II. MEŞRUTİYET’TEN İŞGALE: OSMANLI KADIN DERGİLERİNDE GAYRİMÜSLİMLERİN İZİNİ SÜRMEK

Yıl 2020, Sayı: 6, 147 - 170, 31.01.2020

Duygu Koç

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’ndaki gayrimüslimlerin sosyal, ekonomik, dini ve kültürel statüleri birçok araştırmacıyı cezbeden konuların başında gelir. Müslüman ve gayrimüslim tebaanın bir arada yaşamasını mümkün kılan yazılı ve yazısız kuralların toplumu ne şekilde bir arada tutabildiği, millet sistemi adını verdiğimiz bu bir aradalığın hangi dönemler ve şartlarda kırılmaya uğradığı defalarca çalışılsa da konunun araştırmacılar için ilgi çekiciliği ve her dönemde güncelliğini kaybetmemesi Osmanlı gayrimüslimlerine dair yapılan ve yapılacak olan çalışmaların motivasyonunu oluşturur. Millet sistemi içerisinde yüzlerce yıl varlıklarını sürdüren Osmanlı gayrimüslimlerinin imparatorluğun dağılma döneminde Osmanlıcılık ideolojisiyle imparatorluğa olan bağlılıklarının sürdürülmeye çalışılması ve milliyetçilik akımının etkisiyle ortaya çıkan toprak kayıplarının önüne geçme çabası Osmanlı son döneminin gayrimüslimlere olan bakış açısının ana hatlarını oluşturur. Bu çalışmada Osmanlıcılık akımından Türkçülük akımına geçişte basındaki gayrimüslimlere yönelik söylemlere odaklanılacaktır. Odak noktası olarak da 1908-1919 tarihleri arasında Osmanlı basın hayatında yer alan üç kadın dergisi seçilmiştir. Bu dergiler Kadın, Kadınlar Dünyası ve Türk Kadını’dır. Bu dergilerin seçilme sebebiyse II. Meşrutiyet’in ilanından işgaller döneminin başlangıcı gibi büyük kırılmaların vuku bulduğu bir tarihsel süreçte yayınlanmış olmaları ve aktif olarak siyasete katılımları olmamasına rağmen kendilerine ait düşünceleriyle siyaset yapan ve bunu da dergilerinde okurlarıyla buluşturan kadınların ve siyasi hayatla beraber basın hayatında da var olan erkeklerin gözünden ana tema olan gayrimüslimlere bakabilmektir.

Anahtar Kelimeler

Kadın, Basın, Gayrimüslim, Osmanlıcılık, Türkçülük

Kaynakça

• Süreli Yayınlar
• Kadın
• Kadınlar Dünyası
• Türk Kadını
• Kitaplar
• AKÇURA, Yusuf, Üç Tarz-ı Siyaset ve Düşünce Akımları, İstanbul, 2004.
• BERKES, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2002.
• BİRİNCİ, Ali, Tarih Yolunda, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2000.
• ÇAKIR, Serpil, Osmanlı Kadın Hareketi, Metis Yayınları, İstanbul, 2011.
• ERCAN, Yavuz, Osmanlı Yönetiminde Gayrimüslimler, Turhan Kitabevi Yayınları, Ankara, 2001.
• ERYILMAZ, Bilal, Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslim Tebaanın Yönetimi, Risale Basın Yayın Ltd., İstanbul, 1996.
• GEORGEON, François, Osmanlı Türk Modernleşmesi 1900-1930, Yapı Kredi Yayınları, İsatnbul, 2016.
• HANİOĞLU, Şükrü, Preparation for a Revolution 1902-1908, Oxford, 2001.
• ______________ “Turkism and the Young Turks, 1889-1908” Turkey Beyond Nationalism: Towards Post- Nationalist Identities, London: 2016.
• KARPAT, Kemal, Osmanlı’dan Günümüze Kimlik ve İdeoloji, Timaş Yayınları, İstanbul, 2014.
• KEMAL, Namık, “İmtizac-ı Akvam”, Osmanlı Modernleşmesinin Meseleleri Bütün Eserleri 1, Dergah Yayınları, İstanbul, 2005.
• LEWIS, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1998.
• SOMEL, Selçuk Akşin, “Osmanlı Reform Çağında Osmanlıcılık Düşüncesi (1839-1913)”, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce, C. 1, İletişim Yayınları, İstanbul, 2003.
• TAHSİN, Rıza, Mirât-ı Mekteb-i Tıbbiye, cilt II, Kader Matbaası, İstanbul,1328.
• Makaleler
• ÇALEN, Mehmet Kaan, “Bir Kimlik Siyaseti Olarak Osmanlıcılık”, Türk Yurdu, Sayı 308, Nisan 2013, s.s, 88-92
• Konferans ve Çalıştaylar
• HANİOĞLU, Şükrü, Workshop “1908 Constitutional Revolution in the Ottoman Empire”, Princeton, Department of Near Eastern Studies, 20-22 September 2007.
• HANİOĞLU, Şükrü, “The Roots of the Young Turk Revolution of 1908” An International Conference on the Centenary of the Young Turks’ Revolution 1908-2008, The Young Turks and Their Legacy, October 10-11 Thessaloniki.