Life, Works and Scientific Personality of Ahmed al-Mar’ashi

Yıl 2022, , 472 - 486, 28.06.2022

Mustafa Keskin

https://doi.org/10.30622/tarr.1107121

Öz

Different opinions and controversial issues that emerged between the madhhabs were discussed extensively among the scholars of the Ottoman period as well as throughout history. However, many works and authors have remained far from the attention of today's researchers, especially due to the fact that the manuscripts that were compiled during the Ottoman period were not written in today's Latin alphabet, and most of them were written in Arabic letters. The author of Risalah al-Munciyya, which is deemed to be highly valuable in the field of History of Islamic Sects, although Ahmed al-Marashi (d. 1165/1752) is one of the important scholars raised by the Ottoman Empire, he has not been the subject of much academic interest. Ahmed al-Marashi is a distinguished scholar, not just because of the period and the region he lived in but also thanks to the works he produced. al-Marashi, who died in the middle of the 18th century, has a prominent place among Ottoman scholars. Although there is limited information on his life, when his surviving works and topics of interest are scrutinized, it can be argued that he followed the issues in his era closely and had a character that was determined to offer solutions to the likely problems in the future. Hence, it would not be wrong to define him as an up-to-date scholar. The sources do not indicate detailed information on his death, his works, his son who was also a scholar like him, and the duties he undertook. He is known as Marashi, due to his birthplace and Debbagi (tanner), due to his livelihood. He compiled written works in various disciplines of Islamic sciences. Yet, these works are kept in different libraries as recorded manuscripts, and, as these works are not presented to contemporary readers, Marashi is not well-known in scientific circles. Especially, his works and remarks on Kalam and the History of the Madhabs are remarkable in terms of Hanafi school and Maturidi theology understandings, in addition to shedding light on the Ottoman society back then. Other than Kalam, he produced significant works on the sciences of Tafsir, Logic, and Qira’ah (Quran Recitation). The study aims to introduce al-Marashi’s life, works, and scientific personality and ensure that he gets the value he deserves within the scientific community.

Anahtar Kelimeler

Maras, Ahmed al-Marashi, Debbag

Ahmed el-Mar’aşî’nin Hayatı, İlmi Kişiliği ve Eserleri

Öz

Mezhepler arasında ortaya çıkan fikir ayrılıkları ve ihtilaflı durumda olan meseleler, tarih boyunca tartışıldığı gibi Osmanlı dönemi alimleri arasında da yoğun bir şekilde tartışılmıştır. Ancak özellikle Osmanlı döneminde telif edilen eserlerin günümüz latin alfabesiyle yazılmayışı, hatta birçoğunun Arapça olarak yazılmış olması gibi nedenler başta olmak üzere pek çok eser ve müellif günümüz araştırmacılarının ilgisinden uzak kalmıştır. İslâm Mezhepleri Tarihi alanında çok kıymetli bulduğumuz Risâle-i Münciye adlı eserin müellifi Ahmed el-Mar’aşî (ö. 1165/1752) de Osmanlı’nın yetiştirdiği önemli alimlerden biri olmasına rağmen kendisi akademik çalışmalara pek fazla konu olmamıştır. Ahmed el-Mar’aşî, yaşadığı dönem ve bölge açısından olduğu kadar ortaya koyduğu eserler açısından da önemli bir bilim adamıdır. XVIII. yüzyılın ortalarında vefat eden Mar’aşî, döneminin Osmanlı uleması arasında seçkin bir yere sahiptir. Hayatı hakkındaki bilgilerimiz sınırlı olmakla birlikte bize kadar ulaşan eserleri ve ilgilendiği konular dikkate alındığında çağını iyi takip eden ve gelecekte sorun oluşturabilecek konulara önceden çözüm üretme çabasını gösteren bir karaktere sahip olduğu anlaşılmaktadır. Bu yönüyle de çağdaş bir bilim insanı vasfını hak ettiği kanatindeyiz. Kaynaklar onun vefat tarihi, eserleri, kendisi gibi alim olan bir oğlu ve yaptığı görevler hakkında pek fazla detaya girmeden bilgi vermektedir. Doğduğu ve yaşadığı yere nispetle Mar’aşî, uğraştığı mesleğe nispetle ise Debbâğî (sepici, deri tabaklayıcısı) nispeleriyle tanınmaktadır. O, sadece bir konuda değil İslâmî ilimlerin birçok alanında eserler telif etmiştir. Ancak Mar’aşî’nin bu eserleri çeşitli kütüphanelerde kayıtlı el yazması halinde bulunmaktadır. Mar’aşî’nin eserleri günümüzde akademik platformlarda yeteri kadar tanınmamaktadır. Özellikle Kelam ve Mezhepler Tarihi alanında telif etmiş olduğu eser ve görüşleri gerek Hanefîlik ve Mâtüridîlik açısından gerekse inanç çerçevesinde Osmanlı toplumunun o dönemdeki durumunu anlama bakımından son derece kıymetlidir. Kelam ilmi dışında tefsir, mantık ve kıraat ilimlerinde de önemli eserler telif etmiştir. Bu çalışmanın temel amacı Mar’aşî’nin hayatı, ilmî kişiliğin ve eserlerini ortaya koymak suretiyle onu tanıtmak ve ilim çevresinde hak ettiği değeri görmesine katkıda bulunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Maraş, Ahmed el-Mar’aşî, Debbaği

