Emigration Years of Yusuf Vezir Chamanzaminli in France, the First Ambassador of Azerbaijan Republic in Istanbul

Yıl 2014, , 387 - 402, 01.10.2014

Ramin Sadıgov

https://doi.org/10.1501/Tarar_0000000591

Öz

Y. V. Chamanzaminly was one of the rare persons in the beginning of the XX century, who brought a novelty with his activities and works to the literature and public thought of Azerbaijan. Although, he was a lawyer, the literature attracted his attention much. He wrote the poems and read literary works under the influence of his brother since childhood. It was a favourite habit in the next stages of his life and the writer made the deep impressions over the nation with his works. He assessed as a loss the times which he was engaged in politics. In 1919-1920 he was the first ambassador of Azerbaijan Republic in Istanbul. But then he induced to leave from Istanbul and moved to Paris, to his brother. This article covers details about Y. V. Chamanzaminly, an important figure of Azerbaijani literature, his life in exile at France, why he was segregated from his movement friends, and at least his return to Soviet Azerbaijan in 1926.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan, Emigration, Soviet, Musavat, Istanbul

Azerbaycan Cumhuriyetinin ilk İstanbul sefiri Yusuf Vezir Çemenzeminlinin Fransadaki muhaceret yılları

Öz

Azerbaycan edebiyatı ve içtimai fikir tarihine, yaptığı faaliyetleri ve eserleri ile bir yenilik getirmiş olan Yusuf Vezir Çemenzeminli, XX. yüzyılın başlarında yetişen ender şahsiyetlerden birisi olmuştur. Aslında eğitimi hukuk olmasına rağmen edebiyat onun daha fazla ilgisini çekmiştir. Küçük yaşlarından itibaren ağabeyinin de etkisi ile şiirler yazmaya ve edebi eserler okumaya başlaması hayatının sonraki döneminde sevdiği bir alışkanlığa dönüşmüş, kaleme aldığı yapıtlarla kitleler üzerinde derin izler bırakmıştır. Siyaset için sarfettiği çaba ve zamanı sonradan bir kayıp olarak gördüğünü açıklayan Çemenzeminli, 1919-1920 li yıllarda Azerbaycan Cumhuriyeti’nin İstanbul’daki ilk sefiri vazifesini icra etmiştir. Daha sonra ise İstanbul’dan ayrılmak zorunda kalmış ve Fransa’ya kardeşinin yanına yerleşmiştir. Bu makalede Azerbaycan edebiyatının mühim siması Yusuf Vezir Çemenzeminli’nin Fransada’ki muhaceret yılları, muhacerette iken dava arkadaşları ile niçin ters düştüğü ve 1926 yılında Sovyet Azerbaycanı’na dönüşü hakkında bilgiler verilmiştir

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, Muhaceret, Sovyet, Musavat, İstanbul

Kaynakça

• “Kirov”, Azerbaycan Sovyet Ansiklopedisi, V, Bakü 1981.
• “Topçubaşov”, Azerbaycan Sovyet Ansiklopedisi, IX, Bakü 1986.
• “Topçubaşov”, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Ansiklopedisi, II, Bakü 2005.
• “Yusuf Vezir Çemenzeminli”, Literaturnaya Gazeta, (11 Ağustos 1956).
• “Yazıçı Yusuf Vezirin Arhivi”, Komünist, (30 Ocak 1957).
• Azerbaycan Tarihi: En Eski Devirlerden XX. Asrın Başlarına Kadar, Bakü 1993.
• Orhan Vezirov, Babam Yusuf Vezir Çemenzeminli Hakkında, Bakü 1997.
• Cennet Nağıyeva, Yusuf Vezir Çemenzeminli Arhivinin Tasviri, Bakü 1999.
• Cennet Nağıyeva, “Yazıçının Şahsi Arhivi”, Komünist, (28 Ekim 1984).
• Ferman Bayramov, “Çemenzeminli Yaradıcılığında Kütüphane ve Bibliyografya Meseleleri”, Kitaplar Alemi, 3 (1980).
• Orhan Vezirov, “Babamı Hatırlarken.”, Azerbaycan, 9 (1987).
• Kamran Memmedov, Yusif Vezir Çemenzeminli, Bakü 1987.
• Yusuf Vezir Çemenzeminli, “Kiyev’de Heyeti Neşriyat Teşkili”, Seda, 83 (1911).
• Davud Demirli, “Gencleri Seven Edip”, Azerbaycan Gencleri, (17 Eylül 1977).
• Tofik Hüseynoğlu, “Ukrayna ve Y. V. Çemenzeminli”, Edebiyat, (15 Ocak 1993).
• Penah Halilov, “Ömrün Şerefi, Kalemin Kudreti”, Azerbaycan, 9 (1978).
• Naki Keykurun, Azerbaycan İstiklal Mücadelesinden Hatıralar (1905-1920), Ankara 1998.
• Cemil Hesenli, Ağ Lekelerin Kara Gölgesi, Bakü 1991.
• Aybeniz Eliyeva, “Y. V. Çemenzeminli’nin Diplomatik Faaliyeti”, Edebiyat ve İncesenet, (13 Ekim 1989).
• Tofik Hüseynov, Celil Hesenov, “Yarım Hakikatten, Tam Hakikate”, Ulduz, 9 (1989).
• Müsavatçı, “Şerefsiz Bir Akıbet”, Yeni Kafkasya, 12 (1925).
• Anton Kolendiç, Kremlinde iktidar mücadelesi:Stalinin ölümünden Beriyanın idamına kadar, çev. Eşref Bengi Özbilen, İstanbul 1994.
• Yusuf Vezir, “Müsavatçıya Cevap”, Komünist, (23 Ekim 1925).
• Halil Hasmemmedov, “Bir Mürtedin Küfürleri”, Yeni Kafkasya, 7 (1926).
• Audrey L. Altstadt, The Azerbaijani Turks: Power and İdentity under Russian Rule, California 1992.
• L. Bouvat, “Un Coup D’oeil Sur La Litterature De L’Azerbaidjan”, Revue du Monde Musulman,, 50 (Juin 1922).
• Behlul Abdullayev, Yusuf Vezir Çemenzeminli ve Folklor, Bakı 1981.
• Ziya Bünyadov, Kırmızı Terör, Bakü 1993.
• Hidayet Efendiyev, “Edebiyatta Kontrrevolusyon Sarsaglama Aleyhine”, Komünist, (10 Nisan 1937).
• Cevat Heyet, Azerbaycan Edebiyatı Tarihine Bir Bakış, Tahran 1990.
• Ahmet Karaca “Azerbaycan Milli Hareketinin ideolojik karakteri”, Milli Eğitim ve Kültür Dergisi, Ankara, 7 (1980).
• Yaşar Karayev, Belli Başlı Dönemleri ve Zirve Şahsiyetleri ile Azerbaycan Edebiyatı, İstanbul 1999.
• Mirze Bala Mehmetzade, Milli Azerbaycan Hareketi, Berlin 1938.
• Mulman, Politiçiskıy stroy Azerbaydjana v XIX- naçale XX vekov, Bakü 1966.
• Nesiman Yagublu, Azerbaycan Milli İstiklak Mübarezesi ve Mehmet Emin Resulzade, Bakü 1999.