ANTI-NATIONAL STRUGGLE POLITICS OF FERIT PASHA THE GROOM BASED ON BELGIUM PRESSE AND DIPLOMATIC DOCUMENTS

Yıl 2018, , 371 - 432, 01.05.2018

Halil Yılmaz

https://doi.org/10.1501/Tarar_0000000687

Öz

The reason for the treat of Ferit Pasha the Groom who was the head of Ottoman Delegate Committe and his governments during the signature of the Treaty of Sevr was the earlier struggle conducted against Unionists by Party of Freedom and Understanding together with Damat Pasha the Groom; and domestic politics implementations and attitudes targeting Mustafa Kemal Pasha and National Struggle that he launched following Mondros Armistice Agreement over Unionism. On the other hand, Ferit Pasha the Groom who founded most governments during Vahdettin sultanate yet Ferit Pasha the Groom total period of five governments founded by who consisted of thirteen months was in an intense conflict with Turkish National Struggle with politics he followed. In other words, following the end of World War I, Turkish nation took the field of existing against external factors under leadership of Mustafa Kemal Pasha, however in this struggle, they also had to confront hardships raised especially by governments of Ferit Pasha the Groom who operated in the direction of invading powers’ politics.

Anahtar Kelimeler

Belgium, National Struggle, Mustafa Kemal Pasha, Ferit Pasha the Groom, press, diplomacy

Belçika basını ve diplomatik belgelerine göre Damat Ferit Paşa Hükûmetlerinin milli mücadele karşıtı politikaları

Öz

Sevr Antlaşması’nın imzalanması esnasında da Osmanlı Delege Heyeti Başkanı olan Damat Ferit Paşa ve Hükûmetleri’nin politikalarının ele alınmasının nedeni, daha önceden de Hürriyet ve İtilaf Partililerin Damat Ferit Paşa ile birlikte İttihatçılara karşı yürüttükleri mücadele ve Mondros Mütarekesi’nden sonra da İttihatçılık üzerinden Mustafa Kemal Paşa ve başlattığı Milli Mücadele’yi hedef alan iç politika uygulamaları ve tutumları olmuştur. Diğer yandan Vahdettin’in saltanatında en fazla Hükûmet kuran, ancak kurduğu beş Hükûmetin toplam süresi yaklaşık 13 aydan ibaret olan Damat Ferit Paşa, izlediği politikalarla Türk Milli Mücadelesi ile yoğun bir çatışma içinde oldu. Diğer bir deyişle Birinci Dünya Savaşı’nın bitimiyle birlikte Mustafa Kemal Paşa’nın önderliğinde Türk halkı dışa karşı var olma savaşına girmiş, ancak bu mücadelesinde işgalci güçlerin politikaları doğrultusunda hareket eden özellikle Damat Ferit Paşa Hükûmetlerinin çıkardığı zorluklara da göğüs germek zorunda kalmıştır

