The Place of Music and Its Importance in al-Kindī and al-Fārābī’s Classication of Sciences

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 289 - 308, 27.06.2020

Mehmet Dugan , Ali Kürşat Turgut

https://doi.org/10.30622/tarr.737432

Cited By: 2

Öz

Throughout history of philosophy, many thinkers considered on classification of sciences which were first started by Ancient Greek philosophers. Al-Kindī and al-Fārābī, two of founders of Islamic philosophy, were not indifferent to this topic as well. Espicially, Al-Fārābī’s classification come to the forefront both its systematicity and its originality. Philosopher’s tending to this topic caused to begin a tradition among Muslim thinkers. Music was in many of these classications as well. Islamic philosophers generally included science of music into traditional classication as known quadrivium together with arithmetics, geometry and astronomy, as predecessors philosophers did. Al-Kindī and al-Fārābī also thought music in same place. They did not just pointed out where music is on their classication of sciences but also they wrote remarkable music boks. So their music books give more idea where they placed music as well as their books which is relavant with classification. In conclusion, this article aims to determine place of music and its importance in the classification of sciences of al-Kindī and al-Fārābī.

Anahtar Kelimeler

Islamic Philosophy, Classification of Sciences, Music, al-Kindī, al-Fārābī

Kindî ve Fârâbî’nin İlimler Tasnifinde Müziğin Yeri ve Önemi

Öz

İlk olarak Antik Yunan filozofları tarafından başlatılan ilimlerin tasnif edilmesi süreci felsefe tarihi boyunca birçok düşünürün dikkatini çekmiştir. İslâm felsefesinin kurucu filozoflarından olan Kindî ve Fârâbî de bu konuya kayıtsız kalmamışlardır. Özellikle Fârâbî’nin yapmış olduğu sınıflama gerek sistematikliği gerekse özgünlüğü bakımından öne çıkmaktadır. Filozofların bu konuya olan eğilimleri ise İslâm düşüncesinde ilimler tasnifi geleneğinin başlamasına vesile olmuştur. Müzik ise bu tasniflerin büyük bir bölümünde kendisine yer bulmuştur. Aritmetik, geometri ve astronomi ile birlikte quadrivium olarak bilinen geleneksel sınıflamanın içerisine dahil edilen müzik ilmi, İslâm filozofları tarafından da çoğunlukla söz konusu matematik ilimlerinin içerisinde değerlendirilmiştir. Kindî ve Fârâbî de bu klasik tasnife uymuş ancak onlar müziğe sadece ilimler tasniflerinde yer vermekle kalmayarak bu sanat üzerine ciddi eserler de kaleme almışlardır. İlimler tasnifi ile ilgili eserlerinin yanı sıra müzik üzerine yazılmış olan eserlerinden de istifade ederek onların bu ilmi nerede konumlandırdıklarına daha iyi vakıf olabilmekteyiz. Nitekim bu makale de ilgili eserlerden yola çıkılarak Kindî ve Fârâbî’nin ilimler tasnifinde müziğin yerini ve önemini belirlemeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslâm Felsefesi, İlimler Tasnifi, Müzik, Kindî, Fârâbî

