OSMANLI POLİSİNİN MODERNLEŞME SÜRECİNDE TOPLUMSAL HAYATA DAHİL EDİLMESİ VE DAVRANIŞLARININ ŞEKİLLENMESİ

Yıl 2022, Sayı: 10, 25 - 46, 31.01.2022

Yasin Turna , Onur Akdoğan

Öz

Osmanlı Devleti’nde 1845 yılında ilk olarak askeri bir yapı içerisinde teşekkül eden polis teşkilatı, tarihsel süreç içerisinde kurumsallaşmasını sürdürmüştür. 1907 ve 1913 tarihli Polis Nizamnameleri ile müstakil bir kuruma dönüşerek modern bir polis teşkilatı görünümü kazanmıştır. II. Meşrutiyet döneminde İttihatçıların etkisiyle yeni bir kimlik kazandırılmaya çalışılan Osmanlı Polisi, genişleyen yetkileriyle birlikte toplumsal hayatta daha belirgin bir rol üstlenmiştir. Osmanlı polisinin artan sorumluluklarını yerine getirebilmesi için ihtiyaç duyulan nitelikli kadro eksikliğinin giderilmesine yönelik düzenlemeler yapılmıştır. Çalışmada, Osmanlı polisinin modernleşme sürecinde geçirdiği değişimler ve artan yetkileriyle birlikte toplumsal hayat içerisindeki yükselen rolü incelenmiştir. Polisin geçirdiği değişim sürecinde yetki ve sorumluluklarını karşılayabilmesinde engel teşkil eden sorunlar ele alınarak rejimin iktidarını sağlamlaştırması adına polisin araçsallaştırılması, polislik mesleğinin ihtiva edilmesi için gereken uzmanlaşma adımlarının yeterince atılamaması, otoriter polislik anlayışının devam etmesi gibi nedenlerle mesleki disiplinin yeterince sağlanamadığının tespiti yapılmıştır. Ayrıca mesleki uzmanlaşma sorunu sebebiyle ortaya çıkan “haysiyet-i meslekiye” aykırı davranışların disiplin mekanizmaları tarafından nasıl cezalandırıldığı izah edilmiştir. Bu doğrultuda mesleki uzmanlaşmanın sağlanmasına gayret edilen II. Meşrutiyet döneminde, Polis Mecmuası’nda yayımlanan Polis Divanlarının terkin-i kayıt listelerinden faydalanılarak, işlenen suçlar üzerinden polislerin niteliklerine ve ilişkin gözlem imkânı sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Polis Tarihi, Osmanlı Polisi, Polis Mecmuası, Polis Divan Kararları

INCLUSION OF OTTOMAN POLICE INTO THE SOCIAL LIFE AND SHAPING THEIR BEHAVIOURS IN THE MODERNIZATION PROCESS

Öz

Police enforcement in the Ottoman Empire that is initially founded in a military system in 1845, maintained its institutionalising in the historical process. With the police regulations dated 1907 and 1913, police enforcement transformed into a separate institution and then transformed into modern police enforcement. In the second constitutional era, the Ottoman police, which was strived to develop a new identity by the Unionists, took a more distinct part in the social life with the expansion of powers. For the sake of Ottoman police fulfilling its increased responsibilities, regulations and revisions were made for meeting the need for meritable staff shortage. In the study, along with the transformations it had in the modernization process and, the expansion of powers, the rising role of Ottoman police in social life is analysed. It is found in the study that professional discipline in the Ottoman police was not sufficiently employed due to the reasons such as; the regime instrumentalising the police to consolidate its own ruling by tackling the issues interfering with police fulfilling its responsibilities and powers in its transformation process, the expertness needed for the police to carry out its occupation not being enough and, the continuation of authoritarian police mentality. Furthermore, the acts that are inappropriate and in contrast to the professional dignity emerging because of the lack of professional expertise, and how those acts are punished by the disciplinary boards are explained in the study. Hence, in the second constitutional era where the professional expertise was strived, the study presents an analysis of police's qualities based on the crimes committed, by benefitting from the cancellation records lists of police councils published in the Police Journal.

