Kıraat Farklılıklarının Anlam Üzerindeki Etkisi: Yâsîn Sûresi Özelinde Bir İnceleme

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 152 - 177, 30.04.2024

Mehmet Keleş

https://doi.org/10.31121/tader.1406627

Cited By: 1

Öz

Kur’ân-ı Kerîm’in doğru telaffuz edilip bilinmesi bakımından Hz. Peygamberden nakledilen ve sahih olarak kabul edilen kıraat-ı aşere (onlu kıraat) sistemi çerçevesinde değerlendirilmesi önem arz etmekte-dir. Kıraat-ı aşeredeki farklılıkların çoğu usûl ile ilgili olup genellikle manaya etkisi bulunmayan vecihlerdir. Ancak bu farklılıkların bir kısmı da yerine göre manaya etki eden lehçesel ve şihafi özelliklere sahip ferşi farklılıklardır. Söz konusu farklılıklar ise anlam üzerinde her hangi bir tezatlık oluşturmadığı gibi, âyetlerde kapalı görülen bazı kelimelerin daha iyi anlaşılması, anlam zenginliği, görüş çeşitliliği oluşturması ve telaf-fuzu kolaylaştırmasını sağlamaktadır. Bu araştırmanın konusu “Kur’an’ın kalbi” olarak zikredilen ve gün-lük hayatta en çok okunan sûrelerden biri olan Yâsîn sûresinin kıraat-ı aşere imamlarının okuyuş vecihle-ri çerçevesinde tetkik edilerek mana üzerindeki etkilerini ortaya koymaktır. Araştırmada öncelikle Yâsîn sûresinde kıraat imamları arasında ihtilaf görülen usûl farklılıkları ayrı başlıklar halinde ele alınarak ince-lenmiştir. Akabinde benzer bir metot çerçevesinde ferşi farklılıklar da birtakım örneklerle birlikte tespit ve tayini yapılmaya çalışılmıştır. Sûrede varit olan âyetlerdeki bütün örnekler ve diğer bilgi-bulgular ışığın-da kıraat imamlarının hangi konularda ihtilaf ettikleri sorusuna cevap aranmıştır. Bu bağlamda Kurrâ’nın hem usûl hem de ferşi farklılıkların bir kısmında ittifak ettikleri gibi bazı durumlarda da ihtilaf halinde oldukları ve bunların da çok az bir kısmında âyetlerin manasına etki ettiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kıraat-ı Aşere, Kur’an, Yâsîn, Âyet, Usûl, Ferş, Mana.

Teşekkür

Şimdiden her şey için teşekkür ederim.

Examination of Surah Yasin In The Context of Recitation of Asharah and Its Effect on The Me-aning

Öz

In terms of correct pronunciation and knowledge of the Holy Quran. It is important to evaluate it wit-hin the framework of the ten-fold recitation system, which is transmitted from the Prophet and accep-ted as authentic. Most of the differences in recitation are related to the method and generally do not affect the meaning. However, some of these differences are superficial differences with dialectal and linguistic features that affect the meaning depending on the place. These differences do not create any contradiction in meaning, and they provide a better understanding of some words that are hidden in the verses, create richness of meaning, diversity of views and facilitate pronunciation. The subject of this research is to reveal the effects of Surah Yasin, which is mentioned as the "heart of the Quran" and one of the most read surahs in daily life, on the meaning by examining it within the framework of the reading aspects of the imams of the ashraah. In the research, first of all, the procedural differences that were controversial among the recitation imams in the Surah Yasin were examined under separate headings. Subsequently, within the framework of a similar method, individual differences were tried to be detected and determined with some examples. In the light of all the examples in the verses in the sura and other information-findings, an answer was sought to the question of which issues the recita-tion imams disagreed on. In this context, it has been determined that while they agree on some of the procedural and substantive differences of the Quran, they also disagree in some cases, and in a very small part of these, they affect the meaning of the verses.

Anahtar Kelimeler

Recitation of Asharah, Qur’an, Yasin, Âyet, Usul, Farsh, Meaning.

