Ziya Bey Yazma Eser Kütüphanesi’ndeki Fıkıhla İlgili Kitaplar ve Risaleler

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 2, 187 - 232, 31.12.2018

Halis Demir

https://doi.org/10.5281/zenodo.3474603

Öz

Bu çalışmada Ziya Bey Yazma Eser Kütüphanesi’nde yazma olarak bulunan İslam Hukuku ile ilgili eserler bir sistem içerisinde tasnif edilmiştir. Ziya Bey Yazma Eser Kütüphanesi Sivas’ta bulunmaktadır. Kurucusu Yusuf Ziya Bey, 1869 (1284) yılında Sivas’ta dünyaya gelmiştir. Ziya Bey, Osmanlı döneminde çeşitli memuriyetlerde bulunmuştur. Osmanlı Mebusan Meclisi’nde mebusluk yapan Yusuf Ziya Bey 23 Nisan 1920 yılında milletvekili seçil¬miştir. Sivas merkez sancağı delegesi olarak Erzurum kongresine katılmış, TBMM’de yedi dönem milletvekilliği yapmıştır. 1934’de Soyadı Kanunu ile Başara soyadını almıştır. 1943 senesinde vefat etmiştir. Ziya Bey Yazma Eser Kütüphanesi’ni, Yusuf Ziya Bey 1908 yılında yaptırmıştır. Ziya Bey döneminde kütüphanede bulunan kitap sayısı 3000 civarındadır. Kütüphanede bulunan eserlerden 1040 tanesi el yazma, 8088 tanesi basma eserdir. Yazma eserlerin 721’i Arapça, 52’si Farsça ve 267’si Türkçedir. Kütüphanede Arap dili, tefsir, hadis, fıkıh, kelam, tarih, coğrafya, fizik, kimya, tıp gibi alanları kapsayan kitaplarla, ayrıca bazı süreli yayınlar bulunmaktadır. Kütüphanede yeni eserler bölümünde 10.000’den fazla kitap vardır. Almanca, İngilizce ve Fran-sızca eserler de mevcuttur. Kütüphane 7 Nisan 1980 yılında kamulaştırılmıştır, 16 Nisan 1985 tarihinde hizmete açılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kütüphane, Ziyabey Kütüphanesi, Yazma eser, fıkıh

The Works on Fıqh In Ziya Bey Manuscrıpt Lıbrarry

Öz

In this study, the manuscript works on Islamic fiqh in Ziya Bey Manuscript Library have been classified in a systematic way. The printed works have been specified in a list.
Ziya Bey Manuscript Library is located in Sivas. Ziya Bey who is the founder of the library, was born in 1869 (the hegira calendar 1284) Sivas. Ziya Bey served as civil servant in Ottoman period. Ziya Bey, who had been deputy in Ottoman period, was elected deputy on the 23 April in 1920. He participated in Erzurum Congress as a delegate of Sivas central sanjack (distict) . He served in Turkish Grand National Assembly for seven terms. He took “ BAŞARA” surname in 1934 surname act. He passed away in 1943. Yusuf Ziya Bey built Ziya Bey Manuscript Library in 1908. The number of the books in the library was about 3000 in Ziya Bey Period. The 1040 books of them are manuscript, 8088 of them are printed. The721 manuscript works are in Arabic, 52 of them in Persian and 267 of them are in Turkish language. Some of the books are on basic Islamic sciences, Arabic language, tafsir, hadith, kalam, and on humanities such as history, geography, physics, chemistry, medicine. There are also some periodicals. There are up to date periodicals. There are more than 10.000 books in the new books section. There are also books in German, English and French.
The library was nationalized in 1980 and brought into service on the 16 April of 1985.

