MÜSTAKİL TEKE (ANTALYA) MUTASARRIFI SABUR SAMİ BEY (DRAZ) ve FAALİYETLERİ (24 AĞUSTOS 1914-17 NİSAN 1916)

Yıl 2020, Cilt: 39 Sayı: 68, 475 - 503, 30.09.2020

Ahmet Kısa

https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.737513

Öz

Bu çalışmada, 23 Temmuz 1914’te Konya Vilayeti’nden ayrılarak bağımsız mutasarrıflığa dönüştürülen Antalya livasının ilk mutasarrıfı olan Sabur Sami Bey’in görevde bulunduğu (24 Ağustos 1914-17 Nisan 1916) yıllarda yapmış olduğu çalışmalar ele alınmıştır. Sabur Bey görevde kaldığı kısa süre içerisinde; Antalya’nın yeni idari yapıya göre şekillendirilmesi, görev süresinin I. Dünya Savaşı’nın yaşandığı yıllara denk gelmesi ve bu koşullarda idare-i hususiye bütçesinin tam anlamıyla teşekkül ettirilememesi gibi zorluklarla karşılaşmıştır. Ancak buna rağmen Sabur Sami Bey Antalya’da önemli çalışmalarda bulunmuştur. Göreve başladıktan hemen sonra Antalya livasının eğitim, sağlık, tarım ve bayındırlık açısından durumunu incelemiş ve kentin bahsi geçen alanlarda büyük eksikliklerinin olduğunu görmüştür. Eğitim işlerinin yürütülebilmesi için okul inşaatlarına önem vermiş, öğrencilerin eksikliklerinin tamamlanması hususunda ahali ile birlikte büyük bir çaba içerisinde olmuştur. Sağlık işlerinin yürütülmesi için sağlık kuruluşlarının yeniden tanzimi, ihtiyaç duyulan malzemelerin tedarikini sağlamış, salgın hastalıkların önlenmesi için alınması gerekli tedbirleri süratle uygulamaya sokmuştur. Savaş yıllarında tarımda çalışan 18-45 yaş arası erkek nüfusun silah altına alınması dolayısıyla iş gücünde yaşanan kaybı aldığı tedbirlerle önlemiş, bu hususta yaşanacak bir zafiyetin ahalinin geçimi üzerinde yapacağı olumsuz etkilerin önüne geçmiştir. Yapmış olduğu çalışmaları detaylı raporlarla İstanbul’a bildirerek gerek faaliyetleri gerekse o yıllarda Antalya’nın durumu hakkında önemli bilgiler vermiştir.

Anahtar Kelimeler

Antalya, Sabur Sami Bey, Eğitim, Sağlık, Tarım

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi (BOA.) BEO (Babıâli Evrak Odası) 3939/295384 DH. İD (Dâhiliye Nezareti İdare Evrakı) 1489/36, 186/54, 178/47 DH.İ.UM (İdare-i Umumiye Belgeleri) 59/1 DH.İ.UM.EK. (Dâhiliye Nezareti İdare-i Umumiye Evrakı) 100/64, 108/81 DH.UMVM (Dâhiliye Nezareti Umur-ı Mahalliye ve Vilayat Müdürlüğü Evrakı) 137/72, 148/8 İ.DUİT (İrade Dosya Usulü) 42/24 ŞD. (Şura-yı Devlet Belgeleri) 1777/41 Gazeteler Milliyet Gazetesi, 14.10.1958. Araştırma ve İnceleme Eserler Akpınar, Ozan Can, “Antalya Gurebâ Hastanesi (1901-1923)”, Antalya Kitabı Antalya’da Türk-İslam Medeniyetinin İzleri 2, Ed. Bedia Koçakoğlu v.d., Palet Yayınları, Konya 2019, ss. 221-233. Antalya Kültür Envanteri, İl Özel İdaresi Kültür Yayınları, Antalya 2003. Demir, Mesut, “I. Dünya Savaşı’nın Başladığı Günlerde Teke Mutasarrıfı Sabur Bey’in 1330 (1914) Teşrinievvel Raporu Işığında Antalya Şehri’nin Vaziyeti”, Antalya Kitabı Selçukludan Cumhuriyet’e Sosyal Bilimlerde Antalya 1, Ed. Bedia Koçakoğlu v.d., Palet Yayınları, Konya 2018, ss.197-209. Dinç, Güven, “Antalya’ya Elektriğin Gelişi ve Şehrin Aydınlatılması (1910-1936)”, Antalya Kitabı, Antalya’da Türk-İslam Medeniyetinin İzleri 2, Ed. Bedia Koçakoğlu v.d., Palet Yayınları, Konya 2019, ss.234-244. Fesch, Paul, Abdülhamit’in Son Günlerinde “İstanbul”, Çev. Erol Üyepazarcı, Pera Yayınları, İstanbul 1999. Gönüllü, Ali Rıza, “Antalya Gurebâ Hastanesi (1900-1918)”, Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 21:2019, ss. 93-107. Güçlü, Muhammet, “Antalya Darülmuallimin-i İptidaiye (1903-1923)”, Antalya Kitabı Selçukludan Cumhuriyet’e Sosyal Bilimlerde Antalya 1, Ed. Bedia Koçakoğlu v.d., Palet Yayınları, Konya 2018, ss.283-303. Güçlü, Muhammet, “Bodrumlu Mustafa Hilmi (Uran) Bey’in Teke (Antalya) Müstakil Mutasarrıflığı (29 Ekim 1921-22 Temmuz 1923), Belgi, Sayı: 18 (Yaz 2019/ıı), s. 1362-1363. (ss. 1359-1378) Güran, Tevfik, 19. Yüzyılda Osmanlı Ekonomisi Üzerine Araştırmalar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2014. Güvenç, Ahmet Özgür, “Bir Halk Hikayesi Parodisi, Bağlamından Kopan Bir Kahraman: Asri Kerem”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 66: 2019, Erzurum, ss. 237-260. II. Meşrutiyet Dönemi’nde Antalya’nın Coğrafi ve İktisadi Vaziyeti, haz. Muhammet Güçlü, Ekinci Matbaa, Antalya 2008. Kayseri Ansiklopedisi, Cilt 2, Acar Basım, İstanbul 2010. Sönmez, Cemil Cahit, Antalya Mutasarrıfları, Valileri (Ocak 1899-14 Temmuz 1950), Mimarlık Vakfı İktisadi İşletmesi, İstanbul 2012. Taşer, Seyit, “Teke Livası’nda Çiftçilik Mektebi Kurma Çalışmaları”, Antalya Kitabı, Antalya’da Türk-İslam Medeniyetinin İzleri 2, Ed. Bedia Koçakoğlu v.d., Palet Yayınları, Konya 2019, ss.245-252. Tunçay, Mete, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetimi’nin Kurulması 1923-1931, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2005, s. 102-103.