Kaynakça

• Aba, Veli. “Yâsin Sûresi’nin Ölülere Okunması (Rivayetler Bağlamında Bir Analiz)”. Çanak-kale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/12 (Ekim 2018), 121-142.
• Aba, Veli. “Yâsin Sûresi’nin Ölülere Okunması (Rivayetler Bağlamında Bir Analiz)”. Çanak-kale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/12 (Ekim 2018), 121-142.
• Akaslan, Yaşar. “Kıraat İlmi Sistematiğinde Usûl Kavramları”. OMÜ İlahiyat Fak. Dergisi, 43 (Aralık 2017), 217-251.
• Akdemir, Mustafa Atilla. Kıraat İlmi ve Öğretim Metotları. İstanbul: İFAV Yayınları, 2015.
• Âlûsî, Ebû Senâ Şihâbüddîn Mahmud b. Abdullah b. Mahmud el-Hüseynî. Rûḥu’l-meʿânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-ʿazîm ve’s-seb’i’l-mesânî. thk. Ali Abdülbar Atiyye. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Kur’ân-ı Kerîm Meâli Âlisi ve Tefsiri. İstanbul: İpek Yayınevi, t.s.
• Bikâʿî, İbrahim b. Ömer. Nazmü’d-dürer fî tenâsübi’l-âyâti ve’s-süver. 22 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• Cermî, İbrahim Muhammed. Mu’cemü ulûmi’l-Kur’ân. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 2001.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. es-Sıhâh fi’l-lüğa. nşr. Ahmed Abdulgafûr Attâr. 6 Cilt. Mısır: y.y., 1898.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf. Kitâbü’t-ta‘rifât. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1985.
• Cürcani, Ali b. Muhammed. et-Ta‘rîfât. thk. İbrahim Ebyari. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Arabi, 1992.
• Çetin, Abdurrahman. Kur’an Okuma Esasları. Bursa: Emin Yayınları, 2016.
• Çetin, Abdurrahman. Kırâatların Tefsire Etkisi. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2012.
• Çetin, Metin. “Zümer Sûresi’ndeki Kıraat İhtilafları ve Tefsire Etkisi”. Ağrı İslami İlimler Dergisi (AGİİD) 4/9 (Aralık 2021), 38-63.
• Dânî, Ebû Amr Osman b. Said b. Ömer. et-Teysîr fi’l-kırââti’s-seb‘a. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Arabi, 1984.
• Dânî, Ebû Amr Osman b. Said b. Ömer. el-Feth ve’l-İmâle. thk. Ebû Said Ömer b. Garâme, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2002.
• Dağ, Mehmet. Geleneksel Kıraat Algısına Eleştirel Bir Yaklaşım. İstanbul: İSAM Yayınları, 2011.
• Dimyâtî, Ahmed b. Muhammed Abdülgani. İthâf’ü füdalâ’il-beşar fi’l-kıraâti’l-erbeate aşer. thk. Muhammed İsmail Şaban, Beyrut: Alemü’l-Kütüb, 1987.
• Dinçer, Ferit. Zürkānî’ye Göre Ahruf-i Sebʿa’nın Delil Ve Faydaları. Ağrı İslami İlimler Der-gisi (AGİİD) 6/11 (Aralık 2022), 46-64.
• Emin Efendi, Muhammed b. Abdullah Molla. Umdetü’l-hullân fî izâhi zübdeti’l-irfân. İstanbul: Asitane Yayınevi, t.s.
• Ebû Şâme, Ebû Kasım İsmail b. İbrahim el-Makdisî. el-Mürşidü’l-vecîzü’l-vecîz ilâ ulûm teteal-leku bi’l-kitâbi’l-azîz. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Ebû Şâme, Ebû Kasım İsmail b. İbrahim el-Makdisî. İbrâzü’l-meânî min hirzi’l-emânî. thk. İbrahim Atve, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, t.s.
• Ezherî, Abdüddâim. et-Tirâzâtü’l-mu’leme fî şerhi’l-mukaddime. thk. Nizâr Hûrşîd Akrâvî. Umman: Dâru Ammâr, 2003.
• Feyizli, Hasan Tahsin. Kırâât-ı Aşere. Ankara: DİB Yayınları, 2016.
