1830 Fransız İşgali Sonrası İzmir’de Cezayir Muhacirleri

Yıl 2023, Sayı: 13, 3 - 19, 01.08.2023

Funda Adıtatar

Öz

Cezayir’de yaklaşık 300 yıl süren Osmanlı hakimiyeti, 1830 yılında Fransa’nın işgaliyle sona ermiştir. Bu işgalin en önemli sonuçlarından biri de hemen sonrasında Cezayir’den Osmanlı topraklarına yönelik bir göç başlatmasıdır. Bir yüzyıl yıla yakın süren göçün ilk evresinde, Türk asıllı idari, askeri ve sivil nüfus göç etmiştir. Bunu mahalli liderler, direniş öncüleri ile Fransız hakimiyetinde yaşamak istemeyen ahalinin göçü takip etmiştir. Cezayir ve Kuzey Afrika beldelerinde Türk varlığını ve Osmanlı hakimiyetini denizci leventler, reisler temsil etmiştir. Fakat en az onlar kadar, özellikle Anadolu’dan giden gönüllü askerler, meslek erbabı Türkler de hayati önem taşımıştır. Anadolu’dan Cezayir’e mütemadiyen gerçekleşen gönüllü sevkiyatı, daha çok İzmir ve çevresindeki iskelelerden yapılmıştır. Fransız işgali sonucunda geri dönmek zorunda kalan Türklerin büyük bir kısmı yine İzmir’e sevk edilmiştir. Bekâr askerler ile çeşitli meslek erbabından olup ailesiyle birlikte dönenler için farklı bir sevkiyat ve iskân söz konusudur. Bu makalede İzmir’e aileleriyle birlikte dönen Türk asıllı Cezayirli muhacirler, 1830 nüfus kayıtları esas alınarak değerlendirildi. Muhacirlerin aslen nereli ve hangi meslek erbabından oldukları, hane yapılarının tespiti amaçlandı. Bu bilgilerin, Cezayir ile Anadolu arasındaki beşerî ve kültürel ilişkinin anlaşılmasına katkı sağlaması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Cezayir, 1830 Fransız işgali, cezayir muhacirleri, İzmir

Algerian Immigrants in Izmir After the French Occupation of 1830

Öz

The Ottoman domination in Algeria, which lasted for about 300 years, ended with the occupation of France in 1830. One of the most important consequences of this occupation is that it started migration from Algeria to the Ottoman lands right after the invasion. In the first phase of the migration, which lasted for nearly a century, administrative, military, and civilian populations of Turkish origin migrated. Later local leaders, resistance leaders, and people who did not want to live under French rule. Captain and seaman have represented the presence of Turks and Ottoman domination in Algeria and North Africa. However, the volunteer soldiers and professional Turks from Anatolia were also vital. The continual shipment of volunteers from Anatolia to Algeria was usually from the piers in and around İzmir. Mostly Turks, who had to return because of the French occupation, were again sent to Izmir. There was a different shipping and settlement process for single soldiers and people backed by their families. In that article, Turkish-origin Algerian immigrants who returned to Izmir with their families were evaluated based on 1830 population records. It was the purpose to determine where the immigrants originally came from and from which profession they belonged, and their household structures. Expected this information will contribute to understanding the humanitarian and cultural relationship between Algeria and Anatolia.

Anahtar Kelimeler

Algeria, 1830 French invasion, Algerian immigrants, Izmir

Kaynakça

• Bendrimia, Fouad, Fransız İşgali Sonrasında Osmanlı Ülkesine Sığınan Cezayir Muhacirleri (Anadolu ve Suriye Bölgeleri), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2021.
• Duygulu, Melih, Folklorumuzda Cezayir, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1991.
• Gürkan, Emrah Safa, Sultanın Korsanları Osmanlı Akdeniz’inde Gâza, Yağma ve Esaret, 1500-1700, Kronik Kitap, İstanbul 2020.
• İlter, Aziz Samih, Şimal-i Afrika’da Türkler, I-II, İstanbul 1936.
• İpek, Nedim, İmparatorluktan Ulus Devlete Göçler, Serander Yayınları, Trabzon 2006.
• Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C. V, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1988.
• Rousset, Camille, La Conquête d’Alger, E. Plon et Cie Imprimeurs-éditeurs, Paris 1879.
• Baykara, Tuncer, “Cezayir ve Türkler (Bir Yaşayan Kültür Denemesi)”, Kafalı Armağanı, Haz. Saadettin Gömeç, Akçağ Yayınları, Ankara 2002, ss. 81-83.
• Cresti, Federico, “La population d’Alger et son évolution durant l’époque ottomane: un état des connaissances controversé”, Arabica, IV, (Ekim 2005), ss. 457-495.
• Çetin, Atilla, “Garb Ocakları”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 13, İstanbul 1996, ss. 382-386 Hizmetli, Sabri, “Türklerin Yönetimi Döneminde Cezayir’in İdaresi ve Kurumları”, Belle-ten, C. 58, S. 221, (Nisan 1994), ss. 71-118.
• İpek, Nedim, “İzmir ve Göç”, Uluslararası İzmir Göç ve Mübadele Sempozyumu Bildiri Kitabı, İzmir Büyükşehir Belediyesi, İzmir 2018, ss. 201-210.
• Koloğlu, Orhan, “Garp Ocaklarında Anadolu Delikanlıları”, Tarih ve Toplum, 33 (1986), ss. 35-39.