Aşiy Kelimesinin Kur’an Meallerinde Hatalı Tercümesi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 281 - 306, 30.04.2023

Mehmet Ali Çalgan

https://doi.org/10.31121/tader.1208666

Öz

Kur’an-ı Kerîm’in doğru anlaşılması şüphesiz Müslümanlar için en büyük ehemmiyeti haizdir. Bu makalede Kur’an-ı Kerîm’de on âyet-i kerimede geçen aşiy kelimesinin Türkçe Kur’an meal-lerinde nasıl çevrildiği incelenmiştir. Arapça dil kaynakları ve Kur’an tefsirlerinde “güneşin ze-valinden batışına kadar olan vakit” olarak izah edilen aşiy kelimesine incelenen Kur’an mealle-rinde büyük çoğunlukla “akşam” ya da “akşamüstü” manası verildiği görülmüştür. Aşiy kelime-sinin hadislerdeki kullanımı da araştırılmış ve bazı hadislerin bizzat metinlerinde aşiy vaktinin öğle ve ikindi namazlarının vakitlerine tekâbul ettiği tespit edilmiştir. Hadis şerhleri ve tercüme-lerindeki izahat da Kur’an tefsirleri ve Arapça dil kaynaklarındaki malumat ile uyum hâlindedir. Aşiy kelimesinin içinde geçtiği on âyetten sekizinde mezkûr kelime sabah vaktini ifade eden başka bir kelimeyle birlikte geçmektedir. Bu sekiz âyetin dördünde günün muayyen iki zaman diliminden bahsedilmekte, diğer dördünde ise bir görüşe göre yine muayyen iki vakte işaret edilmekte bir görüşe göreyse bu iki kelime (aşiy ve sabah vakti) devamlılıktan kinâye olarak kullanılmaktadır. Bu ikinci görüşe göre devam ifade eden bu dört âyetin çevirisinde “sabah ak-şam” tabirinin devam manası içerecek şekilde kullanılması münasip olabilir. Ancak devam ma-nası içermeyen diğer altı âyetin Kur’an meallerindeki çevirilerinde kullanılan “akşam” ifadesi ile Arapça dil kaynakları, tefsirler, hadis metinleri ve hadis şerhlerinde aşiy kelimesine verilen an-lam arasındaki uyumsuzluk bir sorun teşkil etmektedir. Makalede bu sorunun muhtemel sebeple-ri üzerinde durulmuş ve beş farklı sebep tespit edilmiştir. Bu sebeplerden önemli görülen biri, bazı tefsirlerde aşiy kelimesinin izahında kullanılan ve asıl manası “öğle vaktinden güneşin ba-tımına veya gecenin yarısına kadar olan süre” olan mesâ kelimesinin anlamının Türkçede darala-rak sadece “akşam” olarak bilinmesi, diğeri ise Arapçada özel bir anlamı olan aşiy kelimesini Türkçede karşılayacak tek bir kelimenin olmaması ve bazen sabah vaktinin mukabili olarak kul-lanılması nedeniyle bu kelimenin “akşam” kelimesiyle çevrilmesinin yaygınlaşmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’an, Hadis, Meal, Anlam Daralması, Aşiy

