Bakara Suresi 2/81. Ayetindeki ‘Seyyie’ İfadesinin Anlam ve Yorumu Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 254 - 280, 30.04.2023

Mustafa Murat Batman

https://doi.org/10.31121/tader.1228524

Öz

Kur’an-ı Kerim’de kötülük, fenalık, günah ve mâsiyet gibi kötü amellerin kişinin imanını ve ahiret hayatını menfi anlamda etkileyeceği yönünde ayetler bulunmaktadır. İşlenen (büyük) gü-nahların kişiyi ebedî azaba müstahak kılıp kılmayacağı yönündeki ihtilafların bazıları Bakara suresinin 81. ayeti ve ayetteki seyyie (سَيِّئَةً) kelimesi kapsamında tartışılmaktadır. Esasen İslam tefsir geleneğinin önemli bir yekûnunu teşkil eden kitabiyatta ayette zikredilen kötülükten kaste-dilenin şirk ve benzeri bir eylem olduğu bilgisi yer almaktadır. Bununla birlikte ayetteki seyyie (سَيِّئَةً) ifadesinin anlamlandırılmasında ve yorumunda klasik ve modern tefsir literatürü arasında farklılıklar gözlemlenmektedir. Söz konusu ifadenin genel ve literal bir okuma biçimiyle modern dönem tefsir literatüründe daha geniş çerçeveli bir yaklaşımla ele alındığı söylenebilir. Özellikle söz konusu ayetteki seyyie (سَيِّئَةً) kelimesinin klasik tefsir birikimindeki spesifik anlamı göz ardı edilerek herhangi bir kayıt koymadan genel olarak kötülük ve suç şeklinde çevrildiği görülmek-tedir. Böylece ayet, belirtilen kötü eylemin Müslüman olan veya olmayan herkesin işleyebileceği genelleyici bir yaklaşımla anlamlandırılmış olur. Bu doğrultuda ayetin devamında zikredilen ebedî cehennem tehdidi ise kötülük işleyen herkesi kapsamış olmaktadır. Bu araştırmada ise öncelikle erken ve klasik dönemdeki tefsir edebiyatından faydalanarak ayetteki tehdit içerikli mefhumun muhatabı belirlenmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda Kur’ân kelimelerini vücûh ve söz-lükbilim açısından ele alan eserlerden faydalanılmıştır. Araştırmanın devamında yapısal olarak çokanlamlılık arz eden bu ve benzeri kelimelerin anlam tayininde metin içi ve metin dışı bağla-mın önemi, erken ve klasik dönem tefsir literatüründen örneklerle ortaya konulmuştur. Modern dönem tefsir literatüründe ise ayetteki söz konusu ifadenin anlamlandırılmasına yönelik dönü-şüm açıkça görülebilmektedir. Söz konusu dönüşüm, Kur’an’daki bazı husûsî hitap ve içeriklerin umûmîleştirilmesi olarak tanımlanmıştır. Bu doğrultuda çalışmada yapısal olarak çokanlamlılık arz eden söz konusu ifadenin bağlam bilgisi dikkate alınarak anlamlandırılmasına yoğunla-şılmıştır. Ayrıca bu anlamlandırmanın tefsir tarihi süreci açısından değişimini ortaya koymaya ve bu doğrultuda tespitler ve teklifler sunulmaya gayret edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kur'an, Tefsir, Bakara, Kötülük, Bağlam

Teşekkür

Taslak makalenin son hali en kısa zamanda eklenecektir. İlginiz için teşekkürler.

Surah Al-Baqara 2/81. An Analysis on the Meaning and Interpretation of the Expres-sion of ‘Seyyie' in the Verse

Öz

There are verses in the Qur'an that indicate some bad deeds such as evil, sin and resentment af-fect negatively a person's faith and life in the hereafter. Some of the debates as to whether major sins make a person deserve or not the eternal torment also occur within the scope of the 81th verse of Surah al-Baqara and the expression sayyie (سَيِّئَةً) in the verse. In fact, in many sources, which constitute an important part of the Islamic tafsir tradition, it is stated that what is meant by the evil mentioned in the verse is polytheism and a similar act. It is observed that there are diffe-rences between the classical and contemporary tafsir literature in the interpretation of the expression sayyie (سَيِّئَةً) in the verse. It can be stated that the expression at stake is handled with a broader approach in the modern period of tafsir literature with a general and literal reading style. It is seen that the specific meaning of the word seyyie (سَيِّئَةً) in the aforementioned verse is ignored in the classical tafsir accumulation, and it is generally translated as evil and crime wit-hout any notation. Thus, the verse is interpreted with a generalist approach indicates that these evils can be committed by everyone, Muslim or not. In this direction, the threat of eternal hell punishment mentioned in the continuation of the verse includes everyone who commits evil. In this research, it has been tried to determine the addressee of the threat in the verse by making use of the tafsir literature both in the early and classical period. In this context, the works that deal with the words of the Qur'an in terms of wujûh and lexicography have been used. In the continuing part of this study, the importance of in-text and out-of-text context in determining the meaning of these and similar words, which are structurally very meaningful, has been tried to demonstrate with examples from the early and classical period exegetical literature. When it co-mes to the tafsir literature of the modern period, the transformation towards the meaning of the expression in question in the verse can be clearly seen. The transformation in question has been defined as the generalization of some specific addresses and contents in the Qur'an. In this study, we have focused on the meaning of the expression at stake, which is structurally has mul-tiple meanings, by taking into account the context knowledge. In addition, we have tried to re-veal the change of this meaning in terms of the historical process of interpretation and to present determinations and proposals in this direction.

