An Assessment of the Review and Manuscripts of “Sharhu'l-Muqaddimati'l-Cazarī” by Tashkopruzāda as a Recitation Work

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 351 - 381, 30.06.2020

Muhammet Yurtseven

https://doi.org/10.5281/zenodo.3904516

Öz

Unfortunately, the studies carried out in the name of Qur’anic science (qıraat) in various Is-lamic geographies and especially in the Turkish-Islamic world have a stagnant appearance since the 18thcentury. Recitation science of Theology academy but is a separate debate my long evolution in Turkey interms of on the scientific Qıraat can evaluate the balance of the Ottoman scientific tradition many man-uscript work of an abandoned way in, unfortunately, the history of the dusty shelves will take him days to float awaits its researchers. In this study, the importance of the author, the work, the annotation and the annotation, the qualitative and quantitative introduction of 33 manuscripts in the various libraries of the identified Anatolia and annotation, in order to reveal this interpretation of Tashköprizāde, which is deemed important in terms of the science of Qur’an, and the source of subsequent studies. Generalinformation about the work done on it will be given. This manuscript, which we consider important interms of investigation, will be evaluated in all aspects and its position in the literature will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Ibnü'l-Cezerī, al-Mukaddimetu'l-Cezeriyye, Tashköprizāde, Serhu'l-Mukaddimeti'l-Cezeriyye, qıraat

Kıraata Dair Bir Eser Olarak Taşköprizâde’nin Şerhu’l-Mukaddimeti’l-Cezerî Adlı Eserinin Yazma Nüshaları ve Tahkiki Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

Muhtelif İslam coğrafaları ve özellikle de Türk-İslam dünyasında kıraat ilmi adına yapılan çalışmalar, maalesef XVIII. yüzyıldan itibaren durağan bir görünüm arz eder. Kıraat ilminin ilahiyat akademisiaçısından Türkiye’deki serencâmı ayrı bir tartışma konusu olmakla beraber kıraat ilmine dair Osmanlıilim geleneğinin bakiyesi olarak değerlendirebileceğimiz kıymetli pek çok el yazması eser, ne yazık ki kütüphanelerin tozlu raflarında terk edilmiş ve gün yüzüne çıkmak üzere araştırmacıların himmetinibeklemektedir. İbnü’l-Cezerî’nin, kıraat ilminin baş ucu kitabı olarak görülenel-Muķaddimetü’l-Cezerî’si üzerine Taşköprizâde tarafından yazılmış olanŞerĥu’l-Muķaddimeti’l-Cezerîadlı eser, birçok yönden dikkatimizi çekmiştir. Şârihin meşhur bir Osmanlı müellifi olması ve yazdığı şerhin Anadolu’da yer alan birçok kütüphanede ve diğer İslam beldelerindeki mevcut koleksiyonlarda yer alacak derecedeönemli görülmüş olması, eseri son derece ayrıcalıklı kılmaktadır. Bu çalışma, Taşköprizâde’nin kıraatilmi açısından önemli görülen söz konusu şerhine ait yazma nüshaların ortaya çıkarılması ve eserin ilgililiteratüre tesirinin incelenip değerlendirilmesini hedeflemektedir. Bu gayeden yola çıkılarak makale da-hilinde öncelikle müellif, eser, şerh ve şârih hakkında bilgiler verilmiş, ardından Anadolu’nun muhtelif kütüphanelerinde tespit edebildiğimiz otuz üç yazma nüsha nitel ve nicel yönden tetkik edilerek şerhüzerinde yapılmış olan bir tahkik çalışması metod açısından eleştirel değerlendirmeye tâbi tutulmuştur

Anahtar Kelimeler

İbnü’l-Cezerî, el-Muķaddimetü’l-Cezerî, Taşköprizâde, Şerĥu Muķaddimeti’l-Cezerî, kıraat ilmi

