Traces of LRP Experience in Transition to Multipartial System

Yıl 2015, , 291 - 316, 01.05.2015

Cağfer Güler

https://doi.org/10.1501/Tarar_0000000607

Cited By: 2

Öz

The purpose of this article is to emphasize the advantages and importances of LRP experiment when we comment on the relations of RPP and DP between 194550. Of course, there are differences in interior, exterior, socio-economic circumstances between LRP experiment in 1930 and transition to multipartial system between 1945-50s. However, we should indicate that despite these differences we can find common ground in both testings. Especially, we can find traces of LRP experiment in decisions and policies of leaders of RPP against DP and decisions and thoughts of leaders of DP against RPP

Anahtar Kelimeler

Liberal Republican Party, Republican People’s Party, Democratic Party

Türkiye’de çok partili düzene geçişte (1945-1950) Serbest Fırka deneyiminin izleri

Öz

1945-1950 arası dönemde CHP-DP ilişkilerini yorumlamada SCF denemesinin yararı ve önemi üzerinde durmak bu makalenin amacını oluşturmaktadır. Elbette, 1930’daki SCF denemesi ile 1945-1950 arası çok partili sisteme geçişin yaşandığı günlerin iç, dış, sosyo-ekonomik şartlarında farklılıklar vardır. Ancak belirtelim ki bu farklılıklara rağmen her iki denemede ortak noktaları da bulmak mümkündür. Özellikle, CHP yöneticilerinin DP’ye karşı izlemiş olduğu politikalarda, aldıkları kararlar ile DP yöneticilerinin CHP iktidarına karşı izlemiş olduğu politikalarda, almış oldukları kararlarda, tavırlarda SCF denemesinin izleri gözükmektedir