• Hamed, Ğanim Kaddurî. Dirâsâtü’s-savtiyye inde ulemâi’t-tecvîd. Bağdat: Matbaatü’l-Hulüd, 1986.
• Herevî, Ebü’l-Hasen Nûreddîn Ali b. Sultân Muhammed. el-Minâhü’l-fikriyye fî şerhi’l-mukaddimeti’l-cezeriyye. thk. Üsame Ataya, Dımeşk: Daru’l-Gavsânî li’d-Dirâsâti’l-Kur’âniyye, 2012.
• İbn Âşûr, Muhammed b. Muhammed et-Tâhir et-Tûnisî. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru’t-Tunûsiyye, 1984.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib b. Atiyye el-Endelûsî, el-Muharrarü’l-vecîz fi tefsîri’l-kitâbi’l-azîz, thk. Abdüsselam Abdüşşâfî Muhammed. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• İbn Ebî Meryem, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Nasr b. Alî b. Muhammed eş-Şîrâzî. el-Mûdah fi vücûhi’l-kırâât ve ilelihâ. thk. Ömer Hamdan Kubeysi. Cidde: y.y. 1993.
• İbn Galbûn, Ebû’l-Hasan Tahir b. Abdülmün’im. Kitâbü’t-tezkira fi’l-kırâat. çev. Abdülfettah Buhayri İbrahim. Kahire: y.y. 1991.
• İbn Manzûr, Cemalüddîn Muhammed b. Mükrem. Lisânü’l-‘arab. 15 Cilt. Kahire: Dâru’l-Meârif, 1707.
• İbn Muhaysin, Muhammed Salim. el-Muktebes mine’l-lehecâti’l-‘arabiyye ve’l-Kur’âniyye. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türas, 1978.
• İbn Muhaysin, Muhammed Salim. el-Kırâât ve eseruhâ fî ulûmi’l-‘Arabiyye. Kahire: Mektebe-tü’l-Külliyyati’l-Ezheriyye, 1984.
• İbn Muhaysin, Muhammed Salim. el-İrşâdâtü’l-celiyye. Kâhire: y.y., 1971.
• İbn Mücâhid, Ebû Bekr Ahmed b. Musa b. el-Abbâs et-Temîmi. Kitâbü’s-seb’a fi’l-kırâât. thk. Şevkî Dayf. Mısır: Dâru’l-Marife, 1980.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Ali b. Yusuf. en-Neşr fi'l-kıraati'l-aşr. thk. Ali Muhammed b. Hasan ed-Dabbâ. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, t.s.
• İbn Zencele. Ebû Zür‘a Abdurrahman b. Muhammed. Hüccetü’l-kırâât. thk. Said Afgânî. Bey-rut: Dâru’r-Risâle, 1997.
• İsfehânî, Hüseyin b. Muhammed Ragıb. el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’an. thk. Muhammed Sey-yid Geylânî. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1961.
• Karaçam, İsmail. Kur’an-ı Kerim’in Faziletleri ve Okuma Kaideleri. İstanbul: İFAV Yayınları, 2012.
• Karakış, Mahmut. Yasin Sûresiyle İlgili Rivayetler ve Değerlendirilmesi. İstanbul; Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Kastallânî, Şihabüddîn Ahmed b. Muhammed. Letâifü’l-işârât li fünûni’l-kırâât. Kahire: Dâru’l-Maarif, 1986.
• Keleş, Mehmet. “Kıraat İhtilaflarının Fıkhi Konulara Etkisi Üzerine bir Değerlendirme”. Ağrı İslami İlimler Dergisi AGİİD 7/12 (Temmuz 2023), 45-65.
• Koyuncu, Recep. Kıraat İlmi Takrîb Usûlü. İstanbul: Hacıveyiszade İlim ve Kültür Vakfı Ya-yınları, 2021.
• Koyuncu, Recep. Aşere Kaideleri. İstanbul: Hacıveyiszade İlim ve Kültür Vakfı Yayınları, 2023.
• Koyuncu, Recep. Teoriden Pratiğe Vakf ve İbtidâ. İstanbul: Hacıveyiszade İlim ve Kültür Vakfı Yayınları, 2022.
• Kur’an ve Meali (Türkçe Meâl ve Tefsir). Erişim 05 Eylül 2023. https://www.kuranvemeali.com/yasin-suresi/1-ayeti-meali.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. el-Câmi’ li-Ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmet el-Berdünî - İbrahim Atfeyş. 20 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
