İnsan Haklarının Etik İle İlişkisi

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 661 - 696, 25.06.2021

Ceylan Çiftçioğlu , Ömer Bozkurt

https://doi.org/10.30622/tarr.909408

Cited By: 1

Öz

İnsanların toplumsal yapı içerisinde sağlıklı ve mutlu yaşayabilmeleri için uymaları gereken bazı kurallar vardır. Bu kurallardan bir bölümü yazılı kurallar olarak karşımıza çıkarken, bazı kurallar ise yazılı olmasa da insanların uymaları gereken kurallar şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Yazılı olmayan kuralların başında etik alanındaki kurallar gelmektedir. Gerek insanlar arasındaki ilişkilerde gerekse de örgütsel davranışlarda etik kavramı sosyal ilişkilerin sağlıklı olmasında önemli bir yere sahiptir. Tarihsel açıdan ele alındığı zaman kökleri ilk çağlara kadar uzanan etik kavramı günümüzde psikoloji, sosyoloji, antropoloji ve felsefe başta olmak üzere birçok alanda önemli bir araştırma konusudur. Bunun temelinde etik kavramının birçok olgu ve kavram ile yakından ilişkili olması yatmaktadır. Etik kavramı ile yakından ilişkili olan kavramlardan birisi de insan hakları kavramıdır. Literatürde etik kavramı ile yakından ilişkili olan ahlak ve hukuk kavramları üzerine birçok araştırma yapılmış olmasına rağmen, etik ve insan hakları arasındaki ilişkinin ele alındığı çalışmaların daha kısıtlı olduğu görülmektedir. Bu kapsamda yapılan bu araştırmada etik ve insan hakları arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Belgesel kaynak derlemesi modeline göre gerçekleştirilen çalışmanın sonunda etik ve insan hakları kavramlarının birbiri ile iç içe olduğu, insan hakları kapsamına giren birçok davranışın etik ile anlamlı bir ilişki içinde olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Felsefe, etik, insan hakları, hukuk, ahlak

Relationship Between Human Rights And Ethics

Öz

There are some rules that people must follow to live peacefully and happily within the social organism. While some of these rules appear as written rules, some of the rules appear in the form of rules that people should be followed even if they are not written. One of leading unwritten rules is the rules in the field of ethics. The concept of ethics has an important place both in relations between people and in organizational behaviors for the social relations to be proper. The concept of ethics, which dates back to early times when it was historically addressed, is an important research topic in many areas, mainly in psychology, sociology, anthropology and philosophy. This is mainly because the concept of ethics is closely related to many facts and concepts. One of the terms closely related to the concept of ethics is the conception of human rights. Although many studies have been conducted on the concepts of ethics and law which are closely related to ethics in the literature, it is seen that studies on the relationship between ethics and human rights are more limited. In this study, it is aimed to examine the relationship between ethics and human rights. According to the results of the study carried out according to the documentary resource collection model, it was concluded that the concepts of ethics and human rights are intertwined with each other, and that many behaviors falling within the scope of human rights have a meaningful relationship with ethics.