Anahtar Kelimeler

Serbest Cumhuriyet Fırkası, Cumhuriyet Halk Partisi, çok partili düzen

Kaynakça

• AĞAOĞLU, Ahmet, Serbest Fırka Hatıraları, 3. Baskı, İletişim Yay., İstanbul 1994.
• AĞAOĞLU, Samet, Babamın Arkadaşları, 3. Baskı, Baha Matbaası, İstanbul, 1969.
• AĞAOĞLU, Samet, Siyasi Günlük, Demokrat Parti’nin Kuruluşu, Yay., Haz., Cemil Koçak, İletişim Yay., İstanbul 1992.
• ALBAYRAK, Mustafa, Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960), Phoenix Yay., Ankara, 2004.
• AVŞAR, Abdulhamit, Bir Partinin Kapanmasında Basının Rolü: Serbest Cumhuriyet Fırkası, Kitabevi Yay., İstanbul 1998.
• BABAN, Cihat, Politika Galerisi, Remzi Kitabevi, İstanbul 1970.
• BARUTÇU, Faik Ahmet, Siyasi Hatıralar, c. 2, 21. Yüzyıl Yay., Ankara 2001.
• BAŞAR, Ahmet Hamdi, Atatürk ve Üç Ay ve 1930’dan Sonra Türkiye, 2. Baskı, AİTİA Yay. , Ankara, 1981.
• BAYAR, Celal, Başvekilim Menderes, Der. İsmet Bozdağ, Baha Matbaası, İstanbul 1969.
• BEDİİ FAİK, Matbuat, Basın Derken… Medya, C. I, 2. Baskı, Doğan Kitap, İstanbul 2001.
• BOZDAĞ, İsmet, Bir Çağın Perde Arkası Atatürk-İnönü-Bayar Çekişmeleri, Kervan Yay., İstanbul 1972.
• CEMAL, Hasan; Tank Sesiyle Uyanmak, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1986
• DAVER, Bülent, Türkiye Cumhuriyeti’nde Laiklik, AÜ SBF Yay., Ankara, 1955.
• DEMİRSOY, Murat, II. Dünya Savaşı’nda Türkiye-Savaş ve Gündelik Yaşam, Homer Kitabevi, İstanbul, 2007.
• DOĞAN, Yalçın; Dar Sokakta Siyaset 1980-1983, Tekin Yayınevi, İstanbul, 1985
• ERKİN, Feridun Cemal, Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, Başnur Matbaası, Ankara 1968.
• EROĞUL, Cem, Demokrat Parti (Tarihi ve İdeolojisi), AÜ SBF Yay., Ankara, 1970.
• GİRİTLİOĞLU, Fahir, Türk Siyasi Tarihinde Cumhuriyet Halk Partisi’nin Mevkii, C. I, Ankara 1965.
• GÜÇLÜ, Muhammet, Dr. Burhanettin Onat ve Hayatı (1894-1976), Antalya Ticaret ve Sanayi Odası Yay., Antalya 2004.
• GÜRKAN, Nilgün, Türkiye’de Demokrasiye Geçişte Basın (1945-1950), İletişim Yay., İstanbul 1998.
• HAYTOĞLU, Ercan, “1945’te Çok Partili Siyasi Hayata Geçişte Bir İlk: Milli Kalkınma Partisi”, Türkler Ansiklopedisi, Yeni Türkiye Yay., c. 16, ss. 783-797.
• İNCE, Erdal, Türk Siyasi Yaşamında Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu, Libra Yay., İstanbul, 2009.
• İNÖNÜ, İsmet, Hatıralar, 2. Kitap, Bilgi Yay. , Ankara 1987.
• İPEKÇİ, Abdi, İnönü Atatürk’ü Anlatıyor, Cem Yay. , İstanbul, 1968.
• İPEKÇİ, Abdi, Liderler Diyor ki, Ant Yay., İstanbul, 1969.
• JAESCHKE, Gotthard, Yeni Türkiye’de İslamlık, Çev. Hayrullah Örs, Bilgi Yay., Ankara, 1972.
• KARA, Nihal, “Türkiye’de Çok Partili Sisteme Geçiş Kararının Nedenleri”, Yapıt, İnönü Özel Sayısı, Sayı 8, Aralık 1984-Ocak 1985.
• KARPAT, Kemal, “Türkiye’de İletişimin Gelişmesinde Halkevlerinin Etkisi 1931- 1951”, Yay. Haz. Güneş Ayas, Kemal Karpat Osmanlı’dan Günümüze Kimlik ve İdeoloji, Timaş Yay., İstanbul, 2009.
• KARPAT, Kemal, Türk Demokrasi Tarihi, İstanbul Matbaası, İstanbul, 1967.
• ÖZTÜRK, Kazım, Cumhurbaşkanlarının T. Büyük Millet Meclisini Açış Nutukları, Ak Yay., İstanbul 1969.
• KENTLİ, Mustafa, “Mutlu bir Yıldönümü”, Akis, Sayı 269, 22 Eylül 1959.
• KILÇIK, Haluk, Adnan Menderes’in Konuşmaları, Demeçleri, Makaleleri, C. I, Demokratlar Klubü Yayını, Ankara 1991.
• KİRBY, Fay, Türkiye’de Köy Enstitüleri, İmece Yay., Ankara, 1962.
• KOÇAK, Cemil, Belgelerle İktidar ve Serbest Cumhuriyet Fırkası, İletişim Yay., İstanbul 2006.
• KOÇAK, Cemil, Türkiye’de Milli Şef Dönemi 1938-1945, Yurt Yay., Ankara 1986.
• KORALTÜRK, Murat (Yay. Haz.), Ahmet Hamdi Başar’ın Hatıraları c.1 Meşrutiyet, Cumhuriyet ve Tek Parti Dönemi, İstanbul Bilgi Üni, Yay., İstanbul, 2007.
• KUTAY, Cemal, Celal Bayar’ın Yazmadığı ve Yazmayacağı Üç Devirden Hakikatler, Alioğlu Yay., İstanbul 1982
• OKYAR-SEYİTDANLIOĞLU, Osman-Mehmet, (Yay. Haz.) Fethi Okyar’ın Anıları-Atatürk Okyar ve Çok Partili Türkiye, T. İşbankası Kültür Yay., İstanbul 1997.
• METE, Orhan (Haz.), Bütün Tafsilat ve Akisleriyle Demokrat Parti’nin I. Büyük Kongresi: 7 Ocak 1947, (Yayınevi Yok) İstanbul, 1947.
• SANDER, Oral, Türk-Amerikan İlişkileri 1947-1964, AÜ SBF Yay., Ankara, 1979.
• SARINAY, Yusuf, Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları 1912- 1931, Ötüken Yayınları, İstanbul, 1994.
• SERTEL, Sabiha, Roman Gibi 1919-1950, Ant Yayınları, İstanbul 1968.
• SERTEL, Zekeriya, Hatırladıklarım 1905-1950, Yaylacık Matbaası, İstanbul 1968.
• SEVGEN, Nazmi, Celal Bayar Diyor ki (1920-1950), İstanbul 1950.
• SOYAK, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıralar, 2. Baskı, Yapıkredi Yay., İstanbul 2004.
• ŞAHİNGİRAY, Özel, (Derleyen) Celal Bayar’ın Söylev Demeçleri 1946-1950, Doğuş Ltd Ortaklığı Matbaası, Ankara 1956..
• T.C. Dışişleri Bakanlığı, Türkiye Dış Politikasında 50 Yıl, İkinci Dünya Savaşı Yılları, 1939-1946, (Baskı Yeri ve Tarihi yok).
• TARMAN, Hasan, Seçim Kanunu, Desen Matbaası, Ankara, 1953.
• TEKELİ-İLKİN, İlhan-Selim, 1929 Dünya Buhranında Türkiye’nin İktisadi Politika Arayışları, Odtü İdari İlimler Fakültesi Yay., Ankara 1977.
• TEKELİ-İLKİN, İlhan-Selim, 1929 Dünya Buhranında Türkiye’nin İktisadi Politika Arayışları, ODTÜ İİF Yay., Ankara, 1977.
• TOKER, Metin, Tek Parti’den Çok Parti’ye, Milliyet Yay., İstanbul 1970.
• TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasi Partiler, 1859-1952, İstanbul 1952.
• TUNCER, Erol, 1946 Seçimleri, TESAV Yay., Ankara, 2008.
• TUNÇAY, Mete, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetimi’nin Kurulması 1923- 1931, Yurt Yayınları, Ankara 1981.
• TURAN, İlhan, İsmet İnönü Konuşma, Demeç, Makale, Mesaj ve Söyleşiler (1944- 1950), TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yay., Ankara, 2003.
• URAN, Hilmi, Hatıralarım, Ayyıldız Matbaası, Ankara 1959.
• ÜSTEL, Füsun, İmparatorluktan Ulus-Devlete Türk Milliyetçiliği: Türk Ocakları 1912-1931, İletişim Yay., İstanbul, 1997.
• YETKİN, Çetin, Serbest Cumhuriyet Fırkası Olayı, Karacan Yay., İstanbul 1982.