Unitarianism and The Criticism of The Trinity

Yıl 2021, , 85 - 107, 31.12.2021

İbrahim Kaplan

https://doi.org/10.30622/tarr.1024112

Cited By: 1

Öz

Although Christian theologians are unanimous on the point that Christianity is a religion with a monotheistic character, they have disagreed on the compatibility of the doctrine of the Trinity, which forms the basis of the principles of belief, with monotheism. In particular, monotheistic Christians, who are described as anti-trinitarian, claim that the true teaching of the Prophet Jesus was based on monotheism, and this teaching degenerated in later periods. Unitarians, who emphasize tawheed by saying that the harmony and order in the universe depend on the unity of God, oppose the deification of Jesus Christ, whom they accept as a religious and moral leader. According to the Unitarians, it is emphasized that God is one in the absolute sense in both the Old Testament and the New Testament. Therefore, the source of the doctrine of the trinity is not the Christian scriptures. According to them, the Bible is the best guide written by human writers which people see as the record of a long struggle to understand themselves, the universe in which they live, and their God. But the Bible is not an indisputable authority. Therefore, its content should be interpreted with reason and conscience, because Jesus himself did not mention the infallibility of the Bible.

This article deals with the trinity critique of Unitarianism, a theological movement known for its anti-trinitarian views. Both History of Religions and Kalam studies needs to introduce this theological movement, which was born and developed in the Christian religious atmosphere but stands out with its ideas that are opposed to the doctrine of the trinity, which forms the basis of the Christian faith, and this movement’s views revealing the inconsistencies of the trinity. There are, albeit few, academic studies dealing with the birth and development processes of Unitarianism. However, Unitarianism has not been addressed with its criticisms of the Trinity. Therefore, in this study, Unitarianism is discussed in the context of its criticism of the trinity. The first point that draws attention to the trinity criticism of Unitarianism is the determination that the source of the trinity doctrine is not the Christian scriptures. Secondly, Unitarians claimed that the doctrine of the Trinity was incompatible with the principles of reason and logic, and they tried to prove their views with various methods. We can say that the trinity criticisms of the Unitarians in particular and the monotheistic Christians in general were shaped to remake the pure and absolute teachings of Jesus.

Anahtar Kelimeler

Unitarianism, Christianity, Trinity, Monoteizm, Tawheed.

Üniteryanizm ve Teslis Eleştirisi

Öz

ittifak halinde olsalar da inanç esaslarının temelini oluşturan teslis doktrininin monoteizme uygunluğu hususunda ihtilaf etmişlerdir. Özellikle anti-trinitarian olarak nitelendirilen tevhidci Hıristiyanlar, Hz. İsa’nın gerçek öğretisinin tektanrıcılığı esas aldığını, daha sonraki dönemlerde bu öğretinin dejenerasyona uğradığını iddia etmektedirler. Evrendeki ahenk ve düzenin Tanrının birliğine bağlı olduğunu söyleyerek tevhide vurgu yapan Üniteryanlar, dinî ve ahlâkî bir lider olarak kabul ettikleri İsa Mesih’in tanrılaştırılmasına karşı çıkarlar. Üniteryanlara göre, Eski Ahit’te de Yeni Ahit’te de Tanrı’nın mutlak anlamda bir olduğu vurgulanmaktadır. Dolayısıyla teslis öğretisinin kaynağı Hıristiyan kutsal metinleri değildir. Onlara göre, insanların kendilerini, içindeki yaşadıkları evreni ve Tanrılarını anlama konusunda uzun bir mücadelenin kaydı olarak gördükleri İncil, insan yazarlar tarafından kaleme alınmış en iyi rehberdir. Ancak İncil, tartışılmaz bir otorite değildir. Bu yüzden içeriği akıl ve vicdan ışığında yorumlanmalıdır. Zira İsa’nın kendisi de Kutsal Kitap’ın yanılmazlığından bahsetmemiştir. 

Bu makale teslis karşıtı görüşleriyle bilinen teolojik bir akım olan Üniteryanizm’in teslis eleştirisini konu edinmektedir. Bizzat Hıristiyan dinî atmosferi içinde doğup gelişen, ancak Hıristiyan iman esaslarının temelini oluşturan teslis doktrinine muhalif fikirleriyle öne çıkan bu teolojik akımın teslisin tutarsızlıklarını ortaya koyan görüşleriyle tanıtılması hem Dinler Tarihi hem de Kelam araştırmaları açısından önemlidir. Üniteryanizm’in doğuşu ve gelişim süreçlerini ele alan akademik çalışmalar, az da olsa mevcuttur. Ancak teslise yönelik eleştirileriyle Üniteryanizm ele alınmış değildir. Dolayısıyla bu çalışmada teslise yönelik eleştirileri bağlamında Üniteryanizm ele alınmıştır. Üniteryanizm’in teslis eleştirisinde dikkat çeken ilk husus teslis doktrinin kaynağının Hıristiyan kutsal metinleri olmadığı yönündeki tespitleridir. İkinci olarak Üniteryanlar, teslis doktrininin akıl ve mantık ilkeleriyle de bağdaşmadığını iddia etmişler ve bu görüşlerini çeşitli yöntemlerle ispatlamaya gayret etmişlerdir. Özelde Üniteryanların genelde de tevhidci Hıristiyanların teslis eleştirilerinin İsa’nın saf ve katışıksız öğretilerini yeniden hâkim kılma gayesiyle şekillendiği söylenebilir.  

