Diriliş Medeniyetinin Kur’an ve Sünnetteki Temelleri

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 1, 62 - 80, 29.06.2018

Yasin Pişgin

https://doi.org/10.30622/tarr.417227

Öz

İslam
coğrafyasının her köşesinde fitne, kargaşa ve zulmün hâkim olduğu ve sadece
Suriye’de bir milyondan fazla Müslüman’ın katliama maruz kaldığı şu zaman
diliminde Ümmet-i Muhammet, belki de hiçbir çağda olmadığı kadar yeni bir
dirilişe muhtaç durumdadır. Ümmetin, eski izzet ve itibarını nasıl iade edeceği,
yeryüzünde hakkı ve adaleti egemen kılmak için; onu diğer ümmetler içinde önde
ve özel kılan “iyiliği emretmek ve kötülükten nehyetmek” vazifesini
gerçekleştirecek güce yeniden nasıl ulaşacağı her Müslümanın zihnini meşgul
eden/etmesi gereken temel bir soru olmuştur. İslam medeniyetinin yeniden
ihyası, aklı, kalbi ve davranışları bütünsel bir şekilde özünden kuşatacak
ferdî ve içtimaî bir silkiniş ve uyanış hali nasıl gerçekleşecektir? Çalışmamızda
söz konusu sorunun cevabı Kur’an ve sünnet bağlamında cevaplanmaya ve “diriliş
medeniyeti”nin Kur’an ve sünnetteki temelleri tespit edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Diriliş, Sünnet, Medeniyet

Foundations of the Resurrection Civilization in the Qur’an and Sunnah

Öz

Perhaps Muhammad’s Umma is in need of a new resurrection as never before at this time that fitna, chaos, and persecution prevailed every corner of Islamic geography and only more than one million Muslims are being massacred in Syria. How the Ummah will regain the old glory and reputation, to dominate right and justice on eart and how the Ummah will gain strength again in the other ummah that will lead him to the mission of “ordering goodness and to prevent evil.” This questions has become a fundamental questions that every Muslim must engage in his / her mind. How will ocur the state of re-enactment of Islamic civilization, individual and social awakening and sobering that will surround mind, heart and behavior in a holistic manner. In this work, these questions will be tried to answered in the context of Qur’an and Sunnah and the foundations of “resurrection civilization” in Qur’an and sunnah will be tried to determine.

