Merkezîleşme Politikaları Sürecinde Yurtluk-Ocaklık Sisteminin Değişimi

Yıl 2011, , 75 - 96, 01.05.2011

Fatih Gencer

https://doi.org/10.1501/Tarar_0000000484

Cited By: 3

Öz

I. Selim zamanında uygulanmaya konmuş olan yurtluk-ocaklık sistemi 19. yüzyıla gelindiğinde tamamen işlevini yitirmişti. Bu nedenle Tanzimat'ın hayata geçirilmesiyle birlikte başlayan merkezîleşme politikaları sürecinde yurtluk-ocaklık sistemi yeniden düzenlenmişti. Bu amaçla ilk önce doğu eyaletlerindeki güçlü beylerin tamamı bölgeden uzaklaştırılmıştı. Bundan sonra bu beylerin asıl güç kaynağı olan yurtluk-ocaklıklara devlet tarafında el konularak karşılığında bunlara bir miktar maaş bağlanmış ve devlete bağımlı hale getirilmişlerdi

Anahtar Kelimeler

Yurtluk-Ocaklık, Merkezîleşme, Kürt Beyleri

Alteration of the Yurtluk-Ocaklık System in the Process of Centralization Policies

Öz

The system of yurtluk-ocaklık which was set to implement during the reign of Selim I, completely lost its function in the 19th century. This system was therefore regulated in the process of centralization policies which started with Tanzimat. For this purpose, firstly, all the powerfull notables in the eastern provinces were moved away from these areas. Afterwards yurtluk-ocaklık, which was the real source of power for these powerful notables, was confiscated and, they were put on a salary and became dependent on state

