FIRAT’TAN DİCLE’YE STRATEJİK BİR ZAFER YÜRÜYÜŞÜ: SELAHADDİN EYYÛBÎ’NİN KUZEY SURİYE POLİTİKASI VE HALEP İLE MUSUL’U ZAPTI

Yıl 2020, Cilt: 39 Sayı: 67, 117 - 137, 31.03.2020

Ayşe Çekiç

https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.643485

Öz

Eyyûbî devletinin kurucusu olan Selahaddin Eyyûbî 1171’de Mısır’ı ele geçirmesinden 1193 yılında ölümüne değin hüküm sürdüğü 22 yıllık hâkimiyet döneminde Mısır-Suriye-Filistin coğrafyasını yönetimi altında birleştirmeyi başarmışve Kudüs Haçlı krallığını ortadan kaldırmıştır. Selahaddin Eyyûbî’nin politik söylemi çoğunlukla cihad çağrısı üzerinden gerçekleştirilmiş ve Abbâsî hilâfet merkezinin desteği daima ön planda tutulmuştur.Nureddin Mahmud Zengî’nin 1174’te ölmesi üzerine Zengî hanedanlığı bir bölünme ve kargaşa sürecine girmiştir. Nureddin Mahmud’dan sonra yerine geçen çocuk yaştaki oğlu Melik Salih dönemi Selahaddin Eyyûbî’nin Suriye politikasının şekillenmesine önayak olmuştur. Selahaddin Eyyûbî çocuk sultan Melik Salih döneminde Suriye’nin içinde bulunduğu kargaşa ortamınıkendi lehine çevirmeyi başarmış ve bunu yaparken de daima ılımlı bir davranış sergilemiştir.

1181 yılında Melik Salih’in ölmesi Selahaddin Eyyûbî’nin tam anlamıyla Suriye’yi hâkimiyeti altına alacağı dönemin başlangıcı olmuştur. Selahaddin bu dönemde Zengî hanedanlığı içindeki kardeş kavgalarından faydalanarak Halep ve Musul başta olmak üzere el-Cezîre bölgesini kontrolü altına almayı başarmıştır. Böylece Filistin topraklarını fethe girişmeden evvel Suriye’yi Eyyûbî yönetimine dâhil etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Selahaddin Eyyûbî, Suriye, Halep, Musul

A STRATEGIC VICTORY WALK FROM EUPHRATES TO TİGRİS: SALADİN AYYUBID’S NORTH SYRIAN POLICY AND ALEPPO AND MOSUL’S HANDLING

Öz

Saladin Ayyubid, the founder of the Ayyubid state, managed to unite the Egyptian-Syrian-Palestinian geography under his rule during his 22-year reign, which he ruled from his capture of Egypt in 1171 until his death in 1193 and Jerusalem an nihilated the Crusader kingdom. Saladin Ayyubid’s political rhetoric was mostly realized through the call of jihad and the support of the Abbasid caliphate center was always in the foreground. Upon the death of Nur al-din Mahmud Zangi in 1174, the Zangi dynasty entered a process of division and turmoil. After Nur al-din Mahmud, his son, Malik Salih, who succeeded him, helped to shape Saladin Ayyubid's Syrian policy. During the reign of sovereign the child Malik Salih, he managed to turn the atmosphere of turmoil in Syria in his favor and he always acted in a moderate manner. The death of Malik Salih in 1181 was the beginning of the period when Saladin Ayyubid would literally dominate Syria. During this period, Saladin took advantage of the brother fights in the Zangi dynasty and managed to take control of al-Jazeera region, especially Aleppo and Mosul. Thus, before the conquest of Palestinian territories, it included Syria in to the Ayyubid administration.

