“Kur’ân dışında benden hiçbir şey yazmayınız” Rivâyeti ile Hadislerin Yazılmasını Yasaklayan Diğer Rivâyetlerin Tahlil ve Tenkîdi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 20 - 42, 30.04.2023

Muhittin Düzenli

https://doi.org/10.31121/tader.1231250

Cited By: 1

Öz

Hadisleri yazmanın yasaklandığına ilişkin Hz. Peygamber’den nakledilen rivâyetler kitâbetü’l-hadîs tartışmasının en önemli dayanakları arasındadır. Bu rivâyetlerin en bilineni “Kur’ân dışında benden hiçbir şey yazmayınız” rivâyeti olmakla birlikte bu rivâyetin dışında hadis kitâbetini yasaklayan başka rivâyetler de bulunmaktadır. Kuşkusuz konuyu sadece bu rivâyetler çerçevesinde ele almak mümkün değildir. Ancak söz konusu rivâyet özelinde Kur’ân dışında sahâbenin ne yazdıkları konusu net değildir. Dolayısıyla “Kur’ân’dan başka bir şey yazmayınız” ifadesinin “Kur’ân dışında hadislerin yazılmasına yönelik” bir yasak mı olduğu hususu da tartışmalıdır. İlk bakışta bu rivâyetteki vurgunun hadislerin Kur’ân ile aynı sayfaya yazılmasının yasaklanmasına yönelik olduğu söylenebilir. Zira hadislerin yazılmasını yasaklayacak bir gerekçe olmadan böyle bir emrin verilmesi pek mümkün değildir. Öte yandan Peygamber’in bu emrinin aksine birçok beyânının olması, yasak talimatının lokal ve belli nedenlere binaen verildiğine işaret etmektedir. Ayrıca rivâyet sahih olarak düşünüldüğünde “Benden Kur’ân’dan başka bir şey yazmayınız” emrinin Kur’ân-ı Kerîm’in inzâl döneminde ve bizzat Kur’ân metninin tamamlanmadığı sırada verildiği de gözardı edilmemelidir. Bu hususlara binaen Peygamber’in ifadesinin “Benden Kur’ân’dan başka bir şey yazmayınız” şeklinde çoğul kipiyle aktarılmış olması, bu hadisin Ebû Saîd el-Hudrî ile birlikte başka sahâbîlere de söylenmiş olabileceğine işaret etmektedir. Buna rağmen rivâyet, sahabe tabakasında sadece Ebû Saîd el-Hudrî, tarafından nakledilmiştir. Böylesine önemli bir hususun hem sahâbe hem tabiîn tabakasında tek kişi tarafından nakledilmiş olması düşündürücüdür. Hadisleri yazmanın yasaklandığına dair Hz. Peygamber’den nakledilen [merfû] rivâyetler, toplamda üç farklı sahâbîden gelmiştir. Bunlar Ebû Saîd el-Hudrî, Ebû Hureyre ve Zeyd b. Sâbit’ten gelen rivâyetlerdir. İşte bu çalışma, söz konusu rivâyetleri hem isnad hem de metin açısından ele almayı ve değerlendirmeyi hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Sözlü Kültür, Yazılı Kültür, Hadislerin Yazılması

Analysıs and Crıtıcısm of the Narratıon "Do Not Wrıte Anythıng From Me Except the Qur'ān" and the Other Narratıves That Forbıd the Wrıtıng of Hadıths

