Türkiye’de Yerel Yönetişim Modeli Olarak Kent Konseyleri: Gerekliliği ve Karşılaşılan Temel Açmazları Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 2, 178 - 213, 31.12.2022

Zeynep Atılgan Korkmaz Yıldırım

Öz

20. yüzyılın son çeyreği küreselleşmenin, bilim ve teknolojik gelişmelerin, neo-liberal politikaların, yerel demokratik ve katılımcı yaklaşımların akademik ve politik alanda tartışıldığı bir döneme tekabül etmektedir. Tüm bu gelişmelerin yönetim alanına yansıması ise “yönetişim” yaklaşımının ortaya çıkması, her bir yönetsel düzeyde ilgili paydaşların karar alma ve uygulama sürecine dâhil olması, karşılıklı etkileşim halinde şeffaf ve hesap verilebilir bir sürecinin benimsenmesi şeklinde olmuştur. Küresel ve ulusal düzenlemelerde yönetsel bir norm haline dönüşen bu anlayışın son halkasını, mahalli ve münferit sorunlara yönelik koruyucu, düzenleyici ve önleyici politikaların oluşturulmasında ve uygulanmasında tüm aktörlerin katılmasını öngören “yerel yönetişim” oluşturmuştur. Kent nüfusunun artış göstermesi yanı sıra enerjiden, atık yönetimine, konuttan ulaşıma kadar kentsel mekânlarda karşılaşılan sorunların çözümü için yerel yönetişim, politik ve yönetsel bir reçete olarak sunulmuştur. Yerel kalkınmanın da bir koşulu olarak öngörülen bu yönetsel yaklaşımının temel özellikleri arasında ise demokratikleşme ve katılımcılık öne çıkmaktadır. Özellikle Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde ortak aklın önemine istinaden kentsel sorunların çözümünde kolektif girişimler, yerelleşme, katılımcı karar verme mekanizmalarının daha fazla işlevsel hale getirilmesi, toplumsal sorunların çözümü ve yerel kalkınmanın sağlanmasını amaçlamaktadır. Bu kapsamda çalışmada Türkiye’de retorikten öteye geçemeyen yerel yönetişim anlayışının uzantısı konumundaki kent konseylerinin yasal ve kurumsal boyutları ele alınarak, gerekliliği ve karşılaşılan temel açmazlar tartışılmaktadır. Çalışma sonucunda, kent konseylerinin şehir yönetimindeki belirleyici rolünün daha fazla artırılması için gerekli olan politik ve yönetsel öneriler paylaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yerel Yönetişim, Kent Konseyleri, Katılım, Yerelleşme, Demokratikleşme

City Councils as A Local Governance Model in Turkey: An Assessment of Its Necessity and Encountered Major Challenges

Öz

The last quarter of the 20th century corresponds to a period in which globalization, science and technology developments, neoliberal policies, and local democratic and participatory approaches are conferred in the academic and political grounds. The echo of all these progresses in the field of public management has been in the form of the emergence of the "governance", which envisages the involvement of stakeholders in the decision-making and implementation process at each administrative level, and the adoption of an interactive, transparent and accountable management process. The last loop of management, which has become a administrative norm in global and national regulations, is the "local governance" approach, which envisages the participation of all actors in the formation and implementation of protective, regulatory, and preventive policies for local and distinct problems. In addition to the increase in the urban population, local governance has been presented as a political and administrative recipe for the solution of the problems encountered in the urban space, from energy to waste management, from housing to transportation. Democratization and participation stand out among the basic principles of this approach, which is envisaged as a condition for local development. Especially in developing countries such as Turkey, it is aimed to deal with social problems, and to ensure local development by making joint initiatives, localization, and participatory decision-making mechanisms more functional in the solution of urban problems, based on common sense. In this context, the legal and institutional dimensions of the city councils, which are the extension of the local governments that cannot go beyond rhetoric in Turkey, are discussed, and the necessity and the main dilemmas encountered are discussed in this study. As a result of the study, the political and administrative proposals necessary to further increase the decisive role of city councils in urban governance are presented.