Kaynakça

• Akan N., Platon’da Müzik, Bağlam Yayıncılık, İstanbul 2017.
• Akpınar H., “İlimler Tasnifinde Mûsikî’nin Yeri”, İstem, 3/5 (2005).
• .......... “Musikîşinâs Bir Filozof Olarak Fârâbî”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (2001).
• Arıcı M., “Temel Problemler Ekseninde Tasnîfü’l-ulûm ve Enmûzecü’l-ulûm Literatürleri”, ed. Arıcı M., İlimleri Sınıflamak, Klasik Yayınları, İstanbul 2019.
• Aristoteles, Metafizik, 1025b; Eyüp Erdoğan, “Platon ve Aristoteles’in Bilimlere İlişkin Sınıflamaları”, Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (2009).
• .......... Metafizik, çev. Ahmet Arslan, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, c. I (A-Z), İzmir 1985.
• .......... Politika, çev. Özgüç Orhan, Pinhan Yayıncılık, İstanbul 2018.
• Aristoxenus, Elements of Harmony, çev. Henry S. Macran, Oxford at the Clarendon Press, Londan 1902.
• Arslan F., “Safiyyüddîn Abdülmümin el-Urmevî'nin er-Risâletü'ş-Şerefiyye'sinde Mûsikî Matematiği”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 46/2 (2005).
• Atay H, “Bazı İslâm Filozof ve Düşünürlerine Göre İlimlerin Sayımı ve Tasnifi”, İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi, 4 (1980).
• Bakar O., İslam Düşüncesinde İlimlerin Tasnifi, çev. Ahmet Çapku, İnsan Yayınları, İstanbul 2012.
• Barker A., Greek Musical Writings Volume II: Harmonic and Acoustic Theory, Cambridge University Press, Cambridge 1989.
• Baysal O, “Aristoksenos’un Müzik Bilim Anlayışı”, Akademik Bakış Dergisi, 46 (2014).
• Beitia A. C., “Kindî’de İlimlerin Sınıflandırılması”, çev. Emrullah Yüksel, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5 (1982).
• Cevizci A., Büyük Felsefe Sözlüğü, Say Yayınları, İstanbul 2017.
• Çetinkaya Y., “Fârâbî’nin İlimler Sayımı ve Mûsikî”, 10. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Fârâbî, ed. Ejder Okumuş, İnsan Yayınları, İstanbul 2019.
• Farabî, İlimlerin Sayımı, çev. Ahmet Arslan, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2019.
• .......... Kitâbu’l-Burhân, çev. Ömer Türker-Ömer Mahir Alper, Klasik Yayınları, İstanbul 2017.
• .......... Kitâbu’l-Mûsîkâ’l-Kebîr, thk. ve şerh Gattâs Abdülmelik Haşebe-Mahmud Ahmed el-Hıfnî, Dâru’l-kâtibi’l-Arabiyye, Kahire trs.
• .......... Mutluluğun Kazanılması, çev. Ahmet Arslan, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2018.
• Farmer H. G., A History of Arabian Music, Burleigh Press, Bristol 1929.
• .......... Historical Facts for the Arabical Musical Influence, New Temple Press, London.
• Gökberk M., Felsefe Tarihi, Remzi Kitapevi, İstanbul 2010.
• Kaya M., “Beytülhikme”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), c. VI.
• .......... “Fârâbî”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), c. XII.
• .......... “Kindî, Ya‘kûb b. İshak”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), c. XXVI.
• Kindî, “Aristoteles’in Kitaplarının Sayısı Üzerine”, Felsefî Risâleler, çev. Mahmut Kaya, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2015.
• .......... “Beş Terim Üzerine”, Felsefî Risâleler, çev. Mahmut Kaya, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2015.
• .......... “İlk Felsefe Üzerine”, Felsefî Risâleler, çev. Mahmut Kaya, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2015.
• .......... “Kitâbu’l-Musavvitâti’l-Veteriyye min Zâti’l-Veteri’l-Vâhid ilâ Zâti’l-Aşrâti’l-Evtâr”, çev. Ahmet Hakkı Turabi, (yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1996.
• .......... “Risâle fî Eczâ Hubriyye fi’l-Mûsîka”, çev. Ahmet Hakkı Turabi, (yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1996.