Öz

The narrations transmitted from the Prophet regarding the prohibition of writing hadiths are among the most important bases of the kitâbat al-hadîth debate. Although most well-known of these narrations is the narration "Do not write anything from me except the Qur'an", but there are also other narrations that prohibit hadith inscription besides this narration. Undoubtedly, it is not possible to deal with the issue only within the framework of these narrations. However, it is not clear what the Companions wrote, apart from the Qur'an, in the context of the narration in question. Therefore, it is debatable whether the phrase "Do not write anything other than the Qur'an" is a ban on "writing hadiths other than the Qur'an". At first glance, it can be said that the emphasis in this narration is on the prohibition of writing hadiths on the same page as the Qur'an. It is not possible for such an order to be given without a reason to prohibit the writing of hadiths. In addition, the fact that the Prophet made many statements contrary to this order indicates that the prohibition order was given for local and specific reasons. Moreover, when the narration is considered authentic, it should not be overlooked that the order "Do not write anything but the Qur'an from me" was given during the revelation period of the Qur'an and when the text of the Qur'an itself was not completed. Based on these issues, the fact that the phrase of the Prophet is quoted in the plural form as "Do not write anything but the Qur'an from me" indicates that this hadith may have been said to other Companions along with Abû Saîd al-Khudrî. Despite this, the narration was transmitted only by Abu Said al-Khudri among the Companions. It is thought provoking that such an important issue was conveyed by a single person, both in the Companions and the Tabi'ûn. The narrations reported from the Prophet regarding the prohibition of writing hadiths came from three different Companions in total. These are Abû Saîd al-Khudrî, Abû Hurayrah and Zayd b. Sâbit. Thus, this study aims to handle and evaluate these narrations in terms of both isnad and text.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Oral Culture, Written Culture, Writing of Hadiths

