Ulema, Immigration And The State: Some Information About the Settling of Ulema Who Immigrated to the Ottoman Country after the Crimean War

Yıl 2012, , 253 - 276, 01.05.2012

Ahmet Yuksel , Zafer Karademir

https://doi.org/10.1501/Tarar_0000000516

Öz

It is one of the most unfortunate events for people that being immigrated from their lands during their life. The migration with the name in this study is one of the last remedy for people who are under the military, economic and cultureal pressure. Becasue the people who have a possibilty for taking moveable properties as well as their memories during the emigration left more of theses things. The Ottoman Empire that had a long history which took six centuries and a large geography that include three continents had also met the immigration events rather frequently. But this meeting had never happened before as much often as after the Crimean War . The immigration wave from Caucasia and Balkans to the Ottoman country after the war become a new problem that need more effort, struggle and money for the administrators of the empire who had been striving for the current problems. So in this study those topics will be tryed to explain that what kind of methods were used during the settlementing for the ulema class who were among the immigrants and took refuge in the Ottoman country during the settlemeningt actions and what kinds of aim were given them. Besides the difficulties which were met in this process will be noticed. In this study especially the muderris’ will be investigated deeply among the ulema class like imam, sheik, mufti will be done. At the same time how those immigrant ulema helped the Ottoman social and cultural life will be mentioned

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, ulema, migration, immigrant

Ulema, goc ve devlet: Kırım Harbi’nden sonra Osmanlı Ulkesine goc edenulemanın iskanına dair bazı bilgiler

Öz

Yıllarca yaşadığı topraklardan göç ettirilmek, insanoğlunun yaşamı süresince karşılaşabileceği en talihsiz olaylardan birisidir. Bu çalışmadaki anlamıyla göç; her türlü askerî, ekonomik ve kültürel baskıya maruz kalan insanların başvuracakları en son çarelerden birisidir. Çünkü göçerken hatıralarından başka bir de taşınabilir mal varlıklarını yanlarına alabilme imkânı bulunan insanlar geride bunlardan daha fazlasını bırakırlar. Altı asır gibi uzun bir tarih ve üç kıta gibi geniş bir coğrafyaya sahip olan Osmanlı Đmparatorluğu da göç hadisesi ile sık sık karşılaşmak durumunda kalmıştır. Ancak söz konusu karşılaşma hiçbir zaman Kırım Harbi’nden (1853–1856) sonraki kadar sık yaşanmamıştır. Harpten sonra Kafkasya ve Balkanlar’dan doğru başlayan göç dalgası, hâlihazırdaki sıkıntılarla boğuşmakta olan imparatorluk idarecileri için ayrıca mesai, çaba ve para sarfını gerektiren yeni bir mesele haline alacaktır. Đşte bu çalışmada, bazı örnek hadiselerden hareketle Kırım Harbi sonrasında Osmanlı ülkesine sığınan muhacirler arasında bulunan ulema sınıfının imparatorluk sınırları içerisinde yerleştirilmelerinde nasıl bir yöntemin izlenildiği ve kendilerine ne tür yardımlarda bulunulduğu açıklanmaya çalışılacaktır. Ayrıca bu süreçte karşılaşılan güçlüklere de dikkat çekilecektir. Đmam, şeyh, müftü gibi ilmiyeye mensup zümrelerden başka daha ziyade müderrislerin inceleneceği bu çalışmada son olarak muhacir ulemanın Osmanlı toplumsal ve kültürel yaşamına nasıl bir katkıda bulunmuş olduklarına da değinilecektir