Anahtar Kelimeler

Library, Ziyabey Library, Manuscript, Fıqh

Kaynakça

• Akgündüz Ahmet. “Dürerü’l-Hükkâm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 10: 27-28. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
• Akgündüz Ahmet. “İ‘lâm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22: 72-73. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Akgündüz, Ahmet. “ Ma‘rûzât” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 28: 72-73. İstanbul: TDV Yayınları, 2003.
• Alev, Sibel. “Tarihi Bir Kültür Değeri (Ziya Bey Kütüphânesi)”. Revak Dergisi. 81 (Aralık-1999).
• Âmidî, Seyfüddîn Alî b. Muhammed b. Sâlim. el-ihkam fi usuli'l-ahkam. Beyrut: 1985.
• Apaydın, Hacı Yunus. “el-Kerhî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25: 285-287. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
• Arslantürk, Ayşe Humeyra. “Nesefi, Necmeddin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32: 571-573. İstanbul: TDV Yayınları.
• Atar, Fahrettin. “Fetva”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12: 486-487. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Aynacı, Mediha. Osmanlı Kuruluş Dönmemi Türkçe İlmihal Kitapları Çerçevesinde İlmihallerin Fıkhî Yönden Değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2009.
• Baktır, Mustafa. “Anadolu’da Yazılan İlk Türkçe İlmihal Kitaplarından İzniki’nin Mukaddimesi”, Uluslararası İznik Sempozyumu-2005, s. 431-442.
• Baktır, Mustafa. “Kaide”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22: 207. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Baltacı, Cahid. XV-XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Medreseleri. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2005.
• Bardakoğlu, Ali. “Ferâiz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 12: 362-363. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1995.
• Bozkurt, Ramazan. Cumhuriyet Dönemi İlmihâl Çalışmaları ve Problemleri. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2006.
• Bulut, Mustafa. “Sivas’taki Geç Dönem Osmanlı Kamu Yapıları”. Osmanlılar Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri C.III (21-92) Sivas: 1000 Temel Eser Yayınları, 2007.
• Celaleddin Mahalli. Şerhu’l-Varakat. Trc. Mithat Acat. Ankara: Seyda Kitapevi, 2011.
• Cici, Recep. “Osmanlı Hukuk Düşüncesini Etkileyen Başlıca Kaynaklar”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8/8 (1999): 216-238.
• Cici, Recep. “Osmanlı Klasik Donemi Fıkıh Kitapları”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. 3/5 (2005):216-240.
• Çetinkaya, Bayram Ali. “Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi İdeal Aydın ve Bürokratı Yusuf Ziya (Başara) Bey ve Ziya Bey”. CÜİFAD 7/1 (2008), 63-90.
• Demir, Halis. “Hanefi Mezhebinde Hilaf Lüteratürü”. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 19 (2) 2015, 111-146.
• Demir, Halis. “Birgivi’nin ‘Risale-i Birgivi’ Adlı Eseri Üzerine İncelemeler”. Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3/2 (2017): 197-259.
• Demiralp, Yekta. Erken Dönem Osmanlı Medreseleri. Doktora Tezi, Eğe Üniversitesi, 1997.
• Düzenli, Pehlül. “Şeyhülislam Ebussuûd Efendi: Bibliyografik Bir Değerlendirme”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 3/5 (2005): 441-475;
• ed-Debusî, Ubeydullah b. Ömer b. İsa (ö.430/1039). Tesisü’n-Nazar. Thk. Halil Muhyiddin Huseyn. Beyrut: 2001.
• Eliaçık, Muhittin. “Osmanlı’da Manzum Fetvâ Geleneği”. Türkiyat Mecmuası. 21/107 (2011): 105-145.
• en-Nedvî, Ali Ahmed. el-Kavâid ve’d-davâbitü’l-müstahlasa mine’t-Tahrîr. Kahire: 1991.
• en-Nesefî, Ömer b. Muhammed b. Ahmed (ö. 537/1142). el-Manzûmetü’n-Nesefiyye. Nazmü’l-hilafiyyat Tercümesi. Nşr. Azmi Bilgin. Ankara: 1996.
