BİR GÜMRÜK DEFTERİNE GÖRE DOĞU AKDENİZ’DEKİ TİCARÎ HAREKETLİLİK: XVIII. YÜZYILIN ORTALARINDA TRABLUSŞAM İSKELESİ

Yıl 2023, Cilt: 42 Sayı: 73, 123 - 150, 31.03.2023

Mehtap Çelik

https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.1257845

Öz

Trablusşam iskelesi, eski dönemlerden itibaren bölge ticaretinin dışarıya açılan kapılarından biridir. Bu özelliğini 16. yüzyılın ilk çeyreğinde Osmanlı devletinin idaresine girdikten sonra da koruyan kent, iskelesi sayesinde hem iç hem de dış ticarete konu olan ticarî malların gümrüğe giriş çıkış yaptığı bir konuma sahip olmuştur. Bu bağlamda çalışmamızın ana kaynağını Osmanlı iktisat tarihi açısından önemli bilgiler ihtiva eden gümrük defterleri oluşturmaktadır. Bilindiği üzere bu kayıtlar sayesinde iskeleye gelen ithalat ve ihracata konu olan ticarî mallar ile iskelenin hangi ticarî merkezlerle bağlantılı olduğu ve aynı zamanda mevsimlere göre ticaretin seyrini takip etmek mümkün olabilmektedir. Trablusşam iskele gümrüğünde 18. yüzyılın ortalarındaki ticarî hareketlilik, Osmanlı Arşivinde Kamil Kepeci tasnifinde yer alan 5241 Numaralı Trablusşam iskele gümrüğüne ait defter kapsamında değerlendirilmiş olup, 18. yüzyıl ortalarında iskele gümrüğünde faaliyet gösteren Osmanlı tebaası Müslüman, Rum, Yahudi ve Ermeni tüccar yanında, 17. yüzyılın sonlarından itibaren diğer Avrupa devletlerine göre bölgedeki ticaret hacimleri genişleyen, başta ham ipek olmak üzere hammadde ithalatını, kumaş ve diğer mamul malların ihracıyla tamamlayan Fransızların varlık gösterdikleri tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Trablusşam İskelesi, Doğu Akdeniz ticareti, Gümrük, 18. yüzyıl

Kaynakça

• Acıpınar, M., “İskenderun İskelesi: Doğu Akdeniz’de Uluslararası Bir Ticaret Limanının İnkişafı Meselesi (1589-1612)”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 2/44, 2020, s. 1-40. Akgündüz, A., Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri-1: Giriş ve Fâtih Devri Kanunnâmeleri, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1990. ______________, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri, III. Kitap, Yavuz Sultan Selim Devri Kanunnameleri, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1991. Anhegger, R.-İnalcık, H., Kânûnnâme-i Sultânî Ber Mûceb-i Örf-i Osmânî, (II. Mehmed ve II. Bayezid Devirlerine Ait Yasaknâme ve Kanunnâmeler, TTK, Ankara 1956. Bağış, A. İ., Osmanlı Ticaretinde Gayri Müslimler: Kapitülasyonlar, Avrupa Tüccarları, Beratlı Tüccarlar, Hayriye Tüccarları, 1750-1839, Turhan Kitabevi, 1983. Bostan, İ., Kürekli ve Yelkenli Osmanlı Gemileri, Bilge Yayım Habercilik, İstanbul 2005.