Anahtar Kelimeler

Qur'an, Tafsir, Bakara, Evil, Contex

Kaynakça

• Abdülbâkî, Muhammed Fuad. Mu‘cemü’l-müfehres li elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1990.
• Akbulut, Ahmet. Sahabe Dönemi İktidar Kavgası. Ankara: Otto, 2021.
• Arkoun, Muhammed. “Kur’an’ı Nasıl Okumalı”. İslâmî Araştırmalar Dergisi. çev. Ahmet Zeki Ünal. 7/3 (1994), 247-259.
• Askerî, Ebû Hilâl el-Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdullâh. el-Vucûh ve'n-nezâîr. Kahire: Mekte-betu's-Sekâfeti'd-Dînîyye, 2007.
• Ay, Mahmut. Mu‘tezile ve Siyaset. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2017.
• Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdülkadir. Kitâbu’l-fark beyne’l firâk, thk. Zahid el-Kevserî. Kahire: Neşru Sekafeti’l-İslamiyye, 1948.
• Bakkal, Ali. “Kur’an’ı Anlamada Siyak ve Sibâkın Önemi”, Tarihten Günümüze Kur’an İlim-leri ve Tefsir Usulü, ed. Bilal Gökkır-Necdet Yılmaz vd. İstanbul: İlim Yayma Vakfı, 2009.
• Batman, Mustafa Murat, Mâturîdî ve Râzî Tefsirlerinde Mu‘tezile Eleştirilerinin Mukayesesi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Bebek, Adil. “Kebîre”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 18 Nisan 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/kebire.
• Beydâvî, Ebû Saʿîd Abdullâh b. Ömer el-Şîrâzî. Envâru't-tenzîl ve esrâru't-teʾvîl. nşr. Muham-med Abdurrahman el-Maraşlî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi't-Turâŝi'l-Arabî, ts.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahîh-i Buhârî. haz. Sâlih b. Abdülazîz. Riyad, Dâru’s-Selâm, 2000.
• Câbirî, Muhammed Âbid. Fehmu’l-Kur’âni’l-hakîm - et-tefsîru’l-vâdıh hasebe tertîbi’n-nüzûl. 3 Cilt. Beyrut: Merkezu Dirâsâti’l-Vahdeti’l-Arabiyye, 2010.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. Ankara: Fecr Yayınları, 2012.
• Cündioğlu, Dücane Kur’an’ı Anlamanın Anlamı. İstanbul: Kapı Yayınları, 2011.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf, Esrâru’l-belâğa. Cidde: Dâru’l-Medenî, 1991.
• Çağrıcı, Mustafa. “Seyyie”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 17 Temmuz 2022 https://islamansiklopedisi.org.tr/seyyie.
• Çakır, Yunus. Kur’an’da Seyyie Kavramı. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Çalışkan, İsmail. Siyasal Tefsirin Oluşum Süreci. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2012.
• Dâmegânî, Ebû Abdullâh el-Huseyn b. Muhammed. el-Vücûh ve'n-nezâʾir li-elfâzi'l-kitâbi'l-ʿazîz. Kâhire: yy., 1992.
• Dâmeğânî, Ebû Abdullâh el-Huseyn b. Muhammed. Delâilü’l-i‘câz. Kahire: Dâru’n-Nehda, 1992.
• Derveze, İzzet. et-Tefsîru’l-hadis, çev. Vahdettin İnce. vd. 7 Cilt. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2014.
• Doğan, Aksan. Her Yönüyle Dil- Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1995.
• Erdemci, Cemaleddin. Mütekaddimin Kelamında Nassı Anlama ve Aşırı Yorum. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2019.
• Eş’arî, Ebü’l-Hasen Alî b. İsmâîl. Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve ihtilâfü’l-musallîn: İlk Dönem İslâm Mezhepleri. nşr. ve çev. Ömer Aydın-Mehmet Dalkılıç. İstanbul: Türkiye Yazma Eder-ler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2019.
• Güven. Şahin. Kur’an’ın Anlaşılmasında Çokanlamlılık Sorunu. İstanbul: MÜ İlahiyat Fakül-tesi Yayınları, 2017.