Anahtar Kelimeler

Yurtluk-Ocaklık, Centralization, Kurdish Notables

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi
• Sadaret Amedi Kalemi (A.AMD)
• Sadaret Divan Kalemi (A.DVN)
• Sadaret Mektubi Kalemi (A.MKT)
• Sadaret Mektubi Kalemi Deavaî (A.MKT.DV)
• Sadaret Mektubi Kalemi Nezaret ve Devâir (A.MKT. NZD)
• Cevdet Dahiliye (C.DH)
• Hattı-ı Hümayun (HAT)
• İrade Dahiliye (İ.DH) İrade Maliye (İ.ML)
• İrade Mesâil-i Mühimme (İ.MSM)
• İrade Meclis-i Vala (İ.MVL)
• Maliyeden Müdevver (MAD.d)
• Maliye Nezareti Varidat Defteri (ML.VRD.d.)
• Meclis-i Vala Riyaset Belgeleri (MVL)
• II. Kaynak Eserler, Araştırma ve İncelemeler
• Ayn-ı Ali Efendi, Kavânîn-i Âl-i Osman der Hülâsa-i Mezâmin-i Defter-i Divan, (Haz. M. Tayyib Gökbilgin), Enderun Yayınları, İstanbul 1979.
• AVERYANOF, P., 19. Asırda Rusya, Türkiye, İran Muharebeleri Türk-İran-Rus Kürtlerinin Vaziyet-i Hazıraları, (Çev. Yüzbaşı Mustafa Efendi-Mülazım Adil Efendi), Hâkimiyet-i Milliye Matbaası, Ankara 1926.
• BRANT, James – GLASCOTT, A.G., “Notes of a Journey Through a Part of Kurdistán, in the Summer of 1838”, Journal of the Royal Geographical Society of London, Vol. 10. (1840), s.341-434.
• CUNNINGHAM A. B. (Ed.), The Early Correspondence Of Richard Wood (1831- 1841), London 1966.
• ÇADIRCI, Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, TTK, Ankara 1997.
• Derviş Paşa, Tahdîd-i Hudûd-ı İraniyeye Me'mûr Derviş Paşa Lâyihası, Matbaa-i Amire, İstanbul 1286.
• Düstur, .Cilt 1, sene 1274.
• EPPEL, Michael, “The Demise of the Kurdish Emirates: The Impact of Ottoman Reforms and International Relations on Kurdistan during the First Half of the Nineteenth Century”, Middle Eastern Studies, Vol. 44, No. 2, March 2008, s.237-258.
• Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, 4. Cilt, Dersaadet İkdam Matbaası, 1314.
• GENCER, Fatih, Merkezîyetçi İdari Düzenlemeler Bağlamında Bedirhan Bey Olayı, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2010.
• GÖYÜNÇ, Nejat, “Yurtluk-Ocaklık Deyimleri Hakkında”, Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu’na Armağan, İstanbul, 1991, s.267-277.
• ______________, “Osmanlı Devleti’nde Taşra Teşkilatı (Tanzimat’a Kadar)”, Osmanlı, 6.Cilt, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, s.77-88.
• JWAIDEH, Wadie, Kürt Milliyetçiliğinin Tarihi Kökenleri ve Gelişimi, (Çev. İsmail Çekem-Alper Duman) İletişim Yayınları, İstanbul 1999.
• KILIÇ, Orhan, “Yurtluk-Ocaklık ve Hükümet Sancaklar Üzerine Bazı Tespitler”, OTAM, Sayı 10, Ankara 1999, s.119-137.
• KODAMAN, Bayram, Osmanlı Devrinde Doğu Anadolu’nun İdari Durumu, Anadolu Basın Birliği Yayınları, Ankara 1986.
• KURT, Yılmaz, XVI. Yüzyılda Adana Tarihi, Basılmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 1992.
• MCDOWALL David, “Kürt Sorunu: Tarihsel Bir Bakış”, Kürtler, Ed. Philip G. Kreyenbroek-Stefan Sperl, (Çev. Yavuz Alagon), Cep Kitapları, İstanbul 1992, s.14-37.
• Mehmed Hurşid Paşa, Seyâhatnâme-i Hudûd, Çevrimyazı Alaattin Eser, Simurg Yayınları, İstanbul 1997.
• MOLTKE, Helmuth Von, Moltke’nin Türkiye Mektupları, (Çev. Hayrullah Örs), Remzi Kitabevi, İstanbul 1999.
• ÖZ, Mehmet, XVI. Yüzyılda Bitlis Sancağı: Yönetim, Nüfus ve Vergilendirme”, IXth International Congress Of Economic And Social History Of Turkey, T.T.K., Dubrovnik 2002, s.31-54.
• SHIELDS, Sarah D., Mosul Before Iraq, State University of New York Press, Albany 2000.
• Sofyalı Ali Çavuş Kanunnâmesi Osmanlı İmparatorluğu'nda Toprak Tasarruf Sistemi'nin Hukuki ve Mâli Müeyyede ve Mükellefiyetleri, Hazırlayan Midhat Sertoğlu, Marmara Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1992.
• SVANIDZE, M.H., “Ahısha (Çıldır) Eyaleti’nde Defter-i Caba-i (1694–1732) Verilerine Göre Timarların Yıllık Gelirleri”, XII. Türk Tarih Kongresi, III, Ankara 1999.
• Şerefhan, Şerefname Kürt Tarihi, (Çev. M. Emin Bozarslan), Hasat Yayınları, İstanbul 1990.
• TORAMAN, Ömer, Tanzimat'ın Yurtluk-Ocaklık ve Hükümet Sancaklarında Uygulanması (1839-1864), Basılmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ 2010.
• TURAN, Şerafettin, “XVII. Yüzyılda Osmanlı İmpratorluğu’nun İdari Taksimatı”, Atatürk Üniversitesi 1961 Yıllığı, Erzurum 1963, s.201-232.
• UZUN, Ahmet, Tanzimat ve Sosyal Direnişler Niş İsyanı Üzerine Ayrıntılı Bir İnceleme (1841), Eren Yayınları, İstanbul 2002.
• ÜNAL, Mehmet Ali, “Osmanlı Devleti’nde Merkezi Otorite ve Taşra Teşkilatı” Osmanlı, 6.Cilt, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, s.111-121. IV. Gazeteler
• Diyarbekir (Vilayet Gazetesi) Takvim-i Vekayi