Sırbistan'ın ve Osmanlı Sırplarının Makedonya Meselesindeki Yeri

Yıl 2023, Cilt: 42 Sayı: 73, 181 - 201, 31.03.2023

Nurbanu Duran

https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.1097937

Öz

Berlin Antlaşması ile Sırbistan bağımsızlık kazanmış, ancak Osmanlı Rumelisi’nde kalan Sırplar Osmanlı hakimiyetinde yaşamaya devam etmiştir. Sırbistan ise bölgede kalan Sırplar yardımıyla ve tarihsel bağlarının vasıtasıyla Makedonya olarak nitelendirilen Kosova, Manastır, Selanik vilayetlerinde hak iddia etmiştir. Bulgarlar ve Yunanlılar gibi Makedonya probleminin bir parçası haline gelen Sırplar, bu probleme ilk çözüm yolu olarak eğitim ve din yolunu kullanarak bölgede propaganda yapmayı seçmişlerdi. Bu amaçla bölgede Sırp kimliğini korumak maksadıyla Sırp okulları kurmak ve kiliselere Sırp din adamlarının atanmasını sağlamak için çalışmışlardı. Bu çabaların yetersiz kaldığı noktada ve Balkanlar’daki diğer halkların da faaliyetlerine müteakip özellikle Bulgarlara karşı silahlı çete faaliyetlerine girişmişlerdir. İlk zamanlar yerel ve küçük çete faaliyetleri olarak nitelendirebileceğimiz girişimler zamanla Sırbistan’ın önce gizlice daha sonra açık olarak desteklediği Çetnik hareketine dönüşmüştür. Bu durum, bölgede Balkan Savaşları’na kadar devam edecek Sırp, Bulgar, Yunan çatışmalarını ve bunlara karşı önlemler almaya çalışan Osmanlı yönetimimin çabalarını içeren bir süreç yaratmıştır.

Anahtar Kelimeler

Makedonya Meselesi, Sırplar, Çetnikler, Sırp Okulları, Balkanlar, Kiliseler

Kaynakça

• Y.PRK.TKM. 22/16; Y.MTV. 46/73; Y.PRK.MK. 8/37; Y.PRK.MS 5/10 1-2-2-28; Y.PRK.TKM. 45/60-15; Y.PRK.EŞA. 49/18; Y.PRK.TKM.45/60; BEO. 936/70135; BEO. 2997/224729; DH.MKT. 316/38; MF.MKT. 668/24.
• Antić, Dejan D., Političke Prilike Srpski Narod u Vardarskoj Makedoniji (1903-1912), Univerzitet u Nišu Filozofski Fakultet Doktorska Disertacija, Niš, 2016.
• Aydın, Mithat; “Osmanlı Makedonyasında Slavist Bulgar Komita Faaliyetleri”, Belgi, 18, 2019, ss. 1587-1606.
• Bayraktar, Kaya; “Makedonya Sorunu ve Avrupa Müdahalesi 1902-1905”, Bilig, 69, 2014, ss. 1-28.
• Beydilli, Kemal; “II. Abdülhamit Devrinde Makedonya Meselesine Dair”, Osmanlı Araştırmaları, IX, İstanbul, 1989, ss. 77-99.
• Carigradski Glasnik, 1, 14 Ocak 1895; 15, 27 Nisan 1895. 27, 20 Temmuz 1895.
• Colič, Ljiljana; “Poseban Pogled na Makedonsko Pitanje u Osmanskoj Carevini”, Srpske Studije, 7, Beograd, 2016, ss. 244-255.
• Cılič, Liljana; “Skadar u Carigradskom Glasniku: 1895-1905”, Srpske Studije, 4, 2013, ss. 253-266.
• Düstur, Tertib-i Sânî, c. 1, Dersaadet, 1329.
• Dedović, Vukašin; “Rad Srbije na Zaštiti Državnih i Nacionalnih Interesa u Makedoniji od 1885 do 1912. Godine”, Univerzitet u Beogradu Filozofski Fakultet Doktorska Disertacija, Beograd, 2016.
• Dedović, Vukašin; “Planovi Delovanja Srbije u Staroj Srbiji i Makedoniji i Metode Njihovog Sprovođenja od 1878 do 1884. Godine”, Baština, 48, Prištine, 2019, ss. 327-353.
• Jagodic, Miloš; “Planovi o Politici Srbije Prema Sratoj Srbiji i Makedoniji (1878-1885)”, Istorijski Casopis, LX, 2011, ss. 435-460.
• Jagodić, Miloš; “Srpske čete u Makedoniji (1897-1901)”, Ustanci i Pobune Srba u Turskoj u XIX Veku, ed. Radomir Videnović, Niš, 2012, ss. 111-130.
• Miketić, Uroš D.; “Carigradski Glasnik (1895-1909): Prilog Proučavanju Privrednih, Crkvenih i školskih Prilika Srba u Kosovskoj Mitrovici i Okolini”, Baština, 49, 2019, ss. 321-338.
• Miladinović, Jovo; Osnablı Sırp Karşılıklı Askerî İstihbarat Faaliyetlerinin Değerlendirilmesi !880-1912, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Bilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2016.
• Simijanović, Jovan; “Okolnosti na Početku Srpske Cetničke Akcije, Neki Pokušaji Saradnje i Sukobi Cetnička i Komita u Makedoniji”, Baština, 25, 2008, ss. 239-250.
• Milun Stijović, “Prilog Odnosima Srpskih Konzula u Prištini sa Osmanskim Vlastima na Kosovu i Metohiji”, Istorijski časopis, LXVIII, ss. 331-347.
• Šešum, Uroš; “Srpska Cetnička Organizacija u Staroj Srbiji 1903-1908. Terenska Organizacija”, Srpske Studije, II, Beograd, 2011, ss. 239-261.
• Šešum, Uroš; “Četnici u Prvom Balkanskom Ratu 1912. Godine”, Srpske Studije, III, 2012, ss. 63-82.
• Šešum, Uroš; “Društvo Protiv Srba 1897-1902”, Srpske Studije, IV, 2013, ss. 73-103.
• Šešum, Uroš; Srpska Cetnička Akcija (1897-1908): Oružana Diplomacija, Matica Srpska, Novi Sad, 2019.
• Ünver Metin, “Zorlayıcı Diplomasi’nin İzleri Osmanlı Devleti’nin Makedonya’da Uluslararası Malî Bir Kontrol Mekanizması Kabul Etmeye Zorlanması (1905)”, Tarih Dergisi, 71, 2020, ss. 347-406.
• Volarić, Klara; “Carigradski Glasnik: A Forgaotten Istanbul-based Paper in the Service of Ottoman Serbs, 1895-1909, Central European University Department of History, Unpublished Master Thesis, Budapest, 2014.
• Volarić, Klara “Between the Ottoman and Serbian States: Carigradski Glasnik, an Istanbul-based Paper of Ottoman Serbs, 1895-1909”, Hungarian Historical Rewiev, 3/3, 2014, ss. 560-686,
• Vucetić, Biljana; “Srpska Revolucionarna Organizacija u Osmanskom Carstvu na Početku XX. Veka”, Istorijski Casopis, LIII, 2006, ss. 359-374.
• Vučetić, Biljana; “Some Consideration on the Emergence of the Serbian Chetnik Movement in Macedonia During the Last Period of Ottoman Rule”, Istorijski Zapisi, LXXXVIII, 3-4, 2015, ss. 111-128.