Anahtar Kelimeler

Belçika, Milli Mücadele, Mustafa Kemal Paşa, Damat Ferit Paşa, basın, diplomasi

Kaynakça

• Archives Du Ministère des Affaires Etrangéres de Belgique DT 1916-1925 Dossier de Turquie CT 1916 a 1920 Classeur de Turquie
• CT Janvier-Décembre 1921-1922 Classeur de Turquie
• Bibliothèque Royal de Belgique Gazeteler La Nation Belge
• La Libre Belgique Le Peuple
• La Dernière Heure Le Matin Resmi Yayınlar
• TBMM Zabıt Ceridesi, C.I1, TBMM Matb., Ankara 1959; C.2-4, TBMM Basımevi, Ankara 1981
• TBMM Gizli Celse Zabıtları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınaları, Ankara 1985 Kitap ve Makaleler
• Ageorges, J., “Le Rêve Grec Et Le Rêve Français”, La Libre Belgique, 5 Mai 1920.
• Akandere, O., “Damat Ferit Paşa’nın IV. Hükûmeti Döneminde Kuvâ-yı Milliye İleri Gelenleri Hakkında Verilen İdam Kararları”, Ank. Ünv. TİTE Atatürk Yolu Dergisi, S 43, Bahar 2009.
• Akşin, S., İstanbul Hükûmetleri ve Milli Mücadele C.I. (Mutlakiyete dönüş 1918- 1919), C.II. (Son Meşrutiyet 1919-1920), T. İş B. Kültür Yay., İstanbul 2010.
• “Alla Turca”, La Dernière Heure, 29 Juin 1919.
• Arslan, A., “Anadolu Fevkalade Müfettişi Umumiliği –VI. Ve V. Damat Ferid Paşa Hükûmetlerinin Anadolu’daki Yönetimi Büyük Millet Meclisi’nden Geri Alma Teşebbüsü(1920)”, Ank. Ünv. TİTE Atatürk Yolu Dergisi, S.:11, Yıl 1995.
• Arslan, E., “Amerikan İstihbarat Belgelerine Göre Kurtuluş Savaşı’nın Bunalım Dönemindeki Türk Dış Politikası ve ‘Dışişleri Bakanı Yusuf Kemal Bey’le Yapılan Görüşmeler’ ”, Belleten, S.:234, C.:62, Yıl 1999.
• Atatürk, Mustafa Kemal; Nutuk-Söylev, C. I 1919-1920, C. II 1919-1927, 4. Baskı, TTK. Basımevi, Ankara, 1999.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III, Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı Yay., Ankara 1997.
• Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri, Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri, C.IV, TTK Yay. Ankara 1991.
• Aydemir, Ş. S., Tek Adam Mustafa Kemal 1881-1919, I. Cilt, Remzi Kitapevi, İstanbul 1983.
• Jacques, B., “Les Alliés en face du problème grec. Les menaces de l’Orient et les répercussion en Europe centrale” La Nation Belge, 30 Novembre 1920.
• Baykal, B. S., Erzurum Kongresi İle İlgili Belgeler, Türk İnk. Tar. Ens. Yay., Ankara 1969.
• Bertelson, L., La Presse d’Infornation Tableau Chronologique des Journaux Belges, Bruxelles 1974.
• Bıyıklıoğlu, T., Atatürk Anadolu’da I(1919-1921), T. İş B., Kültür Yay., Ankara 1959.
• ”Ce qu’on décidé à Boulogne”, La Nation Belge, 23 Juin 1920.
• Courfayrac, “Deux Turcs”, Le Peuple, 18 Juin 1919.
• Erim, N., Devletler Arası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri C.I(Osmanlı İmparatorluğu), Ankara Ünv. Hukuk Fak. Yay., Ankara 1953
• Fox., “A Constantinople”, Le Matin, 3 Avril 1920.
• ________, “Constantinople occupée”, Le Matin, 20 Avril 1920.
• ________, “Dettes turques”, Le Matin, 23 Mai 1920.
• ________, “les affaires turques”, Le Matin, 11 Mars 1920.
• Goloğlu, M., Erzurum Kongresi, Başnur Matb., Ankara 1968.
• Gökbilgin, M. T., Milli Mücadele Başlarken, Türkiye İş Bankası, Ankara 1959.
• Grégoire, H., “La leçon des Elections Grecques”, La Nation Belge, 18 Novembre 1920.
• Henriquet, M., “A Propos De L’Invasion De La Perse: Les Bolchéviks, les Musulmans et l’Empire britanique”, La Nation Belge, 27 Mai 1920.
• “L’Homme Malade et ses Medécins”, La Dernière Heure, 19 Février 1920.
• Innominato, “La débâcle ottomane”, La Libre Belgique, 10 Janvier 1919.
• ________, “Les Turcs violent l’armistice” La Libre Belgique, 9 Juillet 1919.
• ________, “Retour de Londres”, La Libre Belgique, 17 Février 1920.
• ________, “Londres, Paris, Berlin”, La Libre Belqique, 12 Juin 1920.
• ________, “Qu’attend-on de Moscou?”, La Libre Belgique, 20 Juin 1920.
• ________, “Turquie,le 27 juillet”, La Libre Belgique, Mercredi 21 et jeudi 22 juillet 1920.
• ________, “Un acte des plus sages”, La Libre Belgique, 4 Décembre 1920.
• “Inquiétudes Musulmans”, La Dernière Heure, 23 Septembre 1919.