Anahtar Kelimeler

Üniteryanizm, Hıristiyanlık, Teslis, Tektanrıcılık, Tevhid.

Kaynakça

• Allen, Joseph Hanry. Historical Sketch of the Unitarian Moviment Since the Reformation. New York: The American Church History Series, X, The Chiristian Literature Co., 1894.
• Ataurrahîm, Muhammed. Bir İslâm Peygamberi Hz. İsa. çev., Kürşat Demirci. İstanbul: İnsan Yay., 1997.
• Bayrakdar, Mehmet. Bir Hıristiyan Dogması Teslis. Ankara: Ankara Okulu Yay., 2007.
• Behiy, Muhammed. İslâm Düşüncesinin İlâhî Yönü. çev., Sabri Hizmetli. Ankara: Fecr Yay., 1992.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yay., 2002.
• Chadwick, John White. Old and New Unitarian Belief. Boston: 1894.
• Çelik, Mehmet. Süryani Tarihi. Ankara: Ayraç Yay., 1996.
• Ebu Zehra, Muhammed. Hıristiyanlık Üzerine Konferanslar. çev., Akif Nuri. İstanbul: Fikir Yay, 1978.
• Emerton, Ephraim. Unitarian Thought. New Yrok: The Macmillan Company, 1916.
• Fox, Arthur W. Michael Servetus. London: The Unitarian Library, ty.
• Fox, Arthur Wilson. Michael Servetus. London: ty.
• Frederick Blount Mott, A Short Unitarian History, London, 1906.
• Godbey, J. C. "Unitarian Universalist Assocation". The Encyklopedia of Religion. ed. Mircea Eliade, New York: Macmillan Publishing Company, 1987, C. XV, s. 143-146.
• Güngör, Ali İsra. Vatikan, Misyon ve Diyalog. Ankara: Alperen Yay., 2002.
• Hall, Alfred. The Beleifs of A Unitarian. London: 1947.
• https://www.christianity.com/church/denominations/what-is-unitarianism-discover-the-history-and-beliefs-of-the-unitarian-church.html
• Lacguna, Catherine M. "Trinity". The Encyclopedia of Religion. ed. Mircea Eliade. New York: Macmillan Publishing Company, 1987. XV, s. 53-57.
• Layman, C. Stephen. "Tritheism and the Trinity". Faith and Pholosophy, vol. 5, No. 3, July 1988, 291- 298. Macnamara, John – Reyes, Marie La Palme - Reyes, Gonzalo E. "Logic and the Trinity". Faith and Pholosophy. vol. 11, no. 1, January 1994, s. 3-18.
• Madrigel, Carlos. Hıristiyanların Üçlü-Birlik (Tevhit'de Teslis) İnancı Ne Demek? İstanbul: Müjde Yayıncılık, 1995
• Michel, Thomas. Hıristiyan Tanrıbilimine Giriş. İstanbul: Ohan Yay., 1992.
• Rahner, Karl. "Trinity, Divine". Encyclopedia of Theology. ed., Karl Rahner, New York: Crossroad, 1986. ss. 1755-1771.
• Serveto, Michael. On The Errors of The Trinity, Libri Septem. Tr., by Earl Morse Willbur. Cambridge: Harward Theological Studies, XVI, Harwarad University Press, 1932.
• Swinburne, Richard. "Trinity; A Defense of the Doctrine of the Trinity". Philosophy of Religion. ed., Lane Crcig, New Jersey: Rutgers University Pres. 2002, ss. 556-567.
• Tarrant, William George. Unitarianism. London: 1912.
• Trol, Christian W. Müslümanlar Soruyor Hıristiyanlar Yanıtlıyor. çev., Robert Kaya. İstanbul: t.y.
• Unitarianism: Its Origin and History. Americam Unitarian Assocation. Boston: 1889.
• Weigall, Arthur. Hıristiyanlığımızdaki Putperestlik. İstanbul: Ozan Yay., 2002.
• Willbur, Earl Morse. A History of Unitarianism –In Transylvania, England and America. Cambridge: Harwarad University Press, 1952.
• Willbur, Earl Morse. A History of Unitarianism –Socinianism and its Antecedents. Cambridge: Harwarad University Press, 1945.
• Willbur, Earl Morse. Our Unitarian Heritage. Boston: Beacon Press, 1925.
• Yılmaz, İsmail. Üniteryanizmim’in Doğuşu ve Bunu Etkileyen Dinî Faktörler. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi. Bursa: 1994.