THE HOSTING FOR THE FOREIGN AMBASSADORS IN ISTANBUL BY THE OTTAMANS AFTER THE TREATY OF CARLOWITZ AND EXPENSES MADE

Yıl 2018, , 331 - 370, 01.05.2018

Uğur Kurtaran

https://doi.org/10.1501/Tarar_0000000686

Cited By: 7

Öz

This study focuses on the hosting for the Austrian, Venetian, Polish and Russian ambassadors coming to Istanbul after the Carlowitz Treaty for various reasons and the expenditures related to the same. After this agreement, two diplomatic missions were held by Austria and Russia, one by Venetian and Poland. The purpose of the survey is to identify the names of these ambassadors, the purposes for coming to Istanbul and the applications made for them after they entered the capital and the amounts spent during the same. In this regard, it will be revealed how the Sublime Porte approached to the representatives of the different countries after the same treaty and within almost the same objectives within the frame of the general ambassador assumptions. At this point, the similarities and differences between the behaviours applied to the foreign embassies that are used in the study and the expenditures made will be determined, and their relationship with Ottoman diplomatic understanding will be reflected. As a matter of fact, it has been found out that there are many reasons for differences in the amount of expenditures made for the ambassadors in the findings obtained in the research result. In order to realize the objectives stated in the study, the archive documents of the turnout and chronicles and other research works were utilized

Anahtar Kelimeler

The Ottoman, Carlowitz, Ambassador, Expenditure, Diplomacy.

Karlofça Antlaşması’ndan sonra İstanbul’a gelen yabancı elçilerin ağırlanması ve yapılan harcamalar

Öz

Bu çalışmada Karlofça Antlaşması’ndan sonra İstanbul’a gelen Avusturya, Venedik, Lehistan ve Rus elçilerinin ağırlanmaları ve bunlar ile ilgili yapılan harcamalar üzerinde durulmuştur. Bu çerçevede antlaşmadan sonra Avusturya, Rusya tarafından iki ve Venedik ile Lehistan tarafından bir elçilik heyetinin İstanbul’a geldiği tespit edilmiştir. Araştırmada bu elçilerin isimleri, hangi amaçlar ile İstanbul’a geldikleri ve payitahta girdikten sonra kendileri için yapılan uygulamalar ile bu süreçte harcanan meblağların tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Bu sayede Babıâli’nin genel elçi kabulleri çerçevesinde aynı antlaşma sonrası ve hemen hemen benzer amaçlar dâhilinde gelen farklı ülke temsilcilerine olan yaklaşımlarının nasıl olduğu ortaya çıkartılacaktır. Bu noktada mukayese yönteminin kullanılacağı çalışmada gelen yabancı elçilere uygulanan davranışlar ve yapılan harcamalar arasındaki benzerlik ve farlılıklar tespit edilerek, bunların dönemin Osmanlı diplomasi anlayışı ile olan ilişkileri yansıtılacaktır. Nitekim araştırma sonucunda elde edilen bulgularda elçiler için yapılan harcamaların miktarlarındaki farklılıkların birçok nedenden kaynaklandığı tespit edilmiştir. Çalışmada belirtilen amaçları gerçekleştirmek üzere döneme ait arşiv belgeleri ile kronikler ve diğer araştırma eserlerinden istifade edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Karlofça, Elçi, Harcama, Diplomasi

