Yıldız Esas Evrakı Defterleri ve 93 Harbi Sonundaki Gelişmelere Işık Tutan İki Defter: 1016 ve 1017 Nolu Defterler

Yıl 2021, Cilt: 40 Sayı: 69, 318 - 344, 31.03.2021

Mustafa Malhut

https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.738723

Öz

Osmanlı arşivinde bulunan Yıldız Esas Evrakı Defterleri, Sultan II. Abdülhamit zamanına ilişkin pek çok farklı konuya dair çeşitli bilgileri bir araya getirmektedir. Araştırmacıların arşivde sıklıkla kullandığı kelime ile basit arama usulünün aksine defterlerin içinde yer alan bilgilere ulaşmak için defterlerin tek tek incelenmesi gerekmektedir. Bu çalışmada, Y.EE.d tasnifleri, tasniflerde bulunan defter örnekleri ve ele alınacak dönemin tarihsel gelişimi hakkında bilgi verildikten sonra 1016 ve 1017 nolu defterler incelenecektir. Ele alınacak iki defter, 93 Harbi sonrasındaki gelişmelere ilişkin zengin içeriklere sahiptir. Bu iki defter özellikle Osmanlı diplomasisinin en yoğun dönemlerinden birinin yaşandığı bu sürecin daha iyi anlaşılmasını sağlamaktadır.
Bu çalışmanın amacı Yıldız Esas Evrakı Defterleri’ne dikkat çekmek ve diplomasi ile dış politika açısından örneğine az rastlanacak derecede zengin olan bu iki defteri mercek altına almaktır. Defterlerde ele alınan süreç birbiriyle alakalı ve tamamlayıcı olarak ve genelde kronolojik bir sıra ile kayıt edilmektedir. Bu nedenle konu akışları tutarlı bir şekilde ilerlediğinden tarihsel süreç ayrıntısı ile izlenebilmektedir. İki defterin incelenmesi ile ortaya çıkan bulgular, 93 Harbi sonundaki dönemin biraz daha aydınlatılmasını sağlayacaktır. Ayrıca bu örnek inceleme, Y.EE.d tasniflerinde bulunabilecek defterlerin içerik ve değeri hakkında bir rehber olabilecektir.

Anahtar Kelimeler

Arşiv Belgeleri, Y.EE.d (Yıldız Esas Evrakı Defterleri), 93 Harbi, Diplomasi, Osmanlı İmparatorluğu

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Yıldız Esas Evrakı Defterleri (BOA, Y.EE.d.,): 29, 328, 329, 341, 435, 439, 441, 461, 751, 771, 789, 794, 830, 998, 1016, 1017, 1020, 1025, 1082, 1184, 1185, 1186, 1187, 1190, 1213.
• British House of Commons Parliamentary Papers.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi (1992, 2000, 2010, 2017), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, İstanbul.
• Başbakanlık Osmanlı Katalogları Rehberi (1995), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Yayın Nu:26, Ankara.
• Çetin, A. “Yıldız Arşivi’ne Dair”, Tarih Dergisi, Sayı:32, 1979, s.563-586.
• Göyünç, N. (1994), Defter, İslam Ansiklopedisi, C. 9, 1994, s.88-90.
• Mahmut Celâleddin Paşa, Mir’ât-ı Hakîkat, Hazırlayan: İsmet Miroğlu, Bereket Yayınevi, İstanbul 1983.