Öz
Harp zamanında bütün imkânlarıyla ordudaki
yaralıların acılarını hafifletmek ve tedavilerine yardımcı olmak düsturuyla
kurulmuş olan Hilal-i Ahmer Cemiyeti, belki de en büyük sınavını Birinci Dünya
Savaşı esnasında vermiştir. Çünkü bu savaş, cephedeki askerlerin olduğu kadar
cephe gerisindeki halkın da beka mücadelesi verdiği bir dönemi haiz olduğundan
cemiyet ihtiyaçların temini için farklı yöntemler uygulamak zorunda kalmıştır.
Bunların bir örneği de, başta ordu olmak üzere, İstanbul'daki fukara halkın,
memleketin dört bir yanında bulunan aşevlerinin ve hastanelerin ihtiyaç duyduğu
hububat ve et ihtiyacını karşılamak üzere çiftlikler kurulmasıdır.
Cemiyet, savaşın başlamasıyla
birlikte gıda ürünlerine ihtiyacın artması ve bunları temin etmenin zorluğunu
göz önüne alarak Tuzla, Beykoz, Adapazarı, Eskişehir ve son olarak Sarayönü'nde
birer çiftlik kurmuş ve kendisine tahsis edilen arazilerde ziraî üretim yapmaya
başlamıştı. İşte 1917 yılının sonlarına doğru faaliyete başlayan ve yaklaşık
bir yıl açık kalacak olan Sarayönü Çiftliği, savaşın en sıkıntılı dönemlerinde
cemiyetin farklı bölgelerde ihtiyaç duyduğu hububat ve et gereksinimini
karşılamaya çalışmıştır. Bu çalışmada, öncelikle Hilal-i Ahmer Cemiyeti'nin
kuruluşu ve çalışmaları hakkında kısaca bilgi verilecek, daha sonra cemiyeti
çiftlikler açmaya sevk eden nedenler, Sarayönü Çiftliği'nin açılışı ve
faaliyete başlaması, çiftlikte tarım ve hayvancılığın durumu, burada kimlerin
istihdam edildiği ve son olarak çiftliğin gelir ve gider durumları etraflıca
değerlendirilecektir.
Anahtar Kelimeler
Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti Kızılay Sarayönü Çiftliği Birinci Dünya Savaşı Tarım ve Hayvancılık.
Kaynakça
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA): Dâhiliye Nezâreti İdare-i Umûmiye Evrakı (DH.İ.UM), 13/59; 983/165, Lef.4.
- Kızılay Arşivi (KA): 44/246; 177/136; 304/454; 758/5; 758/10; 758/11; 758/15; 758/23; 758/29; 758/30; 758/33; 758/36; 758/37; 758/38; 758/39; 758/40; 758/41; 758/42; 758/43; 758/45; 758/47, Lef.2; 758/48; 758/49; 758/50; 758/51; 758/53, Lef.1-9; 758/54; 758/55; 758/56; 758/58, Lef. 1-3; 758/59, Lef.1-5; 758/60; 758/61; 758/65; 758/66; 758/67; 758/68; 758/69; 758/70; 758/73; 758/76; 758/78; 847/25; 7847/27.
- Akgün, Seçil Karal ve Murat Uluğtekin, Hilal-i Ahmer'den Kızılay'a, C.I, TDV Yayınları, Ankara 2002.
- Arslan, Nebahat Oran, I. Dünya Savaşı'nda Türkiye'deki Rus Savaş Esirleri ve Bunların İadeleri, Atatürk Üniversitesi SBE, Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum 2003.
- Çapa, Mesut, Kızılay (Hilal-i Ahmer) Cemiyeti (1914-1925), Türkiye Kızılay Derneği Yayınları, Ankara 2010.
- Eldem, Vedat, Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomisi, TTK Yayınları, Ankara 1994.
- Kızılay Arşivi Belgelerinde Birinci Dünya Savaşı, Yay. Haz. Recep Karacakaya, Zekai Mete vd., İstanbul 2018.
- Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Hilal-i Ahmer İcraat Raporları 1914-1928, Yay. Haz. Murat Uluğtekin, M. Gül Uluğtekin, Ankara 2013.
- Özaydın, Zühal, Osmanlı Hilâl-i Ahmer Cemiyeti Salnâmesi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1987.
- Riesenberg, Dieter, Das Deutsche Rote Kreuz, Eine Geschichte 1864-1990, Ferdinand Schöning, München 2002.