Kaynakça

• A῾zamî, Muhammed Mustafa. Dirâsât fi’l-hadisi’n-nebevî. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-İslâmî, 1980.
• A῾zamî, Muhammed Mustafa. İlk Devir Hadis Edebiyatı ve Peygamberimizin Hadislerinin Tedvin Tarihi: (H. 1-150-M. 622-657). çev. Hulusi Yavuz. İstanbul: İz Yayıncılık, 1993.
• Abdürrezzâk b. Hemmâm, Ebû Bekir es-San’ânî. el-Musannef. Beyrut: Darü’t-Te’sil, 2015.
• Ağırman, Cemal. “Hadis Edebiyatının İntikal Safhaları ve Kitâbet Meselesi”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/1 (2001), 155-168.
• Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. thk. Şu‘ayb el-Arnaût - Âdil Mürşid. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Ahmed, İmtiyaz. Delâilü’t-tevsîki’l-mübekkir li’s-sünne ve’l-hadîs. Karaçi: Câmiatü’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, 1990.
• Bağdâdî, Ahmed b. Ali b. Sâbit el-Hatîb. Takyîdü’l-῾ilm. Beyrut: Dâru İhyâi’s-Sünneti’n-Nebeviyye, 1974.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyin b. Ali b. Mûsa. el-Medhal ilâ ’ilmi’s-Sünen. thk. Mu-hammed Avvâme. Kâhire: Dâru’l-Yüsr, 2017.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyin b. Ali b. Mûsa. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Abdullâh et-Turkî. 22 Cilt. Riyad: Merkezu Hicr, 2011.
• Bezzâr, Ebû Bekir Ahmed b. Amr b. Abdilhâlik. el-Bahru’z-zehhâr (Müsnedü’l-Bezzâr). thk. Mahfuzurrahman Zeynullah, Âdil b. Sa’d, Sabrî Abdulhâlik. 28 Cilt. Medine: Mekte-betü’l-Ulûm ve’l-Hikem, 2009.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. ed-Du῾afâʾu’s-Sağîr. thk. Ebû Abdullâh Ahmed b. İbrahim b. Ebî’l-Ayneyn. 4 Cilt. Dimyat: Mektebetu İbn Abbâs, 2005.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-sahîh. Riyâd: Beytü’l-Efkâr ed-Düveliyye, 1998.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Edebü’l-müfred. thk. Muhammed Fuâd Ab-dulbâkî’. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1989.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. et-Tarîhü’l-evsat. thk. Teysîr b. Sa’d, Yahyâ b. Abdullâh. 4 Cilt. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 2005.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. et-Târîhü’l-kebîr. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2008.
• Cehşiyârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdûs b. Abdillâh el-. Kitâbü’l-vüzerâʾ ve’l-küttâb. ed. Mustafa es-Sekkâ v.dğr. Kahire: Matbaatu Mustafa el-Bâbî el-Halebî ve Evlâduh, 1937.
• Cüzekânî, Ebû Abdullâh Hüseyin b. İbrâhîm. el-Ebâtîl ve’l-menâkîr ve’s-sihâh ve’l-meşâhîr. 2 Cilt. Riyâd: Dâru’s-Semî’î li’n-Neşri ve’t-Tevzî’i, 2002.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman b Fadl b. Behrâm. es-Sünen. ed. Huseyn Selîm Esed ed-Dârânî. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-Muğnî, 2000.
• Demir, Mahmut - Özafşar, Mehmet Emin. “Zayıf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/157-160. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eş῾as es-Sicistânî. es-Sünen. Riyâd: Beytü’l-Efkâr ed-Düveliyye, 1998.
• Ebû Ya῾lâ el-Mevsılî, Ahmed b Ali b. Müsenna. Müsnedu Ebî Ya῾lâ el-Mevsılî. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’t-Te’sîl, 2017.
• Efendioğlu, Mehmet. “Sahih”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/523-525. İstan-bul: TDV Yayınları, 2008.
• Er, İbrahim Halil. Hz. Muhammed’in (sav) Mektupları. İstanbul: Mevsimler Kitap, 2017.
• Erul, Bünyamin. “Tedlîs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/262-264. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Erul, Bünyamin. “Zeyd b. Sâbit”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/321-322. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Gül, Mutlu - Kahraman, Hüseyin. “Hz. Ebû Bekr ve Hz. ‘Umer’in Hadis Tedvînine Bakışları ile İlgili Rivayetlerin Tahlili,”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 46/1 (2015), 137-156.
• Hâkim en-Nisâbûrî, Ebû Abdullah İbnü’l-Beyyi’ Muhammed. el-Müstedrekü ala’s-Sahîhayn. thk. Mustafa Abdulkâdir Atâ’. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1990.
• Hamidullah, Muhammed. “Allah’ın Elçisi (sav) ve Sahabe Devrinde Yazı Sanatı”. İslami Araştırmalar 2/7 (1988), 95-102.
• Hamidullah, Muhammed. Hazreti Peygamberin Altı Orjinal Diplomatik Mektubu [Bütün Eserleri; 2]. çev. Mehmet Yazgan. İstanbul: Beyan Yayınları, 1990.
• Hamidullah, Muhammed. Mecmuatü’l-vesâiki’s-siyâsiyye li’l-ahdi’n-nebevî ve’l-hilâfe. Beyrut: Dârü’n-Nefâis, 1983.
