“KAHRAMANIN DOĞUŞU” MİTLERİ KAPSAMINDA KANEŠ KRALİÇESİNİN OTUZ PRENSİ (Zalpa Öyküsündeki Terk Edilmiş Bebek Motifi)

Yıl 2024, Cilt: 43 Sayı: 76, 1 - 22, 29.03.2024

Tülın Cengız

https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.1393255

Öz

Terk edilmiş bebek, Antik Hindistan'ın Mahabharata Destanından, Yunan mitolojisinin Oedipus'una; antik coğrafyanın büyük kralları Pers Kralı Kyros, Roma Kralı Romulus, İyonya Kralı İyon, Akkad Kralı Sargon, İran Kralı Feridun ve Turan Kralı Efrasiyab’in doğum öykülerinden; yarı tanrı Gılgamış ve Herkül’ün hikayesine, Tanrıça Kibele ve Semiramis’ten Tanrı Poseidon'un ikiz çocukları Aeolus ve Boeotus’a, dünya mitolojisinin ortak motiflerinden biridir. Efsanelere konu olan bebekler kimi zaman bir sepet/sandıkla bırakıldıkları nehirde sürüklenerek karaya vurur ya da bir dağın yamacında terk edilir. Bir süre vahşi hayvanlar tarafından beslenerek hayatta kalır. Genellikle onları bularak büyüten kişi, bir çobandır. Bu çocukların anneleri soylu ve bakire kadınlar/rahibelerdir. Bebekler büyüdükten sonra kendi köklerine, ait oldukları kültürel habitata doğru yolculuğa çıkar. Sonunda, hakları olan ve kendilerinden esirgenen (ki bu genellikle bir krallıktır) geri alır. Bu bebekler bir ülkenin, kavmin kurucu kralları, kahramanlarıdır. Onların mitik yaşam öyküleri kahramanın doğuşu miti kapsamında değerlendirilir.
İçindeki motifler ve olay örgüsündeki akıştan hareketle, kahramanın doğuşu mitleri ile aynı kategoride bulunması gereken bir efsane de Hitit edebiyatına aittir. "Kaneš Kraliçesinin Otuz Oğlu ve Kızı " olarak bilinen bu efsane, Zalpa Öyküsü (CTH 3.1) adı verilen bir metnin giriş bölümünü (mitolojik bölüm) oluşturur. Metnin geri kalanı, Zalpa şehrinin yıkılışı (tarihi bölüm) üzerinedir. Mitolojik bölümde geçen terk edilmiş bebek motifinin dünya çapındaki paralellerinden farkı, kraliçenin bir batında doğurduğu ve nehre terk ettiği bebeklerin sayısının otuz olmasıdır (çoğul doğum). Metnin mitolojik girişi ve tarihsel bölümünün birbirinden farklı olması, konu ile ilgilenen araştırmacıları iki ayrı metin ile karşı karşıya olup olmadıkları sorusu ile karşı karşıya getirmiştir. İki metin arasındaki farklılığın temel nedeni kurgusal olaylardan gerçek olaylara geçişten kaynaklanan boşluktur. Kaneš kraliçesinin otuz prensinin hikâyesi kahramanın doğuşu mitleri kapsamında ele alındığında söz konusu boşluk anlam kazanmaktadır ki bu da çalışmanın amacını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kaneš Kraliçesi, Zalpa Masalı, Terk Edilmiş Bebek Motifi, Kahramanın Doğuşu Miti, Ensest

Kaynakça

• Bastian, A. (1868). Das Bast Ändige in den Menschenrassen und die Spielweise ihrer Ver Änderlichkeit, Verlag, Berlin. Bauer, A. (1882). Die Kyros Sage und Verwandtes, In Commission Bei Carl Gerold’s Sohn, Wien. Bin-Nun, S. R. (1975). The Tawananna in the Hittite Kingdom, Texte der Hethiter 5, Heidelberg, 1975. Bonner, C. (1902). “A Study of the Danaid Myth”, Harvard Studies in Classical Philology, S. 13, s. 129-173. Byrce, T. (2004). Life and Society in the Hittite World, Oxford University Press, New York, 2004. Cajnko, M. (2008). “Gary B. Holland in Marina Zorman. The Tale of Zalpa: Myth, Morality and Coherence in a Hittite Narrative”, Keria: Studia Latina Et Graeca, S. 10, s. 181-183. Campbell, J. (1999). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, çev. Sabri Gürses, Kabalcı Yay., İstanbul.