- Sarıçelik, Kerim, Birinci Dünya Savaşı Yıllarında Teke Sancağında Tarımsal Üretimi Artırma Çabaları, Osmanlı Tarihi Araştırmaları Merkezi (OTAM), 42 /Güz 2017, s. 149-168.
- Sezer, Cemal ve Ömer Metin, Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin Balkan Savaşlarında Muhacirlere Yardımları, Ankara 2016.
- Sezer, Cemal, Birinci Dünya Savaşı'nda Hilâl-i Ahmer Cemiyeti'nin Sağlık Alanındaki Faaliyetleri, History Studies, C. 4, S. 4, Kasım 2012, s. 373-384.
- Şimşek, Derya, "II. Abdülhamid Dönemi Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti'nin Kuruluşu ve Teşkilatlanması", Turkish Studies, Vol. 10/5 Spring 2015, s. 307-318.
- Uzluk, F. Nafiz, Kızılay Cemiyeti’nin Kuruluşuna Kısa Bir Bakış, Ankara 1964.
Öz
Kaynakça
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA): Dâhiliye Nezâreti İdare-i Umûmiye Evrakı (DH.İ.UM), 13/59; 983/165, Lef.4.
- Kızılay Arşivi (KA): 44/246; 177/136; 304/454; 758/5; 758/10; 758/11; 758/15; 758/23; 758/29; 758/30; 758/33; 758/36; 758/37; 758/38; 758/39; 758/40; 758/41; 758/42; 758/43; 758/45; 758/47, Lef.2; 758/48; 758/49; 758/50; 758/51; 758/53, Lef.1-9; 758/54; 758/55; 758/56; 758/58, Lef. 1-3; 758/59, Lef.1-5; 758/60; 758/61; 758/65; 758/66; 758/67; 758/68; 758/69; 758/70; 758/73; 758/76; 758/78; 847/25; 7847/27.
- Akgün, Seçil Karal ve Murat Uluğtekin, Hilal-i Ahmer'den Kızılay'a, C.I, TDV Yayınları, Ankara 2002.
- Arslan, Nebahat Oran, I. Dünya Savaşı'nda Türkiye'deki Rus Savaş Esirleri ve Bunların İadeleri, Atatürk Üniversitesi SBE, Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum 2003.
- Çapa, Mesut, Kızılay (Hilal-i Ahmer) Cemiyeti (1914-1925), Türkiye Kızılay Derneği Yayınları, Ankara 2010.
- Eldem, Vedat, Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomisi, TTK Yayınları, Ankara 1994.
- Kızılay Arşivi Belgelerinde Birinci Dünya Savaşı, Yay. Haz. Recep Karacakaya, Zekai Mete vd., İstanbul 2018.
- Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Hilal-i Ahmer İcraat Raporları 1914-1928, Yay. Haz. Murat Uluğtekin, M. Gül Uluğtekin, Ankara 2013.
- Özaydın, Zühal, Osmanlı Hilâl-i Ahmer Cemiyeti Salnâmesi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1987.
- Riesenberg, Dieter, Das Deutsche Rote Kreuz, Eine Geschichte 1864-1990, Ferdinand Schöning, München 2002.
- Sarıçelik, Kerim, Birinci Dünya Savaşı Yıllarında Teke Sancağında Tarımsal Üretimi Artırma Çabaları, Osmanlı Tarihi Araştırmaları Merkezi (OTAM), 42 /Güz 2017, s. 149-168.
- Sezer, Cemal ve Ömer Metin, Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin Balkan Savaşlarında Muhacirlere Yardımları, Ankara 2016.
- Sezer, Cemal, Birinci Dünya Savaşı'nda Hilâl-i Ahmer Cemiyeti'nin Sağlık Alanındaki Faaliyetleri, History Studies, C. 4, S. 4, Kasım 2012, s. 373-384.
- Şimşek, Derya, "II. Abdülhamid Dönemi Osmanlı Hilal-i Ahmer Cemiyeti'nin Kuruluşu ve Teşkilatlanması", Turkish Studies, Vol. 10/5 Spring 2015, s. 307-318.
- Uzluk, F. Nafiz, Kızılay Cemiyeti’nin Kuruluşuna Kısa Bir Bakış, Ankara 1964.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Eylül 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Cilt: 38 Sayı: 66 |