Anahtar Kelimeler

Qur'an, Resurrection, Sunnah, Civilization

Kaynakça

• Akdoğan, Ali, “Medeniyetlerin Oluşmasında Dinin Rolü ve İslam Medeniyeti”, Dini Araştırmalar, Eylül-Aralık 2008, Cilt: XI, Sayı: 32.
• Akyüz, Vecdi, “Devlet Başkanı, Hukuk Adamı ve Bir Medeniyet Kurucusu Olarak Hz. Muhammed (s.a.v.)” Cahiliye Toplumundan Günümüze Hz. Muhammed Sempozyum Tebliğ ve Müzakereleri Kitabı 13-14 Nisan 2017 Konya, Fecr Yayınları, Ankara, 2007.
• Âl-i Ğâzî, Molla Huveyş, Beyânu’l-Meânî, Matbaatu’t-Terakkî, Dımaşk, 1382/1965.
• Ali, Muhammed Mümtaz, “İslami Dirilişin Eleştirel Düşünme Metodu”, Çeviren: Aysun Güzey, Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 2014, Cilt: III, Sayı: 2.
• Atay, Rıfat, “Tevhid ve Vahdet Bilincinin Oluşmasında Estetik Tecrübenin Rolü: Süleyman Çelebi ve Mevlid Okuma Geleneğimiz”, Şanlıurfa Uluslararası X. Kutlu Doğum Sempozyumu: Hz. Peygamber, Tevhid ve Vahdet -Bildiri Kitabı, Şanlıurfa, 2016.
• _____, “Dinsel Çoğulculuk Açısından Farklı Mevlana Okumaları: Bir Çözümleme Denemesi", Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. XI, ss.77-100, 2006;
• _____, “Peygamber Varisi Mevlana: İnsan Sevgisi Merkezli Çoğulcu Bir Okuma Denemesi", Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. XII, ss.113-122, 2007;
• _____, "Bir Arada Yaşama Tecrübesi Olarak Mevlevilik: Eva De Vitray-Meyerovitch’le Tekerleğin Poyrasına Yolculuk", Milel ve Nihal Dergisi, cilt.6, ss.87-101, 2009;
• _____, “Mevlânâ’nın Hıristiyanları, Hıristiyanların Mevlânâsı: Mesnevî Merkezli Çoğulcu Bir Okuma Denemesi,” Mevlânâ Mesnevi ve Mevlevihaneler Sempozyumu (30 Eylül-01 Ekim 2006), hz. Mehmed Veysî Dörtbudak, Mevlânâ Araştırma Kültür Sanat Derneği (MAKSAD), Manisa 2007, s. 51-56.
• Ayaydın, Kibar, “Sezai Karakoç’ta “Gençlik, Ahlâk, Anne ve Çocuk” Kavramlarının “Diriliş Neslinin Amentüsü” Bağlamında Ele Alınışı”, Uluslararası Gençlik ve Ahlâk Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 6-7-8 Ekim 2016, 2016, Cilt: II.
• Baltacı, Cahit, “Osmanlılar Döneminde İslam Medeniyeti”, Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla Eyüp Sultan Sempozyumu III. Bildiriler Kitabı, Eyüp Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul, 2000.
• Beğavî, Ebû Muhammed, Meâlimu’t-Tenzîl fî Tefsîri’l-Kurân, Thk. Abdurrezzâk el-Mehdî, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrût, 1420.
• Beydâvî, Nâsıruddin, Esrâru’t-Te’vîl ve Envâru’t-Tenzîl, Thk. Muhammed Abdurrahmân Maraşlî, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabiyy, Beyrût, 1418.
• Boz, Halit, “Kur’anî Medeniyet ile Diri Kalmak”, The Journal of Academic Social Science Studies, Volume: 6, Issue: 1, January, 2013.
• Bursevî, İsmail Hakkı, Rûhu’l-Beyân, Dâru’l-Fikr, Beyrût, ts.
• Cevherî, İsmâîl b. Hammâd, es-Sıhâh Tâcu’l-Lüğa ve Sıhâhu’l-Arabiyye, Thk. Ahmed Abdulğafûr Attâr, Dâru’l-ilmi li’l-Melâyîn, Beyrût, 1407/1987.