• Mekkî b. Ebî Tâlib, Ebû Muhammed Hammuş b. Muhammed el-Kaysî. et-Tebsira fi’l-kırââti’s-seb‘. thk. Muhammed Gavs en-Nedvî. Hindistan: Dâru’s-Selefiyye, 1982.
• Mekkî b. Ebî Tâlib, el-Keşf an vücûhi’l-kırââti’s-sebʿ. nşr. Muhyiddin Ramazan. Beyrut: y.y., 1984.
• Mukâtil b. Süleymân, Ebû’l-Hasen. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. 5 Cilt. Beyrut: y.y., 2002.
• Nehavî, Hasan b. Kasım. el-Müfîd fî şerhi umdetü’l-mecîd fî en-nazmi ve’t-tecvîd. thk. Cemal Seyyid. b.y.: Mektebetü Evlâdi Şeyh, 2001.
• Oral, Osman. “Yâsîn Sûresinde İnsanlığa Sunulan İtikadî Hikmetler”. Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi 9/33 (Haziran 2022), 207-228.
• Paluvî, Abdulfettâh. Zübdetü’l-irfân. İstanbul: Asitane Yayınları, t.s.
• Sarı, Mehmet Ali. “Med”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Sıcak, Ahmet Sait. “Nüzûl Sıralaması ve Metinsel İçerik Açısından Yâsîn Sûresinin Tarihlendi-rilmesi”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 24/3 (Haziran 2020), 1285-1306.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr b. Muhammed. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. thk. Merkezü’d-Diraseti’l-Kur’âniyye. 4 Cilt. Medine: Mücemmâü’l-Melik Fehd li-Tıbaati’l-Mushafi’ş-Şerif, t.s.
• Şâtıbî, Kasım b. Fîrruh. Hirzu’1-emânî ve vechü’t-tehânî. Şam: Daru’I-Gavsînî, 2005.
• Şehristânî, Ebu’l-Feth, Muhammed b. Abdülkerim. Tefsîru’ş-Şehristânî el-musemmâ mefâtîhu’l-esrâr ve mesâbîhu’l-ebrâr. thk. Muhammed Ali Azerşeb. Tahran: Merke-zü’l-Buhus ve’d-Dirasat li’t-Türâsi’l-Mahtut, 2008.
• Şerafüddîn, Cafer. el-Mevzüâtü’l-Kur’âniyye hasaisü’s-süver. Beyrut: Dâru’l Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Şevkânî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali b. Muhammed. Fethu’l-kadîr el-câmi’ beyne fenne-yi’r-rivâye ve’d-dirâye min ilmi’t-tefsîr. 6 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadis, 2007.
• Taberî, Ebû Caʽfer Muhammed b. Cerîr. Câmiuʽl-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 24 Cilt. b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Temel, Nihat. Kırâat ve Tecvîd Istılahları. İstanbul: İFAV Yayınları, 1997.
• Tîbî, Ebû Muhammed Şerafettin Hüseyin b. Abdullah b. Muhammed. Şerhu’t-Tîbî ale’l-mişkât el-kâşif an hakâiki’s-sünen. thk. Abdülhamit Hindavî. 12 Cilt. Riyad: Mektebetü’n-Nizar Mustafa el-Baz, 1997.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Süvre (Yezîd). Sünenü’t-Tirmizî. thk. İbrahîm Atve Avd. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Ünal, Mehmet. Kur’an’ın Anlaşılmasında Kıraat Farklılıklarının Rolü. Ankara: Fecr Yayınları, 2015.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. 10 Cilt. İstanbul: Azim Dağıtım, 1992.
• Zebîdî, Muhammed b. Abdürrezzak el-Hüseyni. Tâcü’l-arûs min cevâhiri’l-kâmus. 40 Cilt. Beyrut: Dârul-Hidâye, 2001.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kasım Cârullah Mahmud b. Ömer b. Ahmed. el-Keşşâf an hâkâiki gavâmi-zi’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvil fî vûcûhi’t-tevîl. thk. Yusuf Hammâdî. 4 Cilt. Mekke: y.y. 1949.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazim. Menâhilü’l-irfân fi ulûmi’l-Kur’ân. thk. Fevvaz Ahmed. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, 1995.