Kaynakça

• Abay, Muhammed, “Osmanlı Döneminde Yazılan Tefsir ile İlgili Eserler Bibliyografyası”, Divan İlmi Araştırmalar Dergisi, İstanbul, 1999/1, cilt: IV, sayı 6.
• Alparslan, Yaşar, Maraşlı Mantıkçılar, Kahramanmaraş, 2018.
• Atalay, Besim, Maraş Tarihi ve Coğrafyası, Yay. Haz., İlyas Gökhan-Mehmet Karataş, Ukde Kitaplığı, Kahramanmaraş, 2008/ Matbaa-i Amire, İstanbul, 1339 h.
• Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, İstanbul, Matbaa-i Amire, 1333 h.
• Dalkılıç, M., "Osmanlı Uleması Bağlamında Şehzade Korkud’a Göre Din Adamları ve Taassup," Şehzâde Korkut Kitabı içinde, (Editör: Muhammet Fatih Duman, Ahmet Ögke), Antalya: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2020, pp.149-165.
• ---------- “İbn Hazm Perspektifinden Endülüs'te Mutezile”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 10, Yıl: 2004, s. 75-118.
• ------------ “İslam Mezhepleri Bağlamında Balıkesirli İslam Âlimi İmam Birgivi’nin Ehl-i Sünnet Algısı ve Vehhabilik/Selefilikle Suçlanmasının Günümüze Yansımaları”, Balıkesirli Bir İslam Âlimi: İmam Birgivî, 2019, cilt: II, s. 25-37.
• ----------- Sosyo-Kültürel ve Siyasal Gelişmeler Bağlamında İslâm Mezhepleri (Endülüslü İbn Hazm Örneği), Lale yayıncılık, 2005, s. 10 vd.
• Dikici, Recep, “Ahmed Edendi (Debbağzade)”, Kahramanmaraş Ansiklopedisi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Yayınları, Kahramanmaraş, 2017, cilt: I, s. 104-106.
• Dikici, Recep, “Türkiye Kütüphanelerinde Yazma ve Matbu Eserleri Bulunan Kahraman Maraş’lı Âlim, Edip ve Şairler”, I. Kahramanmaraş Sempozyumu, Kahramanmaraş, 2004, cilt: I, s. 29-41.
• Güney, Ahmet Faruk, “İbn-i Sina’dan Elmalı’ya İhlâs Suresi Felsefi Tefsir Geleneği”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Anabilim Dalı, 2008.
• İpşirli, Mehmet, “Debbağzâde Mehmed Efendi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (DİA) İstanbul, 1994, cilt: IX, s. 62-63.
• Juma, Al-Majid, Center For Culture&Heritage (Çevrimçi) http://www.almajidcenter.org/ -Juma Al-Majid Center For Culture&Heritage, 21 Ocak 2020.
• Kahraman, Abdullah, “Tarih ve Tabakat Kitaplarında el-Meraşî Nisbesiyle Anılan Maraşlı Bilginler”, I. Kahramanmaraş Sempozyumu, Kahramanmaraş, 2004, cilt: I, s. 11-17.
• Karlığa, Bekir, “On Sekizinci Yüzyıl Osmanlı Düşünce Hayatı ve Kahraman Maraş’lı Bazı Bilim Adamları”, I. Kahramanmaraş Sempozyumu, Kahramanmaraş, 2004, cilt: I, s. 3-9.
• Kehhâle, Mu’cemu’l-Müellifîn, Müessesetü’r-Risale, Beyrut, 1993.
• Mar’aşî, Ahmed ed-Debbâğî, Risâletü’l-Münciye min Vesveseti’l-Mu’tezile ve’l-Cebriyye, Müstensih: Muhammed b. Mustafa, Köprülü Yazma Eserler Kütüphanesi, Hafız Ahmed Paşa Koleksiyonu, D. No: 34 Ha 346/14, vr. 2a.
• Mar’aşî, Ahmed b. Muhammed ed-Debbâğî, (Çevrimçi) https://app.alreq.com/ar/Authors/Author/08d8409b-0105-4b93-808e-2871f5399ecb, 29 Eylül 2021.
• Müezzin, Ahmed Derviş (Tahkik), Saçaklızâde, Debbağzâde, Derviş Muhammed, Eski Maraşlı Âlimlere Ait Tefsir Metinleri: Noya Medya, Kahramanmaraş, 2013.
• Özcan, Tahsin, “Maraşlı Bir Osmanlı Âlimi: Saçaklızade Mehmed Efendi ve Eserleri” I. Kahramanmaraş Sempozyumu, Kahramanmaraş, 2004, cilt: I, s. 53-68.
• Özcan, Tahsin, “Saçaklızâde Mehmed Efendi” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 2018, cilt: XXXV, s. 368-370.
• Söylemez, Faruk, “Yeni Çağda Maraş (1522-1789)”, Akdeniz’in Altın Kenti Kahramanmaraş, Ed. Orhan Doğan- Ramazan Avcı-Serdar Yakar, Kahramanmaraş İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, 2014, s. 46-53.
• Süreyya, Mehmed, Sicill-i Osmanî, Yay. Haz., Nuri Akbayır, Çev. Seyit Ali Kahraman, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1996.
• Teber, Ömer Faruk, “İbn Hazm’ın Gâliyye’ye (İtidal Çizgisini Aşanlara) Eleştirisi Üzerine”, Dinî Araştırmalar, 2007, cilt: X, sayı: 29, s. 115-128.
• Yinanç, Refet – Elibüyük, Mesut, Maraş Tahrir Defteri (1563), Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, Ankara, 1988.