• Ergin, Hayri. 18. yy. Fetvâlarına Göre Osmanlı’da Günlük Hayat (Behcetü’l-fetâvâ Örneği), Gazi Üniversitesi, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Ankara 2006.
• Ergün, Mustafa. “II. Meşrutiyet Döneminde Medreselerin Durumu ve Islah Çalışmaları”. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. 30/1-2 (1982) ek
• Ersoy Taşdemirci. “Osmanlı İmparatorluğu’nda Medreselerin Bozulmaları, Medreseleri Islah Etme Teşebbüsleri ve Kapatılmaları”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4 8 (1990), 537-538.
• Günay, Hacı Mehmet. “Vakıf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 42: 475-479. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
• Günaydın, A. Necip. Erzurum Kongresine Katılan Sivas Vilayeti Delegeleri. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, 2002.
• Has, Şükrü Selim. “Multeka’l-ebhur”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 31: 549-550. İstanbul, TDV Yayınları, Ek.
• Hassaf, Ahmed b. Ömer (ö. 261/875). Şerhu Edebi’l-kadi. Nşr. Muhyi Hilal Serhan. Bağdat: 1977.
• Hızlı, Mefail. “Osmanlı Medreselerinde Okutulan Dersler ve Eserler”. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi. 17/1 (2008), 25-46.
• http://www.riyadhalelm. com/book/33/6_lsan_alhkam.pdf. Erişim tarihi: 3.06.2017, 20.10.
• İbn Manzur, Muhammed b. Mükerrem (ö. 711/1311). Lisanu’l-arab. Bulak: 1882.
• İzgi, Cevat. Osmanlı Medreselerinde İlim. İstanbul: İz Yayıncılık, 1995.
• Kallek, Cengiz. “el-Hidâye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 17: 471-472. İstanbul, TDV Yayınları, Ek
• Kallek, Cengiz. “SAK”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 35: 584-586. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Kasım b. Kutluboğa (ö. 879/1474). Tâcu’t-terâcim. Thk. M. H. Ramazan Yusuf. Dımeşk: 1996.
• Kaya, Eyyüp Said. “Şerh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 48: 560-563.
• Kaya, Süleyman. “SAK ( Osmanlılar’da )”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 35: 586-587. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Kerhî, Ubeydullah b. el-Hüseyn b. Dellâl. Usul, (Tesisü’n-Nazar içerisinde). Thk. M. Mustafa Kabbanî. Beyrut: trs.
• Kızoğlu, Şemsuddin Yusuf. İsâru’l-İnsâf fî Âsâri’l- hilâf. Thk. Nâsıru’l-Ali el-Huleyfî. Kahire: 1987.
• Koca, Ferhat. “el-Feraizu’s- Siraciyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12: 367. İstanbul, TDV Yayınları, Ek.
• Koca, Ferhat. “Mir’âtu’l-usûl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 30: 148. İstanbul, TDV Yayınları, Ek.
• Koca, Ferhat. “el-Manzûmetü’n-Nesefiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 27: 34-35.
• Koca, Ferhat. “Menâru’l-envar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39: 118. İstanbul, TDV Yayınları, 2012.Ek
• Konevî, Mahmud b. Ahmed b. Mes’ûd. Müntehab mine’l-Fetâvâ’l-kübra, Diyanet İşleri Başkanlığı Ktp., 551.
• Köksal, A. Cüneyd - İbrahim Kâfi Dönmez. “Usûl-i Fıkıh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 42: 202.
• Kucur, S. Sadi. “Rahatoğulları”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 34: 411. İstanbul, TDV Yayınları, 2007. Ek.
• Kureşî, Abdulkadir b. Muhammed (ö. 775/1373). el- Cevâhiri’l-mudiyye fî tabakâti’l- hanefîyye. Thk., Abdulfettah Muhammed el-Hulv. Riyad: 1993.
• Memduhoğlu, Adnan. “İlmihâl Edebiyatının Tarihi Serencâmı”, Ekev Akademi Dergisi, 20/66 (Bahar 2016) 21-49.
• Muhammed er-Rukî. Kavâidü’l-fıkhi’l-İslâmî min hilâli Kitâbi’l-İşrâf alâ mesâili’l-hilâf. Dımaşk: 1997.
• Murat Akgündüz. Osmanlı Medreseleri XIX. Asır. İstanbul: Beyan Yayınları, 2004.
• Mutlu, N. Yücel. Dâru’r-Râha’dan Abdiağa Konağı’na (Râhatoğulları/Mütevellizâdeler 1321-2001). Sivas: Özbelsan Anonim Şirketi, 2003.