• “Les intérêts franco-belges à San Remo et le désarmement de l’Allemagne”, La Nation Belge, 23 Avril 1920, s.1.
• İnalcık, H., “Helenizm, Megali İdea ve Türkiye”, Doğu Batı, S.:31, Yıl 8, Şubat-Mart- Nisan 2005.
• “Les Jeunes Turcs Contre L’Arménie”, La Nation Belge, 27 Août 1919.
• Kadri, H. K., Meşrutiyetten Cumhuriyet’e Hatıralarım, Haz. İsmail Kara, İletişim Yay., İstanbul 1991.
• Kansu, M. M., Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, C.I-C.II, TTK Yay., Ankara 1966.
• Kemal, Y., Siyasi ve Edebi Portreler, Baha Matb., İstanbul 1968.
• Kısıklı, E., “Milli Mücadele Başlangıcında Mustafa Kemal Paşa’nın Milli Hareketi, İttihat ve Terakki Faaliyetlerinden Uzak Tutma Teşebbüsleri”, Ank. Ünv. TİTE Atatürk Yolu Dergisi, S.:5, C.:2, Mayıs 1990.
• Meray, S. L., Osman Olcay; Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküş Belgeleri: Mondros Bırakışması, Sevr Antlaşması İle İlgili Belgeler, Ankara Ünv. Yay., Ankara 1977.
• “Le Nouveau Ministere Turc”, La Dernière Heure, 28 Février 1919.
• Okur, M., “İngiliz Belgelerine Göre Sultan Vahdettin-İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Robeck Görüşmesi”, Atatürk Dergisi, C.:3, S.:3, Yıl 2003.
• Özden, N., “Hürriyet ve İtilaf Fırkası ve Milli Mücadele Karşıtı Faaliyetleri”, Folklor/Edebiyat, C. VIII, S.: XXXI, 2002/3.
• Özsoy, O., Saltanat’an Cumhuriyet’e Giden Yolda Kurtuluş Savaşı’nın Perde Akası, Aksoy Yayıncılık, İstanbul 1999.
• Paquot, G., Georges Paquot, “La Vie En Turquie”, Le Peuple, 21 Octobre 1920
• “Le Partage de L’Empire Turc”, La Nation Belge, 13 Mai 1920
• Percy, “L’alliance des puissances centrales”, La Nation Belge, 15 Août 1918
• ________, “Les conditions de l’armistice des Alliés sont acceptées”, La Nation Belge, 1 Novembre 1918
• “Le prodigieux roman de Kemal Ataturk, homme de guerre et homme d’Etat”, Le Matin, 12-13-15 Novembre 1938
• “Pour mettre un terme aux troubles de Turquie”, La Nation Belge, 12 Mars 1920
• “La Remise Du Procès Turc”, La Dernière Heure, 5 Octobre 1919
• Roland de Marès, “Après la conférence de Londres”, Le Matin, 8 Mars 1920
• Sarıhan, Z., Kurtuluş Savaşı Günlüğü 1, Öğretmen Yayınları, Ankara, 1986
• Sarınay, Y., “Pontus Meselesi ve Yunanistan’ın Politikası”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.:XI, S.: 31, Mart 1995
• Sonyel, S. R., Kurtuluş Savaşı Günlerinde İngiliz İstihbarat Servisinin Türkiye’deki Eylemleri, Ankara 1995
• ________, Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, C.I, 2. Baskı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1987
• “Le Sort de L’Anatolie”, La Dernière Heure, 28 Janvier 1921
• Tansel, S. Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, C.I, II, III, IV, M.E.B. Yay., Tarih Dizisi:14, İstanbul 1991
• Tevetoğlu, F., Milli Mücadele Yıllarındaki Kuruluşlar, TTK Yay. Ankara, 1988
• Türk İstiklâl Harbi Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı, C.I, Gnkur. ATASE Bşk. Yay., Gnkur. Basm., Ankara, 1992
• Türk İstiklâl Harbi, Batı Cephesi Yunanlıların Batı Anadolu’da İstilâ Hareketine Başlamaları(15 Mayıs-4 Eylül 1919), C.2, Kısım:I, Gnkur. Bşk. Harp Tarihi Dairesi Resmî Yay., Seri No.:1, Gnkur. Basm., Ankara, 1963
• Türk İstiklâl Harbi, Batı Cephesi Sivas Kongresi ve Heyeti Temsiliye Devri(4 Eylül 1919-9 Kasım 1920), C.2, Kısım:2, Gnkur. Bşk. Harp Tarihi Dairesi Resmî Yay., Seri No.:1, Gnkur. Basm., Ankara, 1965
• Türk İstiklâl Harbi, Batı Cephesi Birinci, İkinci İnönü, Aslıhanlar ve Dumlupınar Muharebeleri(9 Kasım 1920-15 Nisan 1921), C.2, Kısım:3, Gnkur. Bşk. Harp Tarihi Dairesi Resmî Yay., Seri No.:1, Gnkur. Basm., Ankara, 1966
• Türk İstiklâl Harbi İç Ayaklanmalar (1919-1921), IV. Cilt Genelkurmay Yay., Ankara, 1964
• Yaman, A. E., Osmanlı İmparatorluğu’nda Sadr-ı Âzamlık (1876-1922), Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1999
• X., “Aprés l’entrée des Français à Damas. Le problème oriental devenu un problème musulman”, La Nation Belge, 29 Juillet 1920 EKLER