• Cezâirî, Câbir b. Mûsâ, Eyserü’t-Tefâsîr li Kelâmi’l-Aliyyi’l-Kebîr, Mektebetu’l-Ulûmi ve’l-Hikem, Medîne, 1424/2003.
• Çağırıcı, Mustafa, “İnsanların Birlikte Yaşamaya Muhtaç Olmaları”, Hz. Peygamber ve Birlikte Yaşama Ahlakı, DİB. Yayınları, Ankara, 2015.
• Çalışkan, Necmettin, “Kur’ân-ı Kerîm’e Göre Ashâbü’l-Karye ve Habîb En-Neccâr”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12: (32), 2015.
• _____, “Kur’an’da İnsanın Varlıklarla İlişkisi”, Thecenter of JASSS (TheJournal of Academic Social Science Studies) Journal, 55: 2017.
• Çamdibi, Mahmut, Şahsiyet Terbiyesi ve Gazali, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay, İstanbul, 1994.
• Çavdarî, Muhammed Ekrem - Michael D. Berdine, “İslâmî Diriliş ve Batılı Tepki”, Çeviren: Mustafa Çöpoğlu, İslâmî Sosyal Bilimler Dergisi, 1995, Cilt: III, Sayı: 1.
• Çetinkaya, Bayram Ali, “Medîne, Medeniyet ve İslâm Medeniyeti -Medîne’den Medeniyete-”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010.
• Duman, Zeki, “İslam Medeniyeti ve Çağdaş Dünya”, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 13, Yıl: 2011/2.
• Emre, Akif, “Hac: Malcolm X’in Dirilişi”, Din ve Hayat: İstanbul Müftülüğü Dergisi, 2007, Sayı: 3.
• Feyûmî, Ebû Abbâs, el-Misbâhu’l-Münîr fî Ğarîbi’ş-Şerhi’l-Münîr, el-Mektebetü’l-İlmiyye, Beyrût, ts.
• Halîl b. Ahmed, Kitâbu’l-Ayn, Thk. Mehdî el-Mahzûmî – İbrâhîm es-Sâmirî, Dâru ve Mektebetü Hilâl, ts., y.y.
• Hamîdî, Muahmmed b. Ebi’n-Nasr, Tefsîru Ğarîbi mâ fi’s-Sahihayn el-Buhârî ve Müslim, Thk. Zebîde Muhammed Saîd Abdulazîz, Mektebetü’s-Sünne, Kahire, 1415/1995.
• Hanbelî, Ahmed b. Receb, Revâiu’t-Tefsîr, Derleyen: Ebû Muaz Târık b. İvazullâh b. Muhammed, Dâru’l-Âsıme, Suûd, 1422/2001.
• Herevî, Muhammed b. Ahmed, Tehzîbu’l-Luğa, Thk. Muhammed İvaz, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrût, 2001.
• Hicâzî, Muhammed Mahmûd, et-Tefsîru’l-Vâdıh, Dâru’l-Cîli’l-Cedîd, Beyrût, 1413.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir, Tahrîru’l-Ma’ne’s-Sedîd ve Tenvîru’l-Akli’l-Cedîd min Tefsîri’l-Kitâbi’l-Mecîd, ed-Dâru’t-Tûnûsiyye, Tûnus, 1984.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdulhak b. Ğâlib, el-Muharreru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz, nşr. Abdusselam Abduşşâfî Muhammed, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût, 1422.
• İbn Ebî Zemenîn, Ebû Abdullah Muhammed, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîz, Thk. Ebû Abdillâh Hüseyin b. Ukkâşe – Muhammed b. Mustafa el- Kenz, Nşr. el-Fârûku’l-Hadîse, Mısır, 1423/2002.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed b. Abdullah, Ğarîbu’l-Kur’ân, Thk. Saîd el-Lehhâm, y.y., ts.
• İbn Manzûr, Cemâluddîn, Lisânu’l-Arab, Dâru Sâdır, Beyrût, 1414.