• Hattâbî, Ebû Süleyman Hamd b. Muhammed b. İbrâhim. Me῾alimü’s-Sünen (Şerhu Süneni Ebî Davud). 4 Cilt. Halep: Matbaatü’l-İlmiyye, 1932.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Cemâlüddin Yûsuf b. Abdillâh Muhammed el-Kurtubî. Câmi῾u beyâni’l-ʿilm ve fazlihi. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2003.
• İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah. el-Kâmil fî du῾afâi’r-ricâl. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd, Ali Muhammed Muavved. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1997.
• İbn Arrâk, Ali b. Muhammed b. Ali b. Abdirrahman. Tenzîhu’ş-şerîati’l-merfûa ani’l-ahbâri’ş-şenîati’l-mevzû῾a. thk. Abdulvahhâb Abdullatîf-Abdullah Muhammed. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1399.
• İbn Ebû Hâtim. el-Cerh ve’t-ta‘dîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1952.
• İbn Ebû Hâtim. Kitâbü’l-merasil. thk. Şükrullah Nimetullah Kucânî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1988.
• İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekir b. Abdullâh. el-Musannef. thk. Saʿd b. Nâsır eş-Şetrî. 10 Cilt. Ri-yad: Dâru Kunûzi İşbilîyâ, 2015.
• İbn Hacer el-Askalânî. Fethu’l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma῾rife, 1959.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed. Sahîhu İbn Hibban el-Müsnedü’s-sahih ale’t-tekâsim ve’l-envâ’. 4 Cilt. Beyrut: Dârü İbn Hazm, 2013.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân el-Büstî. Kitâbü’l-mecrûhîn mine’l-muhaddisîn. thk. Hamdî b. Abdilmecîd es-Selefî. Riyâd: Dârü’s-Sümey’î, 2000.
• İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed b Sa’d b Meni’ ez-Zührî. Kitabü’t-Tabakâti’l-Kebîr. çev. Musa Kazım Yılmaz. 11 Cilt. İstanbul: Siyer Yayınları, 2015.
• İbn Şahin, Ebu Hafs Ömer b Ahmed b Osman el-Bagdadi. en-Nasih ve’l-mensuh mine’l-hadis. thk. Semîr b. Emîn ez-Zuheyrî. Zerka: Mektebetu’l-Menâr, 1998.
• İbnu’l-Kayserânî, Ebû’l-Fadl Muhammed b. Tâhir b. Alî b. Ahmed el-Makdisî. Zahîratu’l-Huffâz mine’l-Kâmil l’İbni ʿAdiyy. thk. Abdurrahman el-Feryevâî. 4 Cilt. Riyâd: Dâru’s-Selef, 1996.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî. Câmiʿu’l-mesânîd. thk. Alî Hu-seyn el-Bevvâb. 8 Cilt. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 2005.
• Kandemir, M. Yaşar. “Ebû Hureyre”. Ebû Hüreyre. 10/160-167. İstanbul: TDV, 1997.
• Küçük, Raşit. “Ebû Saîd el-Hudrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 10/223-224. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Küçükaşcı, Mustafa Sabri. “Kâtip”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/49-52. An-kara: TDV Yayınları, 2002.
• Luveyn, Ebû Caʿfer Muhammed b. Suleymân b. Habîb el-Esedî. el-Cuzʾ. thk. Ebû ʿAbdurrahmân Mes’ad b. ʿAbdulhamîd es-Sa’denî. Riyad: Edvâʾu’s-Selef, 1997.
• Ma῾mer b. Râşid. el-Câmi῾(Abdurrezzâk’ın Musannef’i ile birlikte basım). thk. Habîburrahman el-’Âzamî. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1403.
• Mizzi, Ebü’l-Haccâc Cemaleddin Yusuf b. Abdurrahman. Tuhfetü’l-eşrâf bi-ma῾rifeti’l-etrâf. Bombay: Dârü’l-Kayyime, 1966.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmiu’s-sahîh. Riyâd: Beytü’l-Efkâr ed-Düveliyye, 1998.
• Nesâî, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Şuʿayb. es-Sunenul’l-kubrâ. thk. Hasan Abdulmunʿim eş-Şelebî. 10 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Polat, Salahattin. “Mürsel”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/52-54. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Taberânî, Süleyman b. Ahmed. el-Mu῾cemü’l-kebîr. 25 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, 1984.
• Tirmizî, Muhammed b. İsâ. es-Sünen. Riyâd: Beytü’l-Efkâr ed-Düveliyye, 1998.
• Uğur, Mücteba. “Hasen”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/374-375. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Ukaylî, Ebu Ca’fer Muhammed b. Amr. ed-Du‘afâu’l-kebîr. thk. Abdulmut’î Emîn Kal’acî. Beyrut: Dâru’l-Mektebeti’l-’İlmiyye, 1984.
• Yücel, Ahmet. Hadîs Istılâhlarının Doğuşu ve Gelişimi Hicri İlk Üç Asır. İstanbul: M.Ü. İla-hiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1996.
• Yücel, Ahmet. “Hadislerin Yazılmasıyla İlgili Rivayetlerin Tenkit ve Değerlendirilmesi”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16-17 (2014), 91-121.
• Zehebî, Ebû Abdillah Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Mizanü’l-i῾tidal fî nakdi’r-rical. thk. Muhammed Rıdvan. 5 Cilt. Dımeşk: Muʾessesetu’r-Risâle, 2009.