Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Aktarlarda Satılan Papatya Türlerinin Tespitine Yönelik Bir Araştırma

Yıl 2019, Cilt: 28 Sayı: 2, 53 - 58, 26.12.2019

Doğan Arslan

https://doi.org/10.21566/tarbitderg.659962

Cited By: 3

Öz

Bu çalışma, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde bulunan aktarlarda mayıs papatyası olarak satışı yapılan ürünlerin ismine doğru olup olmadığını belirlemek amacıyla gayeli örnekleme yöntemi kullanılarak 2018 yılında yürütülmüştür. Dünyada, Anthemis nobilis (Romen papatyası), Matricaria recutita (Mayıs papatyası) ve Ormenis multicaulis (Fas papatyası) türleri yaygın bir şekilde tıbbi amaçlı olarak kullanılmaktadır. Ancak mayıs papatyası öncelikle şifa bulmak isteyen alıcıların ülkemizde ve dünyada tercih ettiği ilk bitki olmasına rağmen, pazarda onun yerine çoğu zaman Köpek papatyasının (Cota altissima J. Gay) satılmasından dolayı tedarikçiler, perakendeciler ve özellikle tüketicilerde bilinç ve kamuoyu oluşturulması amacıyla bu çalışma yapılmıştır. Çalışma materyali olan mayıs papatyası, genellikle soğuk algınlıklarında, öksürüklerde, midevi ve karminatif kullanım gibi amaçlarla alınıp satılmaktadır. Bu çalışma 6 ilde (Siirt, Batman, Mardin, Diyarbakır, Gaziantep ve Şanlıurfa) faaliyet gösteren merkezi konumda, aktarlar çarşısının bulunduğu illerde aktarlar çarşısında ve müşteri yoğunluğunun fazla olduğu aktarlar gayeli örnekleme yöntemi uygulanarak seçilmiş ve toplam 60 işyerinden örnekler alınmıştır. 60 adet aktardan satın alınan örneklerde yapılan tür teşhisi neticesinde örneklerin %95,7’sinin köpek papatyası (Cota altissima J. Gay), sadece %4,3’nün mayıs papatyası (Matricaria recutita) olduğu tespit edilmiştir. Çalışma sonucunda insan sağlığı için önemli olan tıbbi ve aromatik bitkilerin tedarikçi ve perakendecilerinin hem bu konuda eğitimli olması hem de alanında yetkili uzmanlarca düzenli olarak denetime tabi tutulmaları gerektiği ortaya çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tıbbi ve aromatik bitkiler, Mayıs papatyası (Matricaria recutita), Köpek papatyası (Cota altissima (L.) J. Gay )