Kaynakça

• BOA. Name-i Hümayun Defterleri (A. DVNS. NMH. d) nr. 1; 5.
• BOA. Düvel-i Ecnebiye Defterleri, (A. DVNS. DVE. d), Rusya Ahidname Defteri, nr. 83/1; Nemçeli Ahidnamesi, nr. 57/1; Venedik Ahidname Defteri, nr. 16/4; Lehistan Ahidname Defteri, 55.
• BOA, Yıldız Esas Evrakı (Y. EE), nr. 31/29.
• BOA. Kâmil Kepeci Tasnifi, (KK. d), nr. 53.
• BOA. Ali Emiri, Sultan II. Mustafa (AE. SMST. II), nr. 7/678; 7/674; 32/3125; 47/4684; 62/6509; 31/3045;54/5429; 31/3061; 14/1396; 34/3368; 31/3047; 31/3059; 54/5427; 3/226; 4/368; 9/832; 7/677; 54/5430; 67/7028; 5/477; 136/15111; 6/510; 66/7021; 31/3048; 131/14463; 31/3052; 31/3054; 31/3056; 31/3055; 66/7019; 31/3058; 31/3062; 66/7022; 66/7023; 7/690; 62/6499; 53/5425; 67/7026; 14/1397; 31/3061; 31/3061; 31/3043; 47/4699; 61/6397; 31/3059; 51/5099.
• BOA. Cevdet Hariciye (C. HR), nr. 94/4670; 97/4810; 145/7220.
• BOA. Cevdet Dahiliye (C. DH), nr. 253/12643.
• BOA. İbnü’l-Emin Adliye (İE. ADL), nr. 9/611; 7/463
• BOA. İbnü’l-Emin Nafia (İE. NF), nr. 1/73.
• BOA. İbnü’l-Emin Hariciye (İE. HR), nr. 7/689; 6/599; 6/584; 6/630; 7/660; 4/365; 5/442; 6/604; 7/660; 5/477; 6/600; 7/688; 6/612; 5/476; 6/635; 6/640; 7/660; 94/4670; 4/399; 6/588; 6/595; 6/632; 10/983; 12/1153; 4/433; 6/585; 6/589; 6/598; 7/650; 7/658; 6/582; 7/693; 7/692; 6/639; 4/382; 6/583; 7/641; 6/586; 6/595; 6/587; 6/597.
• Abou El Haj, Rıfa’at Ali The Reisülküttab And Ottoman Diplomacy At Karlowitz, Princeton Universıty 1963.
• Ali Seydi Bey, Teşrifât ve Teşkilâtımız, (Haz: Niyazi Ahmet Banoğlu), İstanbul: Tercüman Yayınları, 1973.
• Alikılıç, D., Osmanlı’da Devlet Protokolü ve Törenler İmparatorluk Seremonisi, İstanbul: Tarih Düşünce Kitapları 2004.
• Anonim Osmanlı Tarihi (1099-1116/1688-1704), (Yay. Abdülkadir Özcan), Ankara: TTK. Yayınları 2000.
• Beydilli, K., “Rusya (Tarih, Osmanlı-Rus Münasebetleri)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 35, İstanbul 2008, s.253-265.
• Beydilli, K., “Sefaret ve Sefaretnâme Hakkında Yeni Bir Değerlendirme”, Osmanlı Araştırmaları, XXX (Ed: Halil İnalcık vd.) İstanbul 2007, s. 9-30.
• Bozkurt, N., “Eman”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 11, İstanbul 1995, s.75-77.
• Cin, H. - Akgündüz, A., Türk Hukuk Tarihi, Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları No. 58, 1989.
• Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Zübde-i Vekayiât Tahlil ve Metin (1066-1116/1656- 1704), (Haz: Abdülkadir Özcan), Ankara: TTK. Yayınları 1995.
• Düzbakar, Ö., “XV-XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti’nde Elçilik Geleneği ve Elçi İaşelerinin Karşılanmasında Bursa’nın Yeri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Volume 2/6, Winter 2009, s.182-194.
• Erdoğru, M. A., “Kalmuk Elçileri Üzerine Osmanlı Arşiv Belgeleri”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt: XVIII, Sayı: 1, Temmuz 2003, s. 111-118.
• Erkal, M., “Cizye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 8, İstanbul 1993, s. 42-45.
• Eyice, S., “Elçi Hanı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 11, İstanbul 1995, s.15-18.
• Halaçoğlu, Y., XIV-XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilâtı ve Sosyal Yapı, Ankara: TTK. Yayınları, 1998.
• Hınz, W., İslâm’da Ölçü Sistemleri, (Çev: Acar Sevim), İstanbul: Edebiyat Fak. Basımevi 1990.
• İnalcık, H., Devlet-i Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2009.
• İnalcık, H., “Osmanlılar’da Cizye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 8, İstanbul 1993, s. 45-48.