Anahtar Kelimeler

Police History, Ottoman Police, Police Mecmuası, Police Council

Kaynakça

• Polis Mecmuası, “Aydın Polis Müdüriyet-i Umumiyesi Divanı”, Sayı: 12, 1913.
• Polis Mecmuası, “İstanbul Polis Müdüriyet-i Umumiyesi Divanı”, Sayı: 15, 1913.
• Polis Mecmuası, “İstanbul Polis Müdüriyet-i Umumiyesi Divanı”, Sayı: 16, 1914.
• Polis Mecmuası, “İzmir Polis Müdüriyet-i Umumiyesi Divanı”, Sayı: 18, 1914.
• Polis Mecmuası, “İstanbul Polis Müdüriyet-i Umumiyesi Divanı”, Sayı: 39, 1914.
• Ahlf, Ernst-Heinrich, Polis Yönetiminde Etik, Çev. Mehmet Öztürk, EGM Basımevi, Ankara, 2007.
• Alyot, Halim, Türkiye’de Zabıta, Kozan Ofset, Ankara, 2008.
• Bayley, David, “The Police and Political Development in Europe”, The Formation of National States in Western Europe, Ed. C. Tilliy, Princeton University Press, Princeton, s: 328-379, 1975.
• Bayley, David, Gelecek İçin Polis, Çev. Fethullah Eraslan, Emniyet Genel Müdürlüğü, Ankara, 2006.
• Birinci, Ali, Hürriyet ve İtilaf Fırkası: II. Meşrutiyet Devrinde İttihat ve Terakki’ye Karşı Çıkanlar, 2. Baskı, Dergah Yayınları, İstanbul, 2012.
• Demirel, Yurdal, “Osmanlı Dönemi Polis Eğitiminden Bir Sayfa: Polis Dershanesi”, Türk Polis Tarihinin Kökenleri, Editör: Yücel Yiğit, Polis Akademisi Yayınları, Ankara, 2017.
• Emsley, Clive & Haia Shpayer-Makov, “Polis Dedektifi ve Polis Tarihi”, Polis Dedektifliğinin Tarihi (1750-1950), Editör: C. Emsley ve H. Shpayer-Makov, Çev. A. H. Konar, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2012.
• Ergut, Ferdan, Modern Devlet ve Polis: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Toplumsal Denetimin Diyalektiği, 3. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2005.
• Gören, Hüseyin Hüsnü, Birinci Yüzyılında (1839-1938) Türk Polis Teşkilatının Tekamül, Teşkilat ve Kadro Hareketleri, Hermes Tanıtım Ofset Ltd. Şti., Ankara, 2018.
• İbrahim Feridun, Polis Efendilere Mahsus Terbiye ve Malumat-I Meslekiye, Haz. M. Karakaya, V. K. Bilgiç, Polis Akademisi Yayınları, Ankara, 2010.
• Levy-Aksu, Noemi, “II. Meşrutiyet Döneminde Polis: Bir Profesyonel Kimliğin İnşası”, Tarihte Türk Polis Teşkilatı Sempozyumu, Editörler: M. Gül, M. Kandemir, Polis Akademisi Yayınları, Ankara, 2013.
• Neocleous, Mark, Toplumsal Düzenin İnşası: Polis Erkinin Eleştirel Teorisi, Çev: Ahmet Bekmen, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2006.
• Okçabol, Derviş, Zabıta Tarihi. 2. Baskı, Ankara Polis Enstitüsü, Ankara, 1940.
• Ortaylı İlber, II. Abdülhamid Devrinde Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Nüfusu, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1981.
• Osse, Anneke, Polislik Faaliyetlerini Anlamak, Çev. Zeynep Başer, Banu Dökmecibaşı, Fatih Gençkal, Zeyneb Gültekin, Nagehan Gürbüz, İlknur Urkun, Bion Matbaacılık Ltd. Şti., İstanbul, 2015.
• R. M. Morris, “Suç Kâr Etmez: Metropoliten Polisi’nin İlk Yüzyılındaki Dedektifler Üzerine Yeniden Düşünürken”, Polis Dedektifliğinin Tarihi (1750-1950), Çev. A. H. Konar, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2012.
• Şahin, Eyüp, Emniyet Genel Müdürleri, Polis Akademisi Yayınları, Ankara, 2014.
• Şahin, Eyüp, “1845’ten 1913’e Osmanlı Polis Nizamnamelerine Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım”, Türk Polis Tarihinin Kökenleri, Editör: Yücel Yiğit, Polis Akademisi Yayınları, Ankara, 2017.
• Tongur, Hikmet, Türkiye’de Genel Kolluk: Teşkil ve Görevlerinin Gelişimi, Kanaat Basımevi, Ankara, 1946.
• Van, Nurettin, “Osmanlı Polis Teşkilatının Modernleşme Sürecinde Celestin Bonin’in Rolü”. Türk Polis Tarihinin Kökenleri, Editör: Yücel Yiğit, Polis Akademisi Yayınları, Ankara, 2017.
• Yiğit, Yücel, “Serkomiserlikten Müdürlüğe: Diyarbakır Emniyet Müdürlüğü’nün Kuruluşu (1885-1938)”, Tanzimat’tan Günümüze Diyarbakır, Editörler: Oktay Bozan-Hakan Basan vd., Manas Yayınları, Ankara, 2019.
• Yiğit, Yücel, II. Meşrutiyet Dönemi Polis Maaşları (Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Polis Maaşları (1865-1937), Mehmet Genç Anısına Uluslararası Osmanlı İktisat Tarihi Sempozyumu, İstanbul, 2021.
• Zurcher, Eric Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, Çev. Yasemin Saner Gönen, 17. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2004.
• Dölek, Çağlar, “Erken Cumhuriyet Ankarası’nda Emeği Zapt Etmek: Altındağ’da Polisin Toplumsal Tarihi,” Mülkiye Dergisi, C. 43 S.1, Ankara, 2019.
• Ergut, Ferdan, “Polis Çalışmaları İçin Kavramsal Bir Çerçeve”, Amme İdaresi Dergisi, C. 34, S. 1, 2001.
• Famega, Christine, “Variation in Officer Downtime: A Review Of The Research”, Policing: An International Journal of Police Strategies & Management, C. 28, S. 3, 2005.
• Şahin, Eyüp, “Türk Zabıta Yapılanmasının Tarihi Gelişimi”, Polis Dergisi, Sayı 38, 2004.
• Tepe, Cemal, “İttihat ve Terakki Cemiyetinin Polis Kıyafetleri”. Anasay, (13) s. 17-56, 2020.
• Yazman, Nazif, “Polis Mekteplerinin Tarihçesi”, Polis Dergisi, Y:23, S:310, E.G.M. Yayınları, Ankara, 1947.