Wrong Translation of the Word “Ashey” in the Qurʾān Translations

Öz

Understanding the meaning of the Qurʾān in a correct way is highly important for the Muslims without any doubt. In this article we examined how some Turkish Qurʾān translations the word “ashey” which occurs in ten verses of the Qurʾān. This word is explained as the period between noon and sunset in the Arabic language litrature and tafsir books whereas it is translated as “evening” in most of the Qurʾān translations that we examined. We also investigated the usage of this word in ḥadīths and determined that even the text of several ḥadīths imply that the mea-ning of it corresponds to the time of ẕuhr and ʽasr prayers. The information provided in ḥadīth explanations and translations are in line with information in tafsirs and Arabic linguistics books. Eight verses from among ten verses in question also include another word which means the morning time. Two specific time periods in a day are mentioned in four verses out of these. These periods are also mentioned in the other four verses. Besides, these two words imply con-tinuity as some scholars maintain. According to this second opinion, it may be appropriate to use the Turkish collocation “sabah akşam” in the translation of these four verses. However, there is some inconsistency between the explanations provided in Arabic linguistics, tafsirs, ḥadīth texts and explanations and the word “evening” that is used in the Turkish Qurʾān translations for the remaing six verses. We have provided some possible reasons for this situation in this article. Firstly, the fact that the meaning of the word “masā” in Turkish language has been used to exp-ress only evening time while it is used in several tafsirs to explain the word “ashey” by emphasi-zing that it covers the time space between noon and sunset or midnight. Secondly, the word “as-hey” which has a specific meaning in Arabic has no equivalent word in Turkish language. As a result, the word “ashey” has often been referred as opposite of morning time. Also, it has beco-me a common practice to translate it as evening time in some Turkish Qur’ān translations.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Qurʾān, Ḥadīth, Qurʾān Translation, Meaning Contraction, Ashey.