• .......... “Risâle fî Hubr Sınâati’t-Te’lîf”, el-Kindî’nin Mûsikî Risâleleri, çev. Ahmet Hakkı Turabi, (yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1996.
• .......... “Risâle fi’l-Luhûn ve’n-Nağam”, çev. Ahmet Hakkı Turabi, (yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1996, s. 175.
• Kolukırık K, “Bir İslâm Filozofu Olan Farâbî’nin Müzik Yönü”, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2/19 (2014).
• Kutluer İ, “İlim”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), c. XXII.
• Meçin M., “İhvân-ı Safâ’da Bilgi, Bilim ve İlimlerin Sınıflandırılması”, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16/1 (2014).
• Peters F. E., Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü, çev. Hakkı Hünler, Paradigma Yayıncılık, İstanbul 2004.
• Platon, Devlet, çev. Sabahattin Eyüboğlu-M. Ali Cimcoz, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2017.
• .......... Timaios, çev. Furkan Akderin, Say Yayınları, İstanbul 2015.
• Shiloah A., Music in the World of Islam: A Socio-cultural Study, Scolar Press, Guidford 1995, s. 54.
• Sözen K., “Kindî’nin Metot Anlayışı”, Tabula Rasa, 14 (2005).
• Şahin E., “Fârâbî’nin İlimler Tasnifisinin Latin Dünyasına Geçişi ve Kabulü”, Diyanet İlmi Dergi, 52/1 (2016).
• Toksöz H., “Kindî’nin Düşünce Sisteminde Müzikal Seslerle Âlemdeki Düzen Arasındaki İlişki”, Diyanet İlmî Dergi, 54/2 (2018).
• Turabi A. H., “Ebû Ya‘kūb b. İshâk el-Kindî’nin Müzik Risâlelerinde Tesbit Edilen Terimler”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 25 (2003).
• .......... “el-Mûsîka’l-Kebîr”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), c. XXXI.
• .......... “Fârâbî’nin Musikî Alanındaki Görüşleri ve Eserleri”, Uluslararası Fârâbî Sempozyumu Bildirileri, Elis Yayınları, Ankara 2005.
• .......... “Klasik İslam Düşüncesinde Musikî Tasavvuru”, Sanat ve Klasik, ed. Halit Özkan, Klasik Yayınları, İstanbul 2016.
• .......... el-Kindî’nin Mûsikî Risâleleri, (yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1996.
• Turgut K. A., “İslam Felsefesinde İlimler Tasnifi”, İslam Felsefesi, ed. İ. Erdoğan-E. Demirpolat, Lisans Yayıncılık, 2. Baskı, İstanbul 2018.
• Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu, 10. Baskı, Ankara 2005.
• Türker Ö, “İslam Düşüncesinde İlimler Tasnifi”, Sosyoloji Dergisi, 22 (2011).
• Yavuz Y. Ş., “İlim”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), c. XXII.
• Yıldırım A., “İshâk Bin Hasan Tokadî’nin İlimler Tasnifi ve Mantık İlmine Dair Görüşleri”, Türkiye İlahiyat Araştırmaları Dergisi, 2/2 (2018).
• Yıldırım Ö. A., “Ebü’l-Berakât el-Bağdâdî’nin Bilgi Anlayışı ve İlimleri Tasnifi”, Turkish Studies, 20/12 (2017).
• Yüksel A. Y., İslâm’da Bilim Tarihi: Başlangıçtan Osmanlı Döneminin Sonuna Kadar, Kitap Dünyası Yayınları, İstanbul 2017.
• Adamson P, "Al-Kindi", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2018 Edition); https://plato.stanford.edu/archives/sum2018/entries/al-kindi/ (erişim tarihi: 31.07.2019).
• Cartwright M., “Muse”, Ancient History Encyclopedia; https://www.ancient.eu/muse/ (erişim tarihi: 26.03.2020). Huffman C., "Archytas", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2018 Edition); https://plato.stanford.edu/archives/sum2018/entries/archytas/ (erişim tarihi: 17.06.2019).
• Willmann O., "The Seven Liberal Arts", Vol. 1. New York: Robert Appleton Company, 1907, The Catholic Encyclopedia; http://www.newadvent.org/cathen/01760a.htm (erişim tarihi: 06.03.2019).