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, ulema, göç, muhacir

Kaynakça

• (Fon, Dosya No/Gömlek No; Hicri/Miladî tarih şeklinde gösterilmiştir).
• Sadaret Divân (Beylikçi) Kalemi Belgeleri (A.DVN)
• /69; 28 Zilkade 1263/7 Kasım 1847.
• /15; 21 Zilkade 1276/10 Haziran 1860.
• Sadaret Mühimme Kalemi Evrakı (A.MKT.MHM)
• /52; 1 Muharrem 1273/1 Eylül 1856.
• /28; 11 Cemaziyülevvel 1273/7 Ocak 1857.
• /88; 12 Cemaziyelâhir 1273/7 Şubat 1857.
• /92; 9 Ramazan 1273/3 Mayıs 1857.
• /26; 10 Şevval 1273/3 Haziran 1857.
• /27; 17 Recep 1275/20 Şubat 1859.
• /74; 11 Ramazan 1277/23 Mart 1861.
• /42; 28 Şevval 1277/9 Mayıs 1861.
• /39; 7 Şevval 1279/28 Mart 1863.
• /59; 1 Rebiyülâhır 1281/3 Eylül 1864.
• /85; 29 Şevval 1283/6 Mart 1867.
• /92; 16 Zilkade 1285/28 Şubat 1869.
• /79; 30 Recep 1290/23 Eylül 1873.
• /44; 23 Ramazan 1290/14 Kasım 1873.
• Sadaret Mektubî Kalemi Meclis-i Vâlâ (A.MKT.MVL)
• /61; 25 Rebiyülâhır 1275/2 Aralık 1858.
• /46; 23 Rebiyülâhır 1278/28 Ekim 1861.
• Sadaret Mektubî Kalemi Nezaret ve Devâir Yazışmalarına Ait Belgeler (A.MKT.NZD)
• /63; 4 Şevval 1277/15 Nisan 1861.
• /57; 14 Rebiyülâhır 1278/19 Ekim 1861.
• /87; 14 Rebiyülâhır 1278/19 Ekim 1861.
• Sadaret Mektubî Kalemi Umum Vilayet Yazışmalarına Ait Belgeler (A.MKT.UM)
• /66; 7 Ramazan 1278/8 Mart 1862.
• Bâb-ı Âli Evrak Odası (BEO)
• /8185; 1 Cemaziyülevvel 1310/21 Kasım 1892.
• /14681; 22 Şevval 1310/9 Mayıs 1893.
• /15216; 4 Zilkade 1310/20 Mayıs 1893.
• /197174; 23 Cemaziyülevvel 1323/26 Temmuz 1905.
• /198679; 22 Cemaziyelâhir 1323/24 Ağustos 1905.
• Dâhiliye Nezareti Mektubî Kalemi (DH. MKT)
• /97; 21 Safer 1320/30 Mayıs 1902.
• /31; 27 Şevval 1320/27 Ocak 1903.
• /58; 21 Rebiyülevvel 1321/17 Haziran 1903.
• /56; 26 Şevval 1324/13 Aralık 1906.
• /71; 22 Recep 1298/20 Haziran 1881.
• /89; 27 Recep 1305; 9 Nisan 1888.
• /57; 8 Zilhicce 1306/5 Ağustos 1889.
• /78; 16 Zilkade 1309/12 Haziran 1892.
• Dahiliye Nezareti Tesri-i Muamelat ve Islahat Komisyonu (DH.TMIK.M)
• /38; 15 Cemaziyelâhir 1313/3 Aralık 1895).
• Maarif Nezareti Mektubî Kalemi (MF.MKT)
• /31, 12 Zilkade 1294; 12 Zilhicce 1877.
• /119; 28 Cemaziyelâhir 1295/29 Haziran 1878.
• /143; 24 Recep 1310/11 Şubat 1893.
• /57; 19 Recep 1310/6 Şubat 1893.
• /131, 21 Rebiyülevvel 1311; 2 Ekim 1893.
• /46; 6 Rebiyülevvel 1314/15 Ağustos 1896
• /66; 25 Cemaziyelâhir 1328/4 Temmuz 1910.
• /30; 22 Zilhicce 1306/19 Ağustos 1889.
• Zaptiye Nezareti (ZB)
• /78; 9 Haziran 1323/22 Haziran 1907. Hatt-ı Hümayun
• /44553-C; 25 Muharrem 1237/22 Ekim 1821.
• Meclis-i Vâlâ İradeleri (İ.MVL)
• /17728; 17 Rebiyülâhır 1275/24 Kasım 1858.
• /70; 4 Muharrem 1280/21 Haziran 1863.
• Meclis-i Vâlâ Riyâseti Belgeleri (MVL)
• MVL, 965/70; 16 Muharrem 1280; 3 Temmuz 1863. Şura-yı Devlet (ŞD)
• /1; 24 Şaban 1318/17 Aralık 1900.
• Yıldız Komisyonlar Maruzatı (Y.PRK.KOM)
• /70; 10 Recep 1297/18 Haziran 1880.
• Yıldız Mütenevvî Maruzat Evrakı (Y.MTV)
• /9; 10 Şaban 1302/25 Mayıs 1885.
• /22; 24 Şaban 1302/8 Haziran 1885.
• BİCE, Hayati, Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçler, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1991.
• DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara, 1996.
• FAROQHİ, Suraiya, “Krizler ve Değişim 1560-1610”, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, Cilt II, Editör: Halil İnalcık- Donald Quataert, Eren Yayınları, İstanbul, 2004.
• GÖKBİLGİN, M. Tayyip, “Ulemâ”, İ.A, XIII, MEB Yayınları, Eskişehir, 1997, s.23-26.
• GÜNDOĞDU, Raşit, “Arşiv Belgeleri Işığında Kırım ve Çerkes Göçleri”, Uluslararası Göç Sempozyumu, Zeytinburnu Belediyesi, 8-11 Aralık 2005, İstanbul, 2006, s.122-126.
• İPEK, Nedim, Rumeli’den Anadolu’ya Türk Göçleri (1877–1890), TTK, Ankara, 1999.
• İPŞİRLİ, Mehmet, “Osmanlı Uleması”, Osmanlı, VIII, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, s.71- 78.
• KARPAT, Kemal H., Osmanlı Nüfusu 1830- 1914, Timaş Yayınları, İstanbul, 2010.
• KUNDUKH, Aytek, Kafkasya Müridizmi (Gazavat Tarihi), Haz: Tarık Cemal Kutlu, İstanbul, 1987.
• MEYER, James H, “Immigiration, Return, And The Politics of Citizenship: Russian Muslıms In The Ottoman Empire, 1860–1914”, Internatonal Journal of Middle East Studies, 39 (2007), s.15–32.
• PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, II, İstanbul 1983.
• SAYDAM, Abdullah, “Kırım ve Kafkasya’dan Yapılan Göçler ve Osmanlı İskân Siyaseti (1856–1876), Osmanlı, IV, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, s.677-686.
• ŞEMSEDDİN Sami, Kâmus-i Türkî, Dersaadet, 1317.
• ŞİMŞİR, Bilal N., Rumeli’den Türk Göçleri Belgeler-Documents, III, TTK Yayınları, Ankara, 1989.
• YILMAZ, Mehmet, “XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Muhaciri İskân Politikası”, Osmanlı, IV, Ankara, 1999, s.587–602.
• YILMAZ, Mehmet, Konya Vilâyetinde Muhacir Yerleşmeleri 1854-1914, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Doktora Tezi), Konya, 1996.