بررسی داستان کاموس کشانی از منظر نظریه گرایس

Yıl 2021, , 160 - 180, 25.03.2021

Elaheh Karimi

https://doi.org/10.30622/tarr.828948

Öz

داستان کاموس کشانی، از نظر ادبی و شخصیت‌پردازی داستان، یکی از فرازهای مهم شاهنامه به شمار می‌آید که در محور اصلی آن، بر رعایت دقیق اصول گفتگو و مفاهمه بینابین استوار است. این داستان نمونه‌ی مناسبی برای ارزیابی شاهنامه از منظر نظریه همیاری گرایس می‌باشد. پژوهش حاضر با رویکرد مطالعات کتابخانه‌ای و شیوه توصیفی- تحلیلی، داستان کاموس کشانی را بر اساس نظریه مورد نظر بازخوانی کرده است. داستان کاموس از آغاز آن تا کشته شدن وی به دست رستم، چندین مورد از نقض اصول چهارگانه گرایس و زیرشاخه‌های آن را در خود دارد که در گفتار طوس، قهرمان اصلی داستان و دشمنان وی دیده می‌شود؛ اما آن‌چه که بیشتر از همه خودنمایی می‌کند، خطاهای گفتاری و رفتاری طوس، در کمیت، کیفیت، پیوند و روش است. تا حدی که وی را تا سرحد نابودی کامل پیش می‌برد. قهرمان داستان که متهم به قتل است، تلاش دارد با قهرمان‌نمایی دیگر از طریق ادعای خون یک مقتول دیگر، از زیر بار شرم دور شود، ولی به موضعی گرفتار می‌شود که جز به دست نیرویی برتر، رهایی از آن ممکن نمی‌شود. پیام شاعر در داستان کاموس، مبتنی بر راستی و درست‌کرداری و ناآلایشی به امور جهان گذران است که در چندین مورد، صریحاً بیان می‌شود.

Anahtar Kelimeler

داستان, کاموس کشانی, گرایس, شاهنامه

Examining the Story of Kamoos Keshani Based on Grice's Cooperative Principle

Öz

In terms of literature and characterization of the story, Kamoos Keshani is one of the important stories of Shahnameh which strictly observes the principles of conversation and the concept of communication between them. This story is a good example to evaluate Shahnameh Based on Grice's Cooperative Principle. The present study tries to examine the story of Kamoos Keshani by using library approach and descriptive-analytical method. In the story of Kamoos Keshani, from the beginning until the time he is killed by Rustam, there are several violations of the four cooperative principles of Grice's theory and its sub-branches, which can be seen in the speech of Toos, the main protagonist and his enemies; however, the errors in Toos' speech and behavior in terms of quantity, quality, connection, and method are highlighted in this story; these errors continue to the extent that it pushes him to the annihilation. The protagonist, who is accused of murder, tries to avoid shame by claiming the blood of another victim; however, he finds himself stuck in a difficult situation which is impossible to get rid of except by a superior force. The poet's message in the story of Kamoos Keshani is based on truthfulness, faithfulness, and impurity in the affairs in the world, which is explicitly stated in several cases.

Anahtar Kelimeler

Kamoos Keshani, Grice's cooperative principle, Semantics, Shahnameh, Keshani

Grice’in Teorisi Açısından Kamûs-ı Keşânî Destânı’nın İncelemesi

Öz

Kamûs Keşânî Destanı, edebiyat ve masal karakterizasyonu açısından Şahnâme’nin önemli uç noktalarından biri sayılmaktadır ki kendi asli ekseninde, diyalog ve iletişim usulüne dakik olarak riayet etmeye orta derecede kararlıdır. Bu destân, Grice’in işbirliği teorisi açısından Şahnâme’nin değerlendirilmesi için uygun bir numunedir. Bu araştırma, kütüphane incelemelerine eğilim ve betimleyici-analizci yöntem ile Kamûs Keşânî Destanı’nı, bahsi geçen teoriyi temel alarak yeniden gözden geçirmiştir. Kamûs’un hikayesi, başlangıcından Rüstem’in eliyle öldürülüşüne kadar, Grice’in dört ilkesi ve alt açılımlarını geçersiz kılan birçok konuyu kendisinde barındırmaktadır. Bunlar Destân’ın asıl kahramanı Tus’un ve düşmanlarının sözlerinde görülmektedir. Ancak her şeyden daha çok kendisini gösteren, Tus’un nicelik, nitelik, bağlantı ve yöntemdeki konuşma ve davranış hatalarıdır. Bu hatalar öyle bir ölçüdedir ki onu yok olma sınırına kadar götürür. Cinayet ile suçlanan destân kahramanı, öldürülen başka bir kimsenin kanının intikamını almak bahanesiyle kendisini kahramanmış gibi göstererek utanç yükünden kurtulmaya çalışmaktadır. Lakin daha büyük bir güç olmadan kurtulmanın mümkün olmadığı bir duruma düşmüştür. Kamûs Destânı’nda şairin mesajı; doğruluk, dürüstlük ve dünyadan gelip geçenlerin işlerine karışmamaktır ki birçok yerde açıkça beyan etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kamûs Keşânî, Grice’in İşbirliği İlkeleri, Şahnâme-i Firdevsi, Anlambilim, Destan

Kaynakça

• 1. رحمانی، اشرف؛ طارمی، کورش (1379). «علم معانی و نظریه گرایس». در: مجموعه مقالات دانشگاه علامه طباطبایی، شماره 97. صص: 303 - 324
• 2. روایت پهلوی (1390). گزارنده: مهشید میرفخرایی، چاپ نخست. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
• 3. زابلی‌زاده، اردشیر (1390). «امکان‌سنجی به‌کارگیری اصول گرایس در تحلیل گفتمان خبری». در: رسانه، سال 21، شماره 3. صص: 129 - 148
• 4. ضیف، شوقی (1390). تاریخ و تطوّر علوم بلاغت، ترجمه ترکی، محمدرضا، چاپ دوم. تهران: انتشارات سمت
• 5. فردوسی، ابوالقاسم (1371). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق. جلد سوم. ایالات متحده آمریکا، کالیفرنیا: بنیاد میراث ایران
• 6. فردوسی، ابوالقاسم (1392). شاهنامه (متن کامل بر اساس چاپ مسکو). چاپ نوزدهم. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: نشر قطره
• 7. لایکن، ویلیام جی (1392). درآمدی به فلسفه‌ی زبان ، ترجمه محمد امینی، میثم، چاپ اول. تهران: انتشارت هرمس
• 8. لاینز، جان (1385). مقدمه‌ای بر معناشناسی زبان‌شناختی، ترجمه واله. حسین، چاپ دوم. تهران: نشر گام نو.
• 1. Grice, H.P. (1989). Studies in the Way of Words. Harvard University Press.
• 2. Neale, Stephen (1999). "Colouring and Composition," Philosophy and Linguistics, edited by Rob Stainton. Westview Press, 1999. pp. 35–82.