• İşbilir, Ö., “Mekkâre”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 28 İstanbul 2003, s. 554-555.
• İpşirli, M., “Elçi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 11, İstanbul 1995, s. 3-15.
• İpşirli, M., “Osmanlı Devleti’nde “Eman Sistemi”, Çağdaş Türk Diplomasisinde 200 Yıllık Süreç, Ankara 15-17 Ekim 1997, Ankara: TTK. Yayınları 1997, s.3-13.
• Jorga, N., Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C. V, (Çev: Nilüfer Epçeli), İstanbul Yeditepe Yayınları, 2005.
• Kallek, C., “Kile”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 25 İstanbul 2002, s. 568-571.
• Kallek, C., “Okka”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 33 İstanbul 2007, s. 338-339.
• Kallek, C., “Kantar”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 24 İstanbul 2001
• Kallek, C., “Çeki”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 8 İstanbul 1993, s.
• Köse, O., “Rusya’nın Karadeniz’le İlk Buluşması: İstanbul Antlaşması (13 Temmuz 1700)”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 15, Sayı: 28, Aralık 2012, s.199-220.
• Kuran, E., “1793-1811 Döneminde İlk Osmanlı Mukîm Elçilerini Diplomatik Faaliyetleri”, Çağdaş Türk Diplomasisinde 200 Yıllık Süreç, Ankara 15-17 Ekim 1997, Ankara: TTK. Yayınları 1997, s. 55-61.
• Kuran, E., Avrupa’da Osmanlı İkâmet Elçiliklerinin Kuruluşu ve İlk Elçilerin Siyasî Faaliyetleri, Ankara: TTK. Yayınları 1988.
• Kurtaran, U., “Sultan I. Mahmud’un Rusya’ya Verdiği 1739 Tarihli Ahidnamenin Diplomatik Açıdan Tahlili”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXIX/1, 2014, s. 213- 232.
• Kurtaran, U., Sultan II. Mustafa (1695-1703), Ankara: Siyasal Kitabevi, 2017.
• Kurtaran, U., “Osmanlı Seferlerinde Organizasyon ve Lojistik”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/4, Fall 2012, p. 2269-2286.
• Kurtaran, U., “Karlofça Antlaşması’nda Venedik, Lehistan Ve Rusya’ya Verilen Ahitnamelerin Genel Özellikleri ve Diplomatik Açıdan Değerlendirilmesi”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, 35 (60),2016, 97-139.
• Kütükoğlu, M. S., “XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Elçilerin Ağırlanması”, Türk Kültürünü Araştırmaları Dergisi, Prof. Dr. Ercüment Kuran’a Armağan, Yıl: XXVII/1-2, Ankara 1989, s. 199-231.
• Mahir, B., “Türk Minyatürlerinde Hil’at Merasimleri”, Belleten, C. LXIII, Sayı: 238, Aralık 1999, s. 7475-754.
• Mantran, R., 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul, C. I, (Çev: Mehmet Ali Kılıçbay), Ankara: TTK. Yayınları, 1990.
• Mantran, R., XVI. ve XVII. Yüzyıllarda İstanbul’da Gündelik Hayat, (Çev: Mehmet Ali Kılıçbay), İstanbul: Eren Yayınları, 1991.
• Ongun, Z., “Osmanlı İmparatorluğu’nda Name ve Hediye Getiren Elçilere Yapılan Merasim”, Tarih Vesikaları Dergisi, C. I, Sayı: I, Haziran 1941, s. 407-413.
• Özen Yılmaz, G., Elçiye Zeval Olmaz, 16-18. Yüzyıllarda Osmanlı’da Yabancı Elçiler, İstanbul: Remzi Kitabevi, l 2014.
• Pamuk, Ş., “Kuruş”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 26, İstanbul 2002
• Pamuk, Ş., Osmanlı-Türkiye İktisâdi Tarihi 1500-1914, İstanbul: İletişim Yayınları
• Raşid Mehmed Efendi-Çelebizâde İsmail Asım Efendi, Târîh-i Râşid ve Zeyli, (Haz: Abdülkadir Özcan-Yunus Uğur-Baki Çakır-Ahmet Zeki, İzgüer), C. I, İstanbul: Klâsik Yayınları 2013.
• Sak, İ., “1736-1741 Yılları Arasında İstanbul’a Gelen İran Elçilerinin Bazı Masrafları”, Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, Yıl: 2006, Sayı: 16, s. 117-161.
• Sahillioğlu, H., “Avârız”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 4, İstanbul 19912, s. 108-109.