Kaynakça

• Abdülbaki, Muhammed Fuad. el-Mu‘cemü’l-müfehres li-elfâzi’l-Kur’ani’l-Kerîm. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2001.
• Ahatlı, Erdinç. “Temrîz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 24 Ekim 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/temriz
• Âyid Cuddû’ Hannûn. “Sââtu’n-nehâr ve’l-leyl”. Mecelletu’l-Kâdisiyye li’l-ulûmi’l-insâniyye 11/4 (2008), 91-110.
• Beyzâvî, Ebû Saîd Nasırüddin Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envarü’t-tenzil ve esrarü’t-te’vil. thk. Muhammed Abdurrahman Mara’şalî. Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1997.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail Ebu Abdullah. Sâhîhu’l-Buhârî. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2001.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî Râzî. Ahkâmü’l-Kur’an. thk. Abdusselam Muhammed Ali Şahin. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1415.
• Çalgan, Mehmet Ali. ““Mennâʿun li’l-Hayr” Tabiri Özelinde Anlam Daralmalarının Kur’ân’ın Türkçe Meallerinde Sebep Olduğu Çeviri Problemleri”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 5 / 2 (Ekim 2021): 828-850.
• Ebu Hayyan, Esirüddin Muhammed b. Yusuf b. Ali el-Endelüsi. Tefsirü’l-Bahri’l-muhit. Bey-rut: Dârü’l-Fikr, 1420.
• Ezherî, Ebû Mansur Muhammed b. Ahmed b. Ezher el-Herevi. Tehzibü'l-luga. thk. Muham-med Ivad Murib. Beyrut: Dâru İhyâi’t-turâsi’l-arabî, 2001.
• ez-Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmut b. Amr b. Ahmed. el-Keşşâf an hakâiki gavâmizi’t-tenzîl. çev. Muhammed Coşkun vd.. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Ya-yınları, 2020.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyad b. Abdullah. Meani’l-Kur’ân. thk. Ahmed Yusuf Necati Kahire: Dâru’l-Mısriyye, ts.
• Gürbüz, Faruk. Tercüme Problemleri ve Mealler. İstanbul: İnsan Yayınları, 2004.
• Halîl b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân b. Amr. Kitâbü’l-ʿAyn. thk. Mehdi Mahzumi, İbrâhim Sa-merrai. Beyrut: Müessesetü’l-A’lemi li’l-Matbuat, 1988.
• Işık, Cemal. “Bazı Mealler Çerçevesinde İsm-i Mevsûllerin Tercüme Problemi”. EKEV Aka-demi Dergisi - Sosyal Bilimler – 29/66 (2016), 195-214.
• İbn Âşûr, Muhammed Tahir b. Muhammed b. Muhammed et-Tunusi. Tefsirü’t-Tahrîr ve't-tenvîr. Tunus: ed-Dârü't-Tunisiyye, 1984.
• İbn Fâris, Ebü'l-Hüseyin Ahmed b. Faris b. Zekeriyyâ. Mu’cemu mekayisi’l-luga. thk. Abdüs-selam Muhammed Harun. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1399.
• İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî, Aḥmed b. ʿAli. Fetḥu’l-bârî bi şerḥi Saḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Abdulaziz b. Abdullah b. Bâz. Beyrut: Dâru’l-Mâʿrife, 1379.
• İbn Kesir, Ebü’l-Fida İsmail. Tefsîru’l-Kur’ani’l-Azîm. thk. Sami b. Muhammed Sellâme. Dâru Tayyibe, 1999.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem b. Ali Ebü’l-Fadl Cemâleddin. Lisânu’l-Arab. Beyrut: Dâru Sâdır, 1994.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’s-Seadat Mecdüddin Mübarek b. Muhammed. en-Nihaye fî garibi’l-hadis ve’l-eser. thk. Tahir Ahmet ez-Zâvî - Mahmud Muhammed et-Tanâhî. Beyrut: el-Mektebeu’l-İlmiyye, 1979.
• İnanç, Yunus. “Emrin Cevabında Gelen Fiillerin Bazı Kur’ân Meallerindeki Hatalı Tercümesi”. Edebali İslâmiyat Dergisi 3/5 (2019), 23-52.
• İşler, Emrullah. “Çokanlamlılık, Anlam Daralması ve Kur’an’ın Türkçe Çevirilerinde Yapılan Yanlışlar”. Kur’an ve Dil: Dilbilim ve Hermenötik Sempozyumu. ed. Ömer Kara. 385-397. Erzurum: Bakanlar Matbaası, 2002.
• Kanca, Fatih. “Kur’an’ın Bazı Odak Kavramlarının Meallere Yansıtılma Sorunu “Anlamak İçin Türkçe Kur’an (Meal)” Adlı Çalışma Örneğinde”. Trabzon İlahiyat Dergisi 9/1 (2022), 1-37.
• Karaman, Hayreddin vd.. Kur’an Yolu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2014.
• KURAN MEALİ, Türkçe Kur’an Mealleri. “Âl-i İmrân Suresi 41. Ayet”. Erişim 24 Ekim 2022. https://www.kuranmeali.com/index.php
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’an. thk.
• Ahmet el-Berdûnî - ve İbrahim Ettafeyyiş. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
• Mâlik b. Enes. Muvaṭṭaʾ. thk. Muḥammed Fuad ʿAbdulbâḳi. Beyrût: Dârü İḥyâi't-Türaṡi'l-ʿArabî, 1406/1985.
• Mustafa, İbrâhim vd.. el-Mu’cemü’l-vasît. Kahire: Mecmaü'l-Lugati'l-Arabiyye, 1972.
• Pak, Zekeriya. “Meâllerdeki Çeviri Sorunları Üzerine Bir Örnek: “Kur’an’da Aynı Anlamı İçeren Mükerrer İfade Kalıplarının Farklı Tercümesi”. İslâmî Araştırmalar 17/1 (2004), 27-39.
• Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal. el-Müfredat fî garibi’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnan ed-Dâvûdî. Dimaşk: Dârü’l-Kalem, 1992.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn et-Taberistânî. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1999.
• Sofuoğlu, Mehmet. Saḥîḥ-i Buḫârî ve Tercemesi. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2013.
• Suyûtî, Ebü'l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr - Celaleddin Muhammed b. Ahmed b. Muhammed eş-Şafi Mahalli. Tefsirü'l-Celaleyn. Kahire: Daru’l-hadis, ts.
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed es-San‘ânî el-Yemenî. Fethu’l-kadîr. Dimaşk: Dâru İbn Kesir, 1993.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’an. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 24 Cilt. Kâhire: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Türk Dil Kurumu Sözlüğü. Erişim 24 Ekim 2022. https://sozluk.gov.tr/
• Zeccâc, Ebû İshak İbrâhim b. es-Seri b. Sehl. Meâni’l-Kur’ân ve i’râbuhu. thk. Abdülcelil Ab-duh Şelebi. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1988/1408.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmut b. Amr b. Ahmed. el-Keşşâf an hakâiki gavâmizi’t-tenzîl. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Arabî, 1987.
• Zühaylî, Vehbe. Tefsirü'l-münir fi'l-akide ve'ş-şeria ve'l-menhec. Dımaşk: Dârü'l-Fikri'l-Muasır, 1991/1411.