Kaynakça

• Abak, F., Akan, H., 2014. The flora of Asteraceae family in Şanlıurfa/Turkey Biological Diversity and Conservation 7/1 68-78
• Akbulut, S., Özkan, Z.C., 2016. Herbalist-Customer Profile in Medicinal and Aromatic Herbs Trade: A Case Study of Kahramanmaraş, Kastamonu Üniversitsi, Orman Fakültesi Dergisi, , 16 (1): 246-252
• Altundag, E., Ozturk, M., 2011. Ethnomedicinal studies on the plant resources of east Anatolia,Turkey Procedia Social and Behavioral Sciences 19, 756–777 Amir, S., Nejad, M., Bahmani, M., Shah, N.A., Sayed, A., Kopaei, M.R., 2018. Beliefs of herbal therapies of the community of The Ilam City of Ilam Province, Iran. Journal of Pharmacy & Pharmacognosy Research, 6 (4): 299-317.
• Arslan, D., 2012. Yalova Ekolojik Koşullarında Mayıs Papatyası (Matricaria recutita L.) Çeşitlerinde Farklı Ekim Zamanları ve Ekim Mesafelerinin Verim ve kalite özelliklerine etkisi. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Doktora Tezi) İzmir.
• Arslan, N., Gürbüz, B., Gümüşçü, A., 2015. Açıklamalı tıbbi ve aromatik bitkiler rehberi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Kitabı: 572, Yayın No:1620, Ankara. Baghalian, K., Haghiry, A., Naghavi, M.R., Mohammadi, A., 2008. Effect of saline ırrigation water on agronomical and phytochemical characters of chamomile (Matricaria recutita L.). Scientia Horticulturae Volume 116 (4): 437-441.
• Baydar, H., 2013. Tıbbi ve aromatik bitkiler bilimi ve teknolojisi (Genişletilmiş 4. Baskı). Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No:51, Isparta.
• Baytop, A., 1996. Farmasötik botanik ders kitabı. İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi, Üniversite Yayın No:3637, Eczacılık Fakültesi Yayın No:58. İstanbul.
• Baytop, T., 1999. Türkiye’de bitkiler ile tedavi (İlaveli 2. Baskı). Nobel Tıp Kitap Evleri, İstanbul.
• Bulut, G., Haznedaroğlu M.Z., Doğan, A., Koyu, H., Tuzlacı E., 2017 An ethnobotanical study of medicinal plants in Acipayam (Denizli-Turkey) Journal of Herbal Medicine Volume 10, December, Pages 64-81
• Bulut, G., Haznedaroğlu, M.Z., Doğan, A., Koyu, H,, Tuzlacı. E., 2017. An ethnobotanıcal study of medicinal plants in Acıpayam (Denizli-Turkey). Journal of Herbal Medicine, Volume 10:64-81.
• Ceylan, A., 1996. Tıbbi bitkiler II (Uçucu Yağ Bitkileri). Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayını No:481, İzmir
• Çiçek, A., Erkan, O., 1996. Tarım ekonomisinde araştırma ve örnekleme yöntemleri. GOÜ Ziraat Fakültesi Yayınları No:12, Ders Notları Serisi No:6, Tokat.
• Davis, P.H., 1975. Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press, Vol. 5, Edinburgh, UK.
• Dolatkhah, M., Dolatkhahi, A., Nejad, J.B., 2014. Ethnobotanical study of medicinal plants used in Arjan –Parishan protected area in Fars Province of Iran. Avicenna Journal of Phytomedicine, 4 (6): 402-412
• Dolomiti Lucane, inland southern Italy, Journal of Ethnopharmacology, 95, 373–384
• Gül, G., 1995. Matricaria chamomilla L. var. recutita Grierson üzerinde farmakognozik araştırmalar. Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Farmakognozi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M., Babaç, M.T., 2012. Türkiye bitkileri listesi (damarlı bitkiler)1.Cilt. Flora Araştırmaları Derneği ve Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayını, İstanbul.
• Hergenç, G., 2015. En son bilimsel veriler ışığında beslenme, sağlık ve hastalıkta bitkiler (1.Baskı). Nobel Tıp Kitapevleri, İstanbul.
• İşman, Ö.G., 2009. Matricaria recutita (Alman papatyası). Fitomed: Bilimsel Fitoterapi Dergisi, 2(10): 43-46.
• Javidnia, K., Miri, R., Kamalinejad, M., Sarkarzadeh, H., Jamalian, A., 2004. Chemical composition of the essential oils of Anthemis altissima L. Grown in Iran. Flavour and Fragrance Journal 19: 213–216.
• Mamedov, N.A., 1996. Medicinal plants of compositae family in Karabakh folk medicine. International Symposium on Medicinal and Aromatic Plants, Amherst, Ma, August 27-30, 1995 426 pp. 79-82.
• Nejad, A.S.M., Bahmani, M., Shah N.A., Shah, S.A., Rafieian-Kopaei M., 2018. Beliefs of herbal therapies of the community of the Ilam city of Ilam province, Iran[Creencias de las terapias herbales de la comunidad de la ciudad de Ilam de la provincia de Ilam, Irán] Journal of Pharmacy & Pharmacognosy Research, 6 (4), 299-317.
• Özbek, M.U., Özbek, F, Vural, M., 2018. Achene morphology of the Genus Cota J.Gay (Asteraceae) from Turkey and its taxonomic significance. Turkish Journal of Botany, Volume 42: 208-223.
• Pieroni, A., Quave, C.L., 2005. Traditional pharmacopoeias and medicines among Albanians and Italians in southern Italy: A comparison, Journal of Ethnopharmacology 101, 258–270.
• Pieroni, A., Quavec, C.L. & Santorod, R.F. 2004. Folk pharmaceutical knowledge in the territory of the Dolomiti Lucane, inland southern Italy. – J. Ethnopharmacol., 95: 373-384.
• Pirzad, A., Alyari, H., Shakiba, M.R., Salmasi, S.Z., Mohammadi, A., 2006. Essential oil content and composition of german chamomile (Matricaria chamomilla L.) at different ırrigation regimes. Journal of Agronomy Volume5 (3): 451-455.
• Rafieiolhossaini, M., Sodaeizadeh, H., Adams, A., De Kimpe, N., Van Damme, P., 2010. Effects of planting date and seedling age on agro-morphological characteristics, essential oil content and composition of german chamomile (Matricaria chamomilla L.) grown in Belgium. Industrial Crops and Products Volume 31(1): 145-15.
• Rezaee, M.B., Jaimand, K., Assarih, M.H., 2011. Chemical constituents of the leaf and flower oils from Anthemis altissima L. var. altissima from Iran. Journal of Essential Oil Research Volume18(2): 152-153.
• Rustaiyan, A., Azar, P.A., Moradalizadeh, M., Masoudi, S., Ameri, N., 2011. Volatile constituents of three compositae herbs: Anthemis altissima L. var. Altissima, Conyza canadensis (L.) Cronq. and Grantina aucheri Boiss. growing wild in Iran. Journal of Essential Oil Research, 16(6): 579-581.
• Salamon, I., 2004. The Slovak gene pool of german chamomile (Matricaria recutita L.) and comparison in its parameters. Horticultural Science, 31(2): 70-75. Saroglou, V., Dorizas, N., Kypriotakis, Z., Skaltsa, H.D., 2006. Analysis of the essential oil composition of eight anthemis species from Greece. Journal of Chromatography A, 1104, 313–322.
• Zeybek, U., Haksel, M., 2011. Türkiye’de ve Dünyada önemli tıbbi bitkiler ve kullanımları (2. Baskı) Argefar ve Helvazcızade Sağlık Yayınları-1 İzmir.