• Hayyât, Ebu’l-Hüseyin. Kitâbu’l-intisâr ve’r-red alâ İbni’r-Ravendî el-mulhid. thk. H. S. Ny-berg. Kahire: Dâru’l-Arabiyye, 1993.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammet er-Râzî. Tefsîru'l Kurʾâni'l-azîm. nşr. Esad Muhammed Tayyib. Kahire: Mektebetu Nizâr, 1998.
• İbn Kesîr, Ebû'l-Fidâ İsmail b. Ömer b. Kesir ed-Dimeşkî. Tefsîru'l-Kur'âni'l-azîm. nşr. Sami b. Muhammed Selâme. 10 Cilt. Beyrut: Dâru Tayyibe, 1999.
• İbn Manzur, Ebü’l-Fadl Muhammed b. Mükkerrem. Lisânü’l-Arab. 6 Cilt. Beyrut: Dâr-u Sâdr, 1993.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbas Takiyyüddin Ahmet b. Abdülhalim. Mecmûu fetevâ. thk. Abdur-rahman Muhammmed. 20 Cilt. Medine: Mucemmau’l-Melik Fehd, 2004.
• İsfahânî, Ebü’l Kasım el-Hüseyn b. Muhammed el-Maruf er-Râgıb. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1412.
• İzutsu, Toshihiko. İslam Düşüncesinde İman Kavramı. İstanbul: Pınar Yayınları, 2018.
• İzutsu, Toshihiko. Kur’an’da Allah ve İnsan. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, ts.
• İzutsu, Toshihiko. Kur’an’da Dînî ve Ahlâkî Kavramlar. çev. Selahattin Ayaz. İstanbul: Pınar Yayınları, 2010.
• J. Finders. el-Lüga. çev. Abdülhamid Devvâhilî. Kahire: yy., 1950.
• John C. Condon. Kelimelerin Büyülü Dünyası Anlambilim ve İletişim. çev. Mustafa Çiftkaya. İstanbul: İnsan Yayınları, 1998.
• Kâdî Abdülcebbâr, Ebu’l-Hasen b. Ahmed el-Hemedânî. Müteşâbihu’l-Kur’an. thk. Adnan Zerzur. Kahire: yy, 1966.
• Kâdî Abdülcebbâr, Ebu’l-Hasen b. Ahmed el-Hemedânî. Şerhu’l-Usûli’l-Hamse. çev. İlyas Çelebi. 2 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Ederler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2013.
• Karataş, Ali. Anlamdan Yoruma Kur’an. Ankara: Fecr Yayınevi, 2022.
• Kurtubî, Ebû Abdullâh Muhammed b. Ahmed el-Hazrecî. el-Câmiu’l-ahkâmi’l-Kur’an. tah. Abdullahb Abdülmuhsin et-Türkî. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
• Kutup, Seyyit. fî Zilâli’l-Kur’an. 6 Cilt. Kahire: Dâru’ş-Şuruk, 1972.
• Mâturîdî, Ebû Mansur Muhammed b. Muhammed es-Semerkandî. Te’vilâtu’l-Kur’ân. thk. Bekir Topaloğlu, Ahmed Vanlıoğlu vd. 18 Cilt. İstanbul: Mizan Yayınları, 2005-2011.
• Mâturîdî, Ebû Mansur Muhammed b. Muhammed es-Semerkandî. Kitâbu’t-Tevhîd. thk. Bekir Topaloğlu-Muhammed Aruçi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2017.
• Mâverdî, Ebû'l-Hasen Alî b. Muhammed el-Basrî. en-Nuket ve'l-ʿuyûn. nşr. es-Seyyid b. Ab-dilmaksud b. Abdirrahim. 6 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 1999.
• Mevdûdî, Ebu’l-A’lâ. Tefhîmu’l-Kur’an. çev. İsmail Bosnalı vd. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayın-ları, 2012.
• Mukâtil b. Süleyman, Ebû'l-Hasen el-Belhî. el-Vucûh ve'n-nezâʾir. nşr. Hâtim Sâlih. Dimeşk: Câmiatu'l-Mâcid, 2006.
• Mukâtil b. Süleyman, Ebû'l-Hasen el-Belhî. Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. nşr. Abdullah Mah-mut Şehâte. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd en-Nesefî. Medâriku’t-tenzîl ve hakâi-ku’t-te’vîl. 3 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesir, 2002.
• Palmer, F. R. Semantik: Yeni Bir Anlam Bilim Projesi. çev. Ramazan Ertürk. Ankara: Kitabiyat Yayınları, 2001.
• Râzî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer et-Teymî. Mefâtîhu’l-Gayb. 30 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 2000.