• Sahillioğlu, H., “Esedî”,Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 11, İstanbul 1995, s. 368-369.
• Sahillioğlu, H., “Dirhem”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 9, İstanbul 1994, s. 368-371.
• Sarıcaoğlu, F., “Dîvân-ı Hümâyûn’un Kronolojik Toplanma ve Merasim Günleri (11153-1210/1740- 1795)”, Osmanlı Araştırmaları, XXX, (Neşr: Halil İnalcık vd.), İstanbul 2007, s.87-124.
• Savaş, A. İ., “Osmanlı Elçilerinin Resm-i Kabul Protokolleri”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XI, İzmir 1996, s. 111-124.
• Savaş, A. İ., Osmanlı Diplomasisi, İstanbul: 3 F. Yayınları 2007.
• Sevinç, N., “Osmanlı Devletindeki İran Elçilerinin Gelir-Giderleri (1696-1741)”, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: Marmara Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü 2012.
• Silahdar Fınıdıklılı Mehmed Ağa, Nusretname, C. I-II, (Sad: İsmet Parmaksızoğlu), İstanbul: MEB. Yayınları, 1962.
• Şakiroğlu, M., “Balyos”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 5, İstanbul 1992, s.43-47.
• Tebly, K., “Nemçe İmparatorlarının İstanbul’a Yolladığı Elçi Heyetleri Ve Bunların Kültür Tarihi Bakımından Önemli Tarafları”, (Çev: Bekir Sıtkı Baykal), Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, VII/I2-13, 1969, s. 247-263.
• Topaktaş, H., “Karlofça’dan Lozan’a İstanbul’da Leh Diplomatlar 1699-1923”, OTAM, 37/Bahar 2015, s. 307-336.
• Topaktaş, H., “Osmanlı Diplomasisinde “Tayinat Sisteminin Uygulanışı ve Kaldırılışı (1794) Üzerine Bazı Tespitler”, Akademik İncelemeler Dergisi, C. 10 Sayı: 1, Yıl: 2015, s. 31-49.
• Topaktaş, H., Osmanlı-Lehistan Diplomatik İlişkileri Francıszek Pıotr Potrockı’nin İstanbul Elçiliği (1788-1793), Ankara: TTK. Yayınları 2014.
• Topaktaş, H., “Osmanlı’da Elçileri Ağırlamak: Prusya Elçisi Örneğinde Tayinat Uygulamaları”, Avrupa Tarihinde Türk Eli Doç. Dr. Gümeç Karamuk Armağanı, (Ed: Ramazan Acun-Serhat Küçük), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 2017, s.271-289.
• Turan, N. S., “Osmanlı Diplomasisinde Batı İmgesinin Değişimi ve Elçilerin Etkisi (18. Ve 19. Yüzyıllar)”, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 5, Sayı: 2, Aralık (2004), s. 56-80.
• Turan, Ş., “1560 Tarihinde Anadolu’da Yiyecek Maddeleri Fiyatlarını Gösteren Biran İran Elçilik Hey’eti Masraf Defteri”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C.XXII, S.1-2, Ankara 1964, s.273-294.
• Unat, F. R., Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnameleri (Yay: Haz: Bekir Sıtkı Baykal), Ankara: TTK, Yayınları 1987.
• Uzunçarşılı, İ. H., Osmanlı Devleti’nin Merkez ve Bahriye Teşkilâtı, Ankara: TTK. Yayınları 1988.
• Ünal, F., “Karadeniz’e Çıkan İlk Rus Savaş Gemisi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 5, Sayı: 20, Kış 2012, s.221-245.
• Yalçınkaya, M. A., The First Permanent Ottoman Embassy Europe: The Embassy of Yusuf Agâh Efendi to London (1793-1797), İstanbul 2010.
• Yıldırım, İ., “Edirne Sarayı’nda ve Topkapı Sarayı’nda Minyatürlere Yansıyan Elçi Kabul Sahnelerindeki Osmanlı Devleti’nin Diplomatik Gücü”, Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, C. 1, Sayı: 1, 2012, s. 76-87.
• Yıldırım, İ., Osmanlı Devleti’nde Elçi Kabulleri, İstanbul: Kitap Yayınları 2014.
• Zınkeısen, J. W., Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C. V, (Çev: Nilüfer Epçeli) (Ed: Erhan Afyoncu), İstanbul: Yeditepe Yayınları 2011.
• Ziroviç, O., “Yabancı Elçilerin Osmanlı Memleketlerinde Seyahatleri ve Huzura Kabulleri”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı: IV, (Ocak 1968), s. 45-53.