• İbn Sîde, Ebu’l-Hasen Alî b. İsmâîl, el-Muhkem ve’l-Muhîtu’l-A’zam, Thk. Abdulhamid Hindâvî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût, 1421/2000.
• İbn Yâsîn, Hikmet b. Beşîr, Mevsûatü’s-Sahîhi’l-Mesbûr mine’t-Tefsîri bi’l-Me’sûr, Dâru’l-Meâsir li’n-Neşri ve’t-Tevzîi ve’t-Tibâa, Medîne, 1420/1999.
• İbnu’l-Esîr, Mecduddîn, en-Nihâye fî Ğrîbi’l-Hadîsi ve’l-Eser, Thk. Tâhir Ahmed ez-Zâvî, Mahmûd Muhammed et-Tanâhî, el-Mektebetu’l-İlmiyye, Beyrût, 1399/1979.
• Karakoç, Sezai, Kıyamet Aşısı, Diriliş Yayınları, (IX. Baskı), İstanbul, 2009.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed, el-Câmî’ li Ahkâmi’l-Kur’ân, Thk. Ahmed el-Berdûnî-İbrâhîm Atfîş, Dâru’l-Kütübü’l-Mısrıyye, Kâhire, 1384/1964.
• Kuşeyrî, Abdulkerîm b. Hevâzin, Letâifu’l-İşârât, Thk. İbrâhîm el-Besyûnî, Nşr. el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-Âmmetü li’l-Küttâb, Mısır, ts.
• Küçük, Raşit, “Sevgi Medeniyeti”, Elmalı: İrfan ve Sevgi Şehri, Antalya, 2009.
• Mâverdî, Ebû’l-Hasen Ali b. Muhammed, en-Nüket ve’l-Uyûn, Thk. Es-Seyyid İbn Abdulmaksûd b. Abdirrahîm, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût, ts.
• Mekkî b. Ebî Tâlib, el-Hidâye ilâ Bülûğu’n-Nihâye, Thk. Mecmûatü Resâil Câmiiyye bi Külliyyâti’d-Dirâsâti’l-Ulyâ ve’l-Bahsi’l-İlmî Câmiatu’ş-Şârika, Mecmûatu Buhûsi’l-Kitâb ve’s-Sünne, y.y., 1429/2008.
• Merâğî, Ahmed b. Mustafa, Tefsiru’l-Merâğî, Mektebetü ve Matbaatü Mustafa el-Bâbî Halebî, Mısır, 1365/1946.
• Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, Mesnevi, Çeviren: Veled İzbudak, Gözden Geçiren: Abdulbaki Gölpınarlı, II. Baskı, İstanbul, 1990.
• Mohamad Zaidin Mohamad, “Kur’ân Perspektifinden Medeniyetin Yükselmesinin ve Çökmesinin Faktörleri”, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 1.
• Okşar, Yusuf, Şemsüddin Muhammed B. Eşref es-Semerkandî'nin İlmü'l-Âfâk ve’l-Enfüs Adlı Eserinin Tahkiki, Tercümesi ve Değerlendirmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana, 2016.
• Okumuş, Ejder, “Bir Yeniden Diriliş Projesi Olarak İhyâu Ulûmi’d-Din”, Diyanet İlmi Dergi, 2011, Cilt: XLVII, Sayı: 3.
• Ökten, Sadettin, “Mevlid veya Bir Medeniyet Beyannamesi”, Yazılışının 600. Yılında Bir Kutlu Doğum Şaheseri Uluslararası Mevlit Sempozyumu Bildiriler Kitabı, TDV. Yayınları, Ankara, 2010.
• Reşîd Rızâ, Tefsîru’l-Menâr (Tefsîru’l-Kur’âni’l-Hakîm), el-Hey’etü’l-Mısriyyeti’l-Âmme li’l-Küttâb, 1990.
• Sa’lebî, Ahmed b. Muhammed, el-Keşfü ve’l-Beyân an Tefsîri’l-Kurân, Thk. Ebû Muhammed b. Âşûr, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrût, 1422/2002.
• Sâbûnî, Muhemmed Alî, Safvetü’t-Tefâsîr, Dâru’s-Sâbûnî li’t-Tıbâti ve’n-Neşri ve’t-Tevzî’, Kâhire, 1417/1997.
• Sem’ânî, Ebû Muzaffer, Tefsîru’l-Kurân, Thk. Yâsir b. İbrâhîm-Ğanîm b. Abbâs b. Ğanîm, Dâru’l-Vatan, Riyâd, 1418/1997.
• Semerkandî, Ebû Leys, Bahru’l-Ulûm, Mektebetü’ş-Şâmile, y.y., ts.