Anahtar Kelimeler

Local Governance, City Councils, Participation, Decentralization, Democratization

Kaynakça

• Abubakar, Y. W. ( 2021). İyi yönetişimde sivil toplum kuruluşlarının rolü: Nijerya ve Tunus Karşılaştırması, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gazi Üniversitesi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
• Akpınar, M. (2011). Gün ışığında yönetim açısından Türk kamu yönetiminde açıklık ve şeffaflık sorunu, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16 (2), 235-261.
• Aktaş, S. (2020). Hukuk devleti idealine felsefi bir bakış. Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, (1), 1-32.
• Akyol, M. (2017). Yerel yönetimlerde yönetişimin eklemlenmesi: yerel yönetişim, Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı (Yüksek Lisans tezi).
• Altınkök, D. S. (2016). Müzakereci demokrasi ve uygulama yöntemi olarak “vatandaş jürileri” yaklaşımı. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 0 (6), 1-39.
• Arslan, Ş. (2017). Türkiye’de Yerel Yönetişim ve Kent Konseyleri: Adana Örneği, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Anabilim Dalı (yayınlanmamış yüksek lisans tezi).
• Ataay, F. (2006). Türkiye’de yönetişim ve “sivil toplum” tartışmaları üzerine bir değerlendirme. Memleket Siyaset Yönetim, 1(1), 121-140.
• Atak, K. (2017). Bir yerel yönetişim aracı olarak kent konseyleri: Adıyaman Kent Konseyi örneği, Gazi Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı (1992). Resmi Gazete (21364, 5 Ekim 1992). Aygen, M. (2014). Kent konseylerinin kent yönetimine katkıları üzerine bir inceleme: Elazığ örneği. The Journal of Academic Social Science Studies, 29(1), 217-236.
• Bayar, F. (2008). Küreselleşme kavramı ve küreselleşme sürecinde Türkiye. Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, 32, 25-34.
• Bekkers, V., Dijkstra, G., Adwords, A. ve Fenger, M. (2016). Governance and the democratic deficit: assessing the democratic legitimacy of governance practices. Ashgate Publishing Limited.
• Belediye Kanunu (2005). T.C. Resmi Gazete Tarih ve Sayısı: 13/7/2005, 25874.
• Bozkurt, Y. (2014). Yerel demokrasi aracı olarak Türkiye’de kent konseyleri: yapı, işleyiş ve sorunlar, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (40).
• Bozkuş, B. (2009). Türk kamu yönetiminde yönetişim tartışmaları ve yönetişimin kamu yönetiminde uygulanabilirliği, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Ceren, A. (2022). Afet Yönetişimi, içinde Baştan Son Yönetişim, Edt. M. Akif Özer. Gazi Kitabevi, Ankara. Commission of the European Communities (2001). European Governance. A white paper. Brussels. Belgium.
• Çelik, V. Çelik, F. Usta, S. (2008). Yerel demokrasi ve yerel özerklik ilişkisi. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(2), 85-102.
• Çoban, A. (2015). Yerel yönetim kent ve ekoloji, İmge Kitabevi, Ankara.
• Çukurçayır, M. A. (2012). Siyasal katılma ve yerel demokrasi. Çizgi Kitabevi. 4. Baskı. Demir, K. A., ve Yavaş, H. (2015). Kent konseyleri ile yerinden yönetilen katılımcı kent yönetimleri: yerel yönetişim kapsamında bir değerlendirme. Global Journal of Economics and Business Studies, 4(7), 49-62.
• Demirci, M. (2010). Katılımcı demokrasi açısından kent konseyleri: eleştirel bir değerlendirme. Çağdaş Yerel Yönetimler, 19(1). 21-46.
• Demirci, M. (2013). Yönetişim, otorite ve meşruiyet. Yönetişim: Türk Kamu Yönetimine Yansımaları, 1-62.
• Devlet Planlama Teşkilatı-DPT (2007). Dokuzuncu Kalkınma Planı, Kamuda İyi Yönetişim Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara.
• Dilaveroğlu, Arzu, (2020), Yönetişim ilkeleri ve yerel yönetimler mevzuatına yansımalar, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2). 45-63.
• Dinçer, Ö. ve Yılmaz, C. (2003). Değişimin yönetimi için yönetimde değişim. Ankara: T.C. Başbakanlık.