Anahtar Kelimeler

Saladin Ayyubid, Syrian, Aleppo, Mosul

Kaynakça

• Aşûr, S. A., El- Eyyûbiyyûn ve el- Memâlîk fi Mısır ve’ş- Şam, Kahire 1996.
• _____, el- Hareketü’s-Sâlibiyye, Cilt 2, Kahire 2010.
• Azzam, A., Selahaddin Eyyûbi, Çev.Pınar Arpaçay, Alfa yayınları, İstanbul 2015.
• Bahaaddin İbn Şeddad, Selahaddin-i Eyyubi, Çev. M. Selim Bilge, Lis yayınları, Diyarbakır 2015.
• Baha'al-din Ibn Shaddad, The Rare and Excellent History of Saladin, Translated by. D.S. Richards, USA 2002.
• Bar Hebraeus Gregory Ebu'l Farac, Tarih, Cilt II, TTK, Ankara 1999.
• Ebu Şame, Kitabu'r-Ravzateyn Fi Ahbari'd-Devleteyn en- Nuriyye ve's Salahiyye, Tahkik: İbrahim Zeybek, Cilt 1, Müessese-i Risale, Beyrut 1997.
• _____, Kitabu'r-Ravzateyn Fi Ahbari'd-Devleteyn en- Nuriyye ve's Salahiyye, Tahkik: İbrahim Zeybek, Cilt 2, Müessese-i Risale, Beyrut 1997.
• _____, Kitabu'r-Ravzateyn Fi Ahbari'd-Devleteyn en- Nuriyye ve's Salahiyye, Tahkik: İbrahim Zeybek, Cilt 3, Müessese-i Risale, Beyrut 1997.
• Ebu'l Fida, el- Muhtasar Fi- Ahbari'l Beşer, Cilt II, Darü'l- Kütûbi'l- İlmiyye, Beyrut 1997.
• el- Feth İbn Ali el Bundârî, Senâü’l- Barki’ş- Şâmî, Tahkik: Fethiye en- Nebrâvî, Mektebetü’l- Hancı, Kahire 1979.
• el- Makrîzî, Kitabu's- Sülûk li- Marifeti Düveli'l- Mülûk, Neşr. M. Mustafa Ziyade, Cilt 1-1. kısım, Kahire 1956.
• el-İbadî, A. M., Fi Tarihi Eyyûbiyyîn ve el- Memâlîk, Dar'ul-Nehzatü'l Arabiyye, Beyrut 2014.
• Ephrem-İsa Yousif, Süryani Vakanüvisler, Çev. Mustafa Aslan, Doz yayınları, İstanbul 2009.
• Ernoul, Kronik (Haçlı Seferleri Tarihi Selahaddin Eyyubi ve Kudüs’ün Fethi), Çev. Ahmet Deniz Altunbaş, Kronik yayınları, İstanbul 2019.
• eş-Şankıtî, Muhammed b. El-Muhtar Haçlı Savaşlarının Etkisi Altında Sünni-Şii İlişkileri, Çev. İdris Çakmak, Mana yayınları, İstanbul 2016.
• İbn Hallikan, Vefayâtü'l- Ayan ve Enbau Ebnai'z- Zaman,Tahkik: İhsan Abbas, Cilt 7, Daru’s-Sadr, Beyrut, basım yılı yok. İbn Kesîr, el- Bidâye ve'n- Nihâye, Çev. Mehmet Keskin, Cilt 12, Çağrı yayınları, İstanbul 2000.
• İbn Vâsıl, Müferricü'l-Kürûb Fi Ahbâr-ı Benî Eyyûb, Tahkik: Cemaleddin Şeyyal, Cilt 1, Kahire 1953.
• ______, Müferricü'l-Kürûb Fi Ahbâr-ı Benî Eyyûb, Tahkik: Cemaleddin Şeyyal, Cilt 2, İskenderiye 1957.
• İbnü’l Adim, Zübdetü’l- Haleb Fi- Tarihi Haleb, Daru’l-Kütüb’ül İlmiye, Beyrut 1996. İbnü’l Esîr,el- Kâmil Fi't- Târîh Tercümesi, Cilt 9, Çev. Heyet, Ocak yayınları, İstanbul 2016.
• ______, et- Tarihu'l- Bahir fi'd-devleti'l Atabekiyye bi'l- Mavsıl, Tahkik: Abdülkadir A. Tuleymat, Kahire 1963.
• İmâdeddin el-Kâtib el-İsfahânî, el-Bark el-Şâmî, Neşr. Ramazan Şeşen, Cilt V, İÜ Edebiyat Fakültesi yayınları, İstanbul 1979.
• Jaques de Vitry, History of Jerusalem, London 1896.
• Lewıs, B., Haşişiler, Çev. Ali Aktan, Sebil yayınları, İstanbul 1995.
• Lyons, M. C.,- Jackson, D.E.P., Selahaddin Kutsal Savaşın Politikaları, Çev. Zehra Savan, Pınar yayınları, İstanbul 2006.
• Muhammed bin Takıyüddîn Ömer, Mizmârü’l-Hakâik ve Sırrü’l-Halâik, Tahkik: Hasan Habeşi, Alemü’l-Kütüb, Kahire 1968.
• Poole, S. L., Selahaddin, Çev. Nice Damar, Avesta yayınları, İstanbul 2012.
• Runciman, S., Haçlı Seferleri Tarihi, Çev. Fikret Işıltan, Cilt II, TTK, Ankara 2008.
• Sıbt İbnü'l Cevzî, Miratü'z- Zaman Fi Tarihi'l Ayan, Tahkik: İbrahim Zeybek, Cilt 21, Risaletü'l Alemiye, Beyrut 2013.
• Süryanî Mikhail, Süryani Mikail Vekayinâmesi (1042- 1195), Çev. Hrant D.Andreasyan, yayınevi ve yayın yeri yok, 1944.
• Şeşen, R., Selâhaddin Eyyûbî ve Dönemi, Bilge Kültür Sanat yayınları, İstanbul 2018.
• Şeyyal, C., Tarih-i Mısır el-İslamiyye, Cilt 2, basım yeri ve tarih yok. Şihabeddin b. Fazlullah el-Ömerî, Türkler Hakkında Gördüklerim ve Duyduklarım, Çev. Ahsen Batur, Selenga yayınları, İstanbul 2014.
• Ulwan, A. N., Salah Ad-Din Al-Ayyubi, Dar al-Salam, Kahire 2004,
• Willermus Tyrensis, Haçlı Kroniği III (1143-1184), Çev. Ergin Ayan, Kronik yayınları, İstanbul 2019.
• William of Tyre, A History of Deeds Done Beyond the Sea, Ed. Austin P. Evans, Cilt II, Colombia University Press, New York 1943.