• Râzî, Fahreddin Ziyâüddin Ömer. Me’âlimü Usûli’d-Dîn. (tahkikli metin ve çeviri) çev. Orabi Orabî-Muhammet Altaytaş. İstanbul: Türkiye Yazma Ederler Kurumu Başkanlığı Ya-yınları, 2019.
• Reşid, Rıza. Tefsîru’l-menâr. 12 Cilt. Kahire: Dâru’l-Menâr, 1947.
• Sâbûnî, Ebû Muhammed Nureddin. el-Bidâye fî Usûli’Dîn: Mâturîdiyye Akaidi. thk. Bekir Topaloğlu. İstanbul: MÜ İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2016.
• Saʿlebî, Ebû İshak Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm. el-Keşf ve'l-beyân. 6 Cilt. Cidde: yy., 2015.
• Sufyân es-Sevrî, Ebû Abdullâh Sufyân b. Saîd b. Mesrûk el-Kûfî. Tefsîru's-Sevrî. nşr. Ebû Cafer Muhammed. Beyrut: Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 1983.
• Suyûtî, Celaleddin Abdurrahman. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’an. thk. Mustafa el-Buğa. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesir, 1993.
• Sülün, Murat. Kur’ân-ı- Kerim Açısından İman -Amel İlişkisi. İstanbul: Ensar Yayınları 2015.
• Şehristânî, Ebü’l-Feth Tacüddin Muhammed b. Abdilkerim. el-Milel ve’n-nihâl (metin ve çeviri). çev. Mustafa Öz. İstanbul: Türkiye Yazma Ederler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed Yemenî. Fethu’l-kadîr el-cami‘ beyne fenneyyi’r-rivâyeti ve’dirâyeti min ilmi’t-tefsîr. 5 Cilt. Dimeşk: Dâru İbn Kesir, 1994.
• Şimşek, Mehmet Ali. Arap Dilinde Çokanlamlılık ve Karine İlişkisi. Konya: Selçuk Üniversite-si, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2000.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmiʿu'l-beyân ʿan teʾvîli âyi'l-Kurʾân. nşr. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 25 Cilt. Kahire: Dâru Hicr, 2001.
• Taftazânî, Sadüddin Mesud b. Ömer. Şerhu’l-Akâid. nşr. ve çev. Hakan Alp. İstanbul: MÜ İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2018.
• Tiyek, Fatih. Kur’an’ı Anlamada Bağlamın Rolü ve Meallerdeki Bağlamsal Sorunlar. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
• Tura, Sabahat Anlam ve Yorum. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1980.
• Ullman, Stephane. Devrü’l-Kelime fi’l-Lüga. çev. K. Muhammed Beşr. Kahire: Mektebetü’ş-Şahâb, ts.
• Uwe, Japp. “Hermeneutik, Filoloji ve Edebiyat”. Hermeneutik Üzerine Yazılar. çev. Doğan Özlem. Ankara: Ark Yayınları, 1995.
• Ünver, Mustafa. Kur’an’ı Anlamda Siyakın Rolü. Ankara: Sidre Yayınları, 1996.
• Yüksek, Muhammed İsa. Kur’an’ın Anlaşılmasında Bağlam Bilgisi. İstanbul: MÜ İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2018.
• Yüksel, Muhammed Bahaaddin. Kur’ân’ı Farklı Anlama ve Nedenleri. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed b. Muhammed el-Murtazâ. Tâcü’l-arûs min cevâhiri’l-kâmus. 40 Cilt. Kuveyt: Dârü’l-Hidâye, ts.
• Zeccâc, Ebû İshak İbrâhîm b. es-Serî. Meʿâni'l-Kur'ân ve iʿrâbuhu. nşr. Abdulcelîl Abduh Şe-lebî. 2 Cilt. Beyrut: Âlemu'l-Kutub, 1988.
• Zehebî, Muhammed Hüseyin, et-Tefsîr ve’l-müfessirûn. 2 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Vehbe, 2000.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullah Mahmut b. Ömer el-Harizmî. el-Keşşâf ‘an hakâ’ikı gavâmidi’t-tenzîl ve uy’uni’l-ekâvil fî vucûhi’t-te’vîl. (metin ve çeviri) çev. Murat Sülün. 6 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2016.
• Zerkeşî, Bedrettin Muhammed b. Abdullah. el-Bürhân fî ulûmi’l-Kur’an. thk. Yusuf el-Maraşlî. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1994.