kılıç, Mustafa. “İmam-Hatip Ortaokul ve Liselerinde Kur’ân Eğitimi Üzerine Bir Araştırma”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47 (2014), 69-106.
• KAİHL, Konya Anadolu İmam Hatip Lisesi. "Kur'ân-ı Kerim". Erişim 05 Ekim 2022. https://konyaihl.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/42/25/246933/dosyalar/listele_dosya_1784294.html
• Mamur, Nuray. Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi Resim Bölümü Öğrencilerinin Sanatsal Yeterliliğini Ölçme ve Değerlendirmede Eğitsel Gelişim Dosyasının (Portfolyo) Rolü. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
• MEBOKY, Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği. Resmi Gazete 28758 (7 Eylül 2013). Erişim 29 Eylül 2022. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=18812&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• MEBKGOYUE, "Genç Sadâ” Kur’an-ı Kerim’i Güzel Okuma Yarışması Usul ve Esasları. MEB Din Öğretimi Genel Müdürlüğü. 3. Erişim 05 Ekim 2022. https://dogm.meb.gov.tr › meb_iys_dosyalar
• MEBOÖEİKY, Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği. Resmi Gazete 29072 (26 Temmuz 2014). Erişim 30 Eylül 2022. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=19942&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• MEBTTKB, Millî Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Orta Öğretim Kur'ân-ı Kerim Dersi Öğretim Programı Ankara 2012. Erişim 05 Ekim 2022. https://dogm.meb.gov.tr/www/ogretim-programlari/icerik/14
• MEBTTKB, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 07/06/2021 tarih ve 13 sayılı kararıyla alınan İHL haftalık ders çizelgesi. Erişim 11 Şubat 2022. https://dogm.meb.gov.tr/www/haftalik-ders-cizelgeleri/icerik/11
• MEB, "İHO Kur'ân Dersi Öğretim Programı". Erişim 27 Temmuz 2022. https://dogm.meb.gov.tr › meb_iys_dosyalar
• MÜÖLEÖY, Marmara Üniversitesi Önlisans ve Lisans Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliği. Resmi Gazete 29451 (20 Ağustos 2015). Erşim 05 Ekim 2022. https://www.marmara.edu.tr/universite/yonetim/mevzuat
• Öcal, Mustafa - Ay, Mehmet Emin. Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. Bursa: Uludağ Ün-iversitesi Basımevi, 3. b., 1998.
• Pehlivan, Sevda Yartaşı. "Yetişkinlere Yönelk Kurân Kurslarında Kurân-ı Kerîm Öretim Yöntemleri ve Okuma Problemleri (İstanbul/Kartal Örneği)". ed. Ahmet Gökdemir. İlahiyat Fakültelerinde Kur’ân Eğitim ve Öğretimi. İstanbul: Ravza Yayınları, 2019.
• Sarı, Mehmet Ali. "Kur'ân'ı Güzel Okumanın Yolları". Diyanet Dergisi 17/3 (Mayıs, Haziran 1976), 143-147.
• Sekin, Sefa. "Türkiye’de Ezberci Öğretim ve Nedenleri". Marmara Coğrafya Dergisi 0/18, (2008), 211-221.
• Sezer, Yasin – Bilgin, Hüseyin. "Sözlü Sınavların Yargısal Denetimi". Türkiye Borsalar Birliği Dergisi 86 (2009), 168-187.
• Şahin, Hatice. İslam Kültür Tarihinde ‘Kur’ân Hıfzı’ Geleneği ve Günümüzdeki Uygulama Biçimleri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
• Şenat, Fatma Asiye. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Anlayarak Kur'ân Okuma Durumları Üzerine Bir Çalışma”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 52/1 (2011), 143-164.
• Şişginoğlu, Filiz. Çok Alanlı Sanat Eğitiminde Ölçme ve Değerlendirme. Ankara: Gazi Üniver-sitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Şirin, Sümeyye. Hafızlık Eğitiminin Bilişsel İşlevlere Etkisi. İstanbul: Üsküdar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Taşpınar, Kadir. "Kur'ân'ı Kerim Okuma ve Tecvid Dersi Müfredatının Öğrenci Başarısı Üzerindeki Etkisine Dair Bir Değerlendirme (RTEÜ İlahiyat Fakültesi Örneği)". ed. Ahmet Gökdemir. İlahiyat Fakültelerinde Kur’ân Eğitim ve Öğretimi. İstanbul: Ravza Yayın-ları, 2019.
• Turgut, M. Fuat – Baykul, Yaşar. Eğitimde Ölçe ve Değerlendirme. 6.b., Ankara: Pegem Akademi, 2014. Üzümcü, Muzaffer. Geçmişten Geleceğe Öğretmen ve Öğretmenlik. ed. Adem Güneş. Ankara: OTTO, 2020.
• Yıldız, Mehmet - Genç, M. Fatih. “Ortaokul Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Alternatif Ölçme ve Değerlendirme Tekniklerini Kullanma Düzeyleri ve Karşılaştıkları Sorunlar”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 45 (2016), 45-80.
• Yılmaz, Nazif. İmam Hatip Liselerinde Kur'ân-ı Kerim Öğretiminde Yeni Yöntemler ve Ma-teryal Kullanımı. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Yılmaz, Nazif. "Kur'ân Öğretim Yöntem ve Teknikleri", Etkili Din Öğretimi. 3.b., İstanbul: Türkiye İlahiyat Tedrisatına Yardım Eden Dernekler Federasyonu, 2010.
• Yılmaz, Nazif. "İmam Hatip Liselerinde Kur'ân'ı Kerim Öğretimi İçin Öneriler". İmam Hatip Liselerin Meslek Dersleri Öğretimi Nasıl Olmalı?. İstanbul: Dem Yayınları, 2006.
• Zengin, Mahmut. Din Eğitimi ve Öğretiminde Yapılandırmacı Yaklaşım. İstanbul: Dem Yayın-ları, 2011.