PRINCIPATUS DEVRİ ANADOLU’SUNDA DÜZENLENEN ÖZEL ŞAHIS İSİMLİ AGON’LAR

Yıl 2023, Cilt: 42 Sayı: 74, 51 - 82, 02.10.2023

Recep Altın

https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.1318210

Öz

Roma İmparatorluk Dönemi’nde Anadolu’da düzenlenen agon’lar (atletik, müzikal ve atlı yarışmalar) üzerine gerek belirli bir kent gerekse de belli bir bölge özelinde oldukça mühim araştırmalar yapılmış olmasına rağmen, hususi olarak şahıs isimli agon’ları konu alan bir araştırma daha önce yapılmamıştır. Klasik ve özellikle Helenistik Dönem’de tanrılara denk onurların (ἰσόθεοι τιμαί) ayrılmaz bir parçası olarak kültün yanında ihdas edilen bu tür organizasyonlar, İmparatorluk Çağı’na gelindiğinde -bilhassa MS 2. asır itibariyle- önemli oranda dinsel vasfını kaybederek siyasi ve ekonomik güce sahip olan kent eşrafının kişisel arzularına hizmet eden kullanışlı ve popüler bir enstrüman haline gelmiştir. Ana kaynağını epigrafik belgelerin oluşturduğu bu makaleyle ilk olarak şahıs isimli agon’ların ortaya çıkışının tarihsel arka planı ortaya konulup tartışılacaktır. Ardından bu tür organizasyonların kuruluş biçimleri ve kutlanma süreleri, kurucuları ve katılımcıları, festival görevlileri ve finans şekilleri, müsabaka türleri ve yaş klasmanları, statü ve çeşitli özellikleri gibi farklı bağlamları ele alınıp değerlendirilecektir. Mevcut kaynaklar ışığında Principatus Devri Küçük Asya’sında özel şahıs ismiyle anılan yaklaşık 100 farklı festival belgelenmektedir. Bu festivaller kronolojik olarak MS 1. yüzyılın sonunda Artemidoreia ile başlayıp MS 3. yüzyılın sonuna uzanan geniş bir zaman aralığı boyunca organize edilip düzenlenmiştir. Anadolu’nun bütün bölge ve kentlerinde şahıs isimli agon belgelenememiş; sadece 10 bölgede (Mysia, Troas, Ionia, Lydia, Karia, Phrygia, Lykia, Pamphylia, Pisidia ve Kilikia) bu türden organizasyonların varlığı kanıtlanmıştır. Farklı özellikleriyle tüm paydaşları (imparatorluk otoriteleri, kentler, kurucular ve katılımcılar) tatmin eden bu festivallerin tamamı MS 3. asrın ortalarından sonra cereyan eden sosyal, ekonomik ve siyasal gelişmeler neticesinde tarih sahnesinden bir anda yok olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Anadolu, Euergetes, Festival, Kent Eşrafı, Küçük Asya, Agon

Destekleyen Kurum

Türk Tarih Kurumu (Lisansüstü Bursu)

Kaynakça

• Adak, M. (2020). “Pamphylia ve Pisidia’da Kent Eşrafı ve Resmi Unvanları”, Tarih Boyunca Anadolu’da Hayırseverlik. I. Uluslararası Suna & İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Sempozyumu, 26-29 Mart 2019 Antalya, ed. O. Tekin, C. H. Roosevelt, E. Akyürek, Antalya, s. 47-72. Altın, R. (2022). Roma İmparatorluk Çağı Küçük Asya’sında Özel Şahıs İsmiyle Anılan Agon’lar, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Bursa. Aneziri, S. (2014). “Stiftungen für sportliche und musische Agone”, Sport und Recht in der Antike, (Wiener Kolloquien zur Antiken Rechtgeschichte Band II), ed. K. Harter-Uibopuu ve T. Kruse, s. 148-163. Bruns-Özgan, C. (2009). “Eine feine Familie Theopompos von Knidos und seine Nachkommen”, EA 42, s. 103-134.