Kaynakça

• Akdemir, M. Atilla. “Kıraat Eğitim ve Öğretiminde Uygulanan Metodlar”. Tarihten Günümüze Kıraat İlmi. 605-618. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2016.
• Altıkulaç, Tayyar. “İbnü’l-Cezerî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 20 Haziran 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/ibnul-cezeri.
• Bahçıvan, Seyit. “Yazma Eserlerin Tahkikinde Metodolojik Problemler”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21 (2006), 61-90.
• Birışık, Abdülhamit. “Kıraat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 20 Haziran 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/kıraat--ilim.
• Birışık, Abdülhamit. Kıraat İlmi ve Tarihi. Bursa: Emin Yayınları, 3. Basım, 2018.
• Birışık, Abdülhamit. “Kur’an”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 20 Haziran 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/kuran.
• Çiftçi, Mehdin. Taşköprizade Ahmed Efendi: Osmanlı’nın Bilgeleri 1. İstanbul: İlke Yayıncılık, 2016.
• Hafız, Muhammed Muti‘. Şeyħu’l-ķurra el-İmâm İbnü’l-Cezerî. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1995.
• Hamed, Ğânim Kaddûrî. eş-Şerĥu’l-Vecîz ‘alâ Muķaddimeti’l-Cezeriyye. Cidde: Merkezu Dirâsâti’l-Kur’âniyye İmâm Şâtıbî Enstitüsü, 2009.
• Harun, Abdusselam. Taĥķîķu’n-nuśûś ve neşruhâ. Kahire: Mektebetu Hancî, 7. Basım, 1998.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemseddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ali b Yûsuf. Câmi‘u’l-esânîd. Mısır: Dâru’l-Me’sûr, 2010.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemseddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ali b Yûsuf. Ġâyetü’n-nihâye fî ŧabaķâti’l-ķurra = Ġâyetü’n-nihâye fî esmâi ricâli’l-ķırâ’ât uli’r-rivâye ve’d-dirâye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1982.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemseddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ali b Yûsuf. Müncidü’l-muķri’în ve mürşidü’ŧ-ŧâlibîn. Mekke: Dâru Âlemi’l-Fevâid, 1999.
• Kâtib Çelebi. Keşf-el-Zunun. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014.
• Öz, Selahattin. “İbnü’l-Cezerî’nin Mukaddime’sinin Mehmed Emin Tokâdî’ye Ait Manzum Tercümesi ve Değerlendirilmesi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/27 (Ocak 2015), 147-181.
• Sahrâvî, Kerime. el-Mukaddimetü’l-Cezeriyye ve Cuhûdü’l-Ulema fî Hıdmetihâ Cem’an ve Dir’aseten. El Oued: Université d’El Oued, Yüksek Lisans Tezi, 2015. https://www.univ-eloued.dz/images/memoir/file/M.R-198-01.pdf.
• Taşköprizâde Ahmed Efendi. Mevżû‘âtü’l-‘ulûm. trc. Taşköprizâde Kemâleddîn Mehmed Efendi. Dâru’s-Sa‘âde: İkdâm Matbaası, 1313.
• Taşköprizâde Ahmed Efendi. Miftâĥu’s-Sa‘âde ve miśbâĥu’s-siyâde fî mevżû‘âti’l-‘ulûm. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• Taşköprizâde Ahmed Efendi. Şerĥu’l-Muķaddimeti’l-Cezeriyye: 1) Müst. Süleyman Efendi Ahmed b. Hacı. Adana İl Halk Kütüphanesi, 1751. 1b-27b. http://www.yazmalar.gov.tr/eser/serhu-mukaddimetil-cezeriye/3723; 2) thk. Muhammed Seyyid Emin. Medine: Vüzârâtü’ş-Şüûnü’l-İslamiyye ve’l-Evkâf, 2000.
• Taşköprizâde Ahmed Efendi. eş-Şaķâ’iķu’n-nu‘mâniyye fî ulemâi’d-devleti’l-Oŝmâniyye. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, ts.
• Topuzoğlu, Tevfik Rüştü. “Recez”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34: 509-510. Ankara: TDV Yayınları, 2007.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Taşköprizâde Ahmed Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 20 Haziran 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/taskoprizade-ahmed- efendi.
• Yücel, Ahmet. “Silsiletü’z-Zeheb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 20 Haziran 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/silsiletuz-zeheb.
• Yüksel, Ali Osman. İbn Cezeri ve Tayyibetü’n-Neşr. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 3. Basım, 2016.
• Yüksel, Ali Osman. “Meşhur Kıraat Alimi : İbnü’l-Cezeri”. Hz. Nûh’tan Günümüze Cizre Sempozyumu. ed. M. Sait Özervarlı. 111-124. İstanbul: Cizre Kaymakamlığı, 1999.