• Sezgin, Muhammed Fuâd, “İslâm Medeniyetinin Donuklaşmasının Sebepleri Meselesi”, Çev. Dursun Hazer, Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2002/2.
• Sıcak, Ahmet Sait - Çalışkan, Necmettin, “Yeni Bir Dünya’nın Kur'ânî Umdeleri”, Turkish Studies, 2017: Volume 128.
• _____, Kur'ân Tefsirinde Öznellik, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2013.
• _____, “Kur’ân Yorum Geleneğinde Habîb En-Neccâr: Bir Literatür İncelemesi”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14 (40): 2017, s. 445-460.
• Şahin, Mehmet - Erdoğan, Mustafa, Ankaralı Râzî ve Dîvânı, Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2015.
• Şa’râvî, Muhammed Mütevellî, Tefsiru’ş-Şa’râvî: el-Havâtır, Matâbiu Ahbâri’l-Yevm, 1997, y.y.
• Şeker, Mehmet, “Hz. Peygamber ve İslam Medeniyeti”, Hz. Muhammed ve Gençlik (Kutlu Doğum Haftası: 1992), TDV. Yay., Ankara, 1995.
• Şınkîtî, Muhammed Emîn, Edvâu’l-Beyân fî Îzâhi’l-Kur’ân bi’l-Kurân, Dâru’l-Fikr li’t-Tıbâati ve’n-Neşri ve’t-Tevzî’, Beyrût, 1415/1995.
• Taberî, İbn Cerîr, Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, Thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî bi’t-Teâvun mea Merkezi’l-Buhûsi ve’d-Dirâsâti’l-İslâmiyyeti bi Dâri Hicr Hüsnü Yemâme, Dâru Hicr, y.y., 1422/2001.
• Tantâvî, Muhammed Seyyid, et-Tefsîru’l-Vasît li’l-Kur’âni’l-Kerîm, Dâru’n-Nahda, Kâhire, 1998.
• Tekineş, Ayhan, “İslam Medeniyetinin Kuruluşunda Ashab-ı Kirâm”, C.Ü. ilahiyat Fakültesi Dergisi, 2010, Cilt: XIV, Sayı: 2.
• Temür, Mehmet Erdem, “Sezai Karakoç’un Hikâyelerinde Diriliş Felsefesi”, II. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı - III (6-8 Mayıs 2013, Bursa), 2013.
• Uyanık, Mevlüt, “Epistemolojik Bir Dirilişe Doğru: Kalbin Anlaması”, Dinî Araştırmalar, 1999, Cilt: II, Sayı: 4.
• Vâhidî, Ebu’l-Hasen, el-Vecîz fî Kitâbi Tefsîri’l-Azîz, Thk. Safvân Adnân Dâvûdî, Dâru’l-Kalem/ed-Dâru’ş-Şâmiyye, Dımaşk/Beyrût, 1415.
• Yahsubî, İyâz b. Mûsâ, Meşâriku’l-Envâr alâ Sıhâhi’l-Âsâr, el-Mektebetu’l-Atîka ve Dâru’t-Türâs, y.y., ts.
• Yıldız, Abdullah, “Yaygın Kur’an-ı Kerim Eğitimi ve “Kur’an’la Diriliş Seferberliği, Yeniden Yapılanmanın Eşiğinde Kur’an Kursları”, YECDER IV. Ulusal Din Görevlileri Sempozyum Bildirileri (27 Nisan 2013 - İstanbul), 2014.
• Yılmaz, M. Necip, “Diriliş Düşüncesi ve Ruh İklimimizin Mimarları”, Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması (26-28 Mayıs 2014) Bildiriler, 2014, cilt: III.
• Zebîdî, Muhammed Murtazâ, Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs, Thk. Mecmûa mine’l-Muhakkıkîn, Dâru’l-Hidâye, yy., ts.
• Zeccâc, Ebû İskâk, Meânî’l-Kur’ân ve İ’râbuhû, Âlemu’l-Kütüb, Beyrût, 1408/1988.
• Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmûd, el-Keşşâf an Hakâikı Ğavâmıdı’t-Tenzîl, Dâru’l-Küttâbi’l-Arabiyy, Beyrût, 1407.
• Zühaylî, Vehbe b. Mustafa, et-Tefsîru’l-Vasît, Dâru’l-Fikr, Dımaşk, 1422.