• Duman, G. (2020),Küreselleşme ve yerelleşme birbirine karşıt mı?, Gencel U- Gök M.,(Edt.), Yerel yönetimler üzerine maliye ve siyaset yazıları içinde (3. Bölüm), Ekin Basım Yayın.
• Emrealp, S. (2005). Yerel gündem 21 uygulamalarına yönelik kolaylaştırıcı bilgiler el kitabı. Iula-Emme Yayını, 2-6.
• Erkul, H., Baykal, T., ve Kara, H. (2013). Kent konseylerinin sorunları üzerine bir inceleme: Çanakkale kent konseyi örneği. Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(22), 85-105.
• Eryılmaz, B. (2018). Kamu yönetimi, düşünceler, yapılar, fonksiyonlar, politikalar. Umuttepe Yayınları. 11. Baskı.
• Fidan, Y. (2011). Yönetimden yönetişime: kavramsal bir bakış. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1).
• Göymen, K. (2010). Türkiye’de yerel yönetişim ve yerel kalkınma. Boyut Yayın Grubu. İstanbul.
• Graham, J., Amos, B., ve Plumptre, T. W. (2003). Governance principles for protected areas in the 21st century (pp. 1-2). Ottawa, ON, Canada: Institute on Governance, Governance Principles for Protected Areas. Ontario, Canada.
• Gündoğan, E. (2013). Yönetişim: kavram, kuram ve boyutlar, Yönetişim edt. M. Akif Çukurçayır ve H. Tuğba Eroğlu, Çizgi Kitabevi, Konya. Güneş, M., ve Beyazıt, E. (2012). Yerel gündem 21'den kent konseylerine. Detay Yayıncılık.
• Gürses, A. F. (2015). Yerel demokrasi ve siyasal katılım: kent konseyleri üzerine ampirik bir araştırma. Paradoks Ekonomi Sosyoloji ve Politika Dergisi, Volume: 11 Special Issue: 2 , 49-68.
• Güzelsarı, S. (2003), Neo-liberal politikalar ve yönetişim modeli, Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 36, Sayı: 2, 17-34.
• Kalfa, C., ve Ataay, F. (2008). Yönetişim: devlet toplum ilişkilerinde yeni bir aşama. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 229-240.
• Karanuh, Z. D. (2018). Yerel yönetimlerde katılım ve kent konseyleri, Marmara Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Yerel Yönetimler Ana Bilim Dalı / Yerel Yönetimler Bilim Dalı. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Karasu, M. A., Çelik, L. ve C., Altıparmak (2020), 101 Soruda Kent Konseyi, Seçkin Kitabevi, Ankara.
• Kayıkçı, S. (2014). Türkiye’de yönetimden yönetişime geçiş: Yüksek Çevre Kurulu örneği. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 105-114.
• Keleş, R., ve Mengi, A. (2017). Avrupa Birliği'nin Bölge Politikaları. Cem Yayınevi. Kent Konseyi Yönetmeliği (2019), T.C. Resmi Gazete Tarih ve Sayısı (23/5/2019, 30782).
• Kent Konseyler Birliği (2021). II. Kent Konseyleri Sempozyumu, http://kentkonseylerisempozyumu.com/sayfa/sempozyum-hakkinda.html. (E.T. 02.07.2022).
• Kocaoğlu, M. (2015). Yerel yönetimlerde katılım ve kültür: katılımcı yerel yönetim anlayışının kültürel temelleri. Çizgi Kitabevi.
• Koçak, H. (2009). Küreselleşme ve yerelleşme çağında yerel demokrasi ve kentsel yaşam, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (10), 133-142.
• Küçük, A. (2017). Hukukun hâkim kılınmasının bir gereği olarak idarî şeffaflık ve bilgi edinme hürriyeti. Liberal Düşünce Dergisi, (86), 69-95.
• Küçükşen, M. ve Yaman, M. (2018). Yerel demokrasinin gelişimi sürecinde kent konseylerinin rolü ve işlevselliği: Bursa ve Yalova kent konseyi örneği. İşletme Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1 (1) , 64-85.
• Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü (2014). Yönetişim ve Katılım Rehberi, Stratejik Yerel Yönetişim Projesi, İçişleri Bakanlığı, Ankara https://www.tepav.org.tr/upload/files/1408538775-7.Yonetisim_ve_Katilim.pdf adresinden 17.06.2021 tarihinde edinilmiştir.
• Memiş, L. (2019). Katılımcı belediye yönetimi: Görele (Giresun) halk meclisi örneği. Akdeniz İİBF Dergisi, 19(1) 157-203.