• Nedvî, Ali Ahmed. el-Kavâid ve’d-davâbitü’l-müstahlasa mine’t-Tahrîr. Kahire: 1991.
• Norman Calder. “İbn Abidinin “Ukûdü Resmi’l-Müfti” adlı Risalesi”. Trc. Şenol Saylan. Usûl İslam Araştırmaları. 2/2 (Temmuz - Aralık 2004): 190-208.
• Öğüt, Salim. “Edebü’l- kâdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 10: 408. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Öngören, Reşat. “ Kutbüddinzâde İznikî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 26:489-490. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Özel, Ahmet. “Secâvendî”. Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi. 36: 266-268. Ankara: TDV Yayınları, 2009.
• Özel, Ahmet. Hanefî Fıkıh Alimleri. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2014.
• Özen Şükrü. “İbn Şıhne”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21: 224-225. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Özen, Şükrü. “Osmanlı Dönemi Fetva Literatürü”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 3/5 (2005): 249-378.
• Özen, Şükrü. “Tenkîhu’l-usûl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 40: 455-456. İstanbul, TDV Yayınları, 2011. Ek.
• Özkan, Mehmet. “Osmanlı’da İlmihal Geleneği: Kadızâde Mehmed Efendi (1045/1635) Ve “Risâle-i Kadızâde” Adlı Çalışması”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 27(2016), S. 553-574.
• Rukancı, Fatih. “Sivas Ziya Bey Yazma Eserler Kütüphanesi.” Türk Kütüphaneciliği. 19/2 (2005), 278-281.
• Saklan, Bilal. “Kelâbâzî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25: 191-192. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
• Sarıkaya, Yaşar. “Osmanlı Medreselerinin Gerileme Meselesi: Eleştirel Bir Değerlendirme Denemesi”. İslam Araştırmaları Dergisi. 3 (1999). 23-40.
• Serucî Ahmet b. İbrahim b. Abdulganî (ö. 710/1310). Edebü’l- kâdî. Nnşr. Sıddıki b. Muhammed Yasin. Beyrut: 1977.
• Sevim, Ali, “Sıbt İbnü’l-cevzi”.Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 37: 87-88. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Şanal, Mustafa. “Osmanlı Devleti’nde Medreselere Ders Programları, Öğretim Metodu, Ölçme Ve Değerlendirme, Öğretimde İhtisaslaşma Bakımından Genel Bir Bakış”. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 14/1 (2003), 149-168.
• Şimşek, Zeynep, Ziya Bey Yazma Eser Kütüphanesinde Bulunan Arap Dili ve Edebiyatı Alanındaki Yazma Eserlerin Tespiti ve Tavsifi, Yüksek Lisans Tezi, Gümüşhane 2015.
• Telkenaroğlu, M. Rahmi. “Osmanlı’dan Günümüze Anadolu Medreselerinde Fıkıh Tedrisatı Ve Sorunları”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 20 (2012),151-177.
• Topuzoğlu, Tevfik Rüştü. “Haşiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16: 419-422. İstanbul, TDV Yayınları, 1997.
• Unan, Fahri. “Klasik Donem Osmanlı Medreselerinde Eğitim Üzerine Yapılmış Çalışmalara Dair Bir Bibliyografya Denemesi”. Divan İlmi Araştırmalar. 18/1 (2005): 100-101.
• Yaylalı, Davut. “Mevsilî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 39: 487. İstanbul, TDV Yayınları, ek. Abdülazîm Ed-Dîb. “Cüveynî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.8: 141-144. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Yüksel, Emrullah. “Âmidî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 3: 57-58. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Zebîdî, Muhammed b. Muhammed Murtaza. Tacü’l-Arus. Kuveyt: 1965.
• Zekiyyüddin Şa’ban. İslam Hukuk İlminin Esasları. Trc. İbrahim Kâfi Dönmez. Ankara: 1990.
• Zeydân, Abdülkerim. Fıkıh Usûlü. Trc. Ruhi Özcan. İstanbul: 1993.
• Zirikli, Hayreddin (ö. 1976). el-İlâm kâmus-ı terâcim. Beyrut: 2002.