• Nalcı Arıbaş, N. (2012). 2000 sonrası Türkiye'de yerel yönetim yasalarının" Yerel yönetişim" kavramı üzerinden değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi), İnönü Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Organisation for Economic Co-operation and Development; OECD (2005). Public Sector Modernisation: Open Government. Policy Briefs, https://sarpn.org/documents/d0002380/Public_sector_OECD_Feb2005.pdf. (E.T. 24.06.2022).
• Önder, Ö. (2013). Yerelleşme ve yerel demokrasinin güçlendirilmesi bağlamında yerel katılım, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 9(18), 311-326.
• Özçelik, T. G. (2021). Yerel demokraside temsil ve katılım. International Journal of Social Inquiry, 14 (2) , 715-739.
• Özer, M. A. (2006). Yönetişim üzerine notlar. Sayıştay Dergisi, 63(1), 59-89.
• Özmehmet, E. (2008). Dünyada ve türkiye sürdürülebilir kalkınma yaklaşımları. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 3(12), 1853-1876.
• Pektaş, E. K. ve Akın, F. (2010). Avrupa Kentsel Şartları perspektifinde bir kentli hakkı olarak “katılım hakkı” ve Türkiye, Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(2), 23-49.
• Sezer Ö., ve Vural, T. (2010). Kamu hizmetlerinin sunumunda devletin değişen rolü ve merkezi yönetim ile yerel yönetimler arasında yetki ve görev paylaşımı, Maliye Dergisi, Sayı:159.
• Siverekli Demircan, E. (2007). Yeni ekonomik düzende küreselleşme yerelleşme bağlamında belediyelerde yeni mali yönetim anlayışı. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (29).
• Soygüzel, H. (2017). Türkiye’nin kent konseyi deneyimi üzerine bir değerlendirme, ŞehirveToplum dergisi, Sayı:8.
• Şahin, S. Z. (2017). Yeni iktidar karşısında katılım açmazları ve fırsatları. Şehir ve Toplum, 8, 21-28.
• Şahsuvaroğlu, T. ve Ekşi, H. (2013). Odak grup görüşmeleri ve sosyal temsiller kuramı. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 28 (28) , 127-139.
• Şahyar Akdemir, D. (2020). Kentli hakları ve kent konseyleri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , (40) , 149-167.
• Kent Konseyleri Birliği (2020). Türkiye Kent Konseyleri Birliği Derneği Tüzüğü, http://www.kentkonseyleribirligi.org.tr/sayfa/tuzuk.html 18.06.2022 tarihinde edinilmiştir.
• Ulusoy, A. ve Tekdere, M. (2015). Kent konseylerinin mali kısıtları. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (2) , 175-190.
• Uslu, İ. A., ve Yılmaz, H. H. (2018). Yerel Yönetimlerde Katılımcılık: Kent Konseylerinin Rolü ve Bir Yapılandırma Önerisi, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 27, Sayı 1, Ocak 2018, s. 113-145. Van Kersbergen, K., ve Van Waarden, F. (2004). Governance’as a bridge between disciplines: Cross-disciplinary inspiration regarding shifts in governance and problems of governability, accountability and legitimacy. European Journal of Political Research, 43:143–171.
• Yaman, M., ve Küçükşen, M. (2018). Yerel Yönetimlerin Demokratikleşmesi Açısından Yerel Katılımın İncelenmesi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 55. Sayı. Yıldırım, A. (2014). Yerellik ilkesi ve Türkiye’de uygulanabilirliği üzerine bir değerlendirme, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2, (5), 130-140.
• Yıldırım, K. (2022). Ulusal ve yerel e-devlet gelişimi arasındaki nedensellik durumu ve temel belirleyicileri, Akademik Yaklaşımlar Dergisi, C:13 S:1 YIL: 2022.
• Zengin, O. (2009). Günümüz kamu yönetiminde ön plana çıkan yaklaşımlar. Kamu Yönetimi: Yapı İşleyiş Reform, Edt. Barış Övgün, Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Zeren, H. E. (2013). Yönetişim ekseninde Türkiye’de sivil toplum kuruluşları. F.N. Genç içinde, Yönetişim (ss.143-167), Konya, Çizgi Kitabevi.
• Zeren, H. E. (2017). Kent konseyleri, dünyadaki görünümü ve Türkiye analizi. Bursa: Ekin.