Anahtar Kelimeler

Philosophy, Ethics, Human Rights, Law, Morality

Kaynakça

• Aktaş, K. (2014). “Etik-Ahlâk İlişkisi ve Etiğin Gelişim Süreci”. Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(2), 22-32.
• Alkan, G. İ. (2018). “Etik Teoriler Işığında Bağımsız Denetim ve Bist’de Bir Araştırma”. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 20, 129-149.
• Arıcan M. K. (2016). Ahlak, Etik ve Ahlak Felsefesi. “İslamda Ahlak ve Etik İçinde Kavramsal ve Kuramsal Tartışmalar Seminerleri”. Ulisabülten. (Ed.). İsmail Erkam SULA
• Arıcıoğlu, A.,& Tutan, A. (2008). “Etik Etkisini Geliştirme Modeli ve Bir Uygulama”. Erciyes Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30, 47-76.
• Aydın, İ. (2018). Eğitim ve Öğretimde Etik. Ankara: Pegem yayıncılık, 1-210.
• Benedek, W. (2006). İnsan Haklarını Anlamak İnsan Hakları Eğitimi El Kitabı İçinde. Çev. B. Kılcı, M. Viyana: Novographic Druck G.M.B.H.
• Birol, E. (2018). “Görsel-İşitsel Teknikler ve Medya Yapımcılığı Bölümü Öğrencilerinin Mesleki Etik Kurallarına Bakışı”. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 12-26.
• Bozkurt, Ö. (2014). “Meslek Etik(ler)i İle İlgili Bazı Tespitler ve Değerlendirmeler”. Toplum Bilimleri, 8(15), 249-262.
• Boztosun, D., Aksoylu, S., Baraz, E. H., &Altınışık, F. (2018). “Muhasebe ve Finans Eğitimi Alan Öğrencilerin Meslek Mensuplarının Mesleki Etik İlkelerine Uyma Düzeyine Yönelik Algıları”. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 20, 1-14.
• Brander, P.,Gomes, R., Keen, E., Lemineur, M.L., Oliveira, B., Ondrácková, J., Surian, A. &Suslova, O. (2008). Pusula: Gençlerle İnsan Hakları Eğitimi Kılavuzu. Çev. Yeşiladalı, B. Çayır, K., Türkan, M. B., Esen, Y. (Ed.). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Buyruk-Akbaba, N. B. (2018). “Muhasebede Etik, Mesleki Değerler, Etik ve Tutum, IES 4 Kapsamında İnceleme”. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 20, 762-778. Büken, N. Ö.,& Büken, E. (2002). “Nedir Şu Tıp Etiği Dedikleri?“. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 11(1), 17-20.
• Cevizci, A. (2003). Felsefe Ansiklopedisi, İstanbul: Etik Yayınları.
• Çeçen, A. (2000). İnsan Hakları. Ankara: Savaş Yayınları, s. 1–5.
• Çelebi, N. (2003). “Ahlâk, Etik ve Toplum”. Bilge Yayın Tanıtım Tahlil Eleştiri Dergisi, 39, 1-13.
• Çelik, E. (2008). “Dilin Etik Yapılanması ve Ahlaki İşlevi”. Belleten, 1-19.
• Çiftçioğlu, C. (2019). İnsan Haklarının Etik İle İlişkisi, Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Anabilim Dalı.
• Çotuksöken, B. (2012). İnsan Hakları ve Felsefe. İstanbul: Papatya Yayınları.
• Daştan, A. (2009). “Etik Eğitiminin Muhasebe Eğitimindeki Yeri Ve Önemi: Türkiye Değerlendirmesi”. Marmara University Journal of the Faculty of Economic & Administrative Sciences, 26(1), 281-311.
• Dünya Sağlık Örgütü. (2002). Sağlık ve İnsan Hakları Üzerine 25 Soru 25 Cevap. WHO.
• Eğri, T.,& Sunar, L. (2010). “Türkiye’de İş Ahlakı Çalışmaları: Mevcut Durum ve Yönelimler”. İş Ahlakı Dergisi, 3(5), 41-67.
• Erdem, A. R. (2012). Bilim İnsanı Yetiştirmede Etik Eğitimi. Journal of Higher Education & Science/Yüksekögretim ve Bilim Dergisi, 2(1),25-32.
• Erdemir, E. (2014). “Etik ve Ahlak Arasında İnsan Kaynakları Yönetimi”. Turkish Journal of Business Ethics,5(10), 5-16.
• Erdoğan, M. (1998). “İnsan Haklarına Kavramsal Bir Yaklaşım”. Liberal Düşünce, 3(12), 7-16.
• Ergun-Özler, D., Şahin, M. D., & Atalay, C. G. (2010). “Teorik Bir Çerçevede Whistleblowing-Etik Anlayışı”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 169-194.
• Eryazıcıoğlu, E.,& Cengiz, H. (2018). “ An Evaluation Model For A Human Rights- Based Cultural Heritage System//İnsan Hakları Odaklı Bir Kültürel Miras Sistemi İçin Değerlendirme Modeli”. Megaron, 13(4), 636-650.
• Eryılmaz, B.,&Biricikoğlu, H. (2011). “Kamu Yönetiminde Hesap Verebilirlik ve Etik”. İş Ahlakı Dergisi, 4(7), 19-45.
• Eskicioğlu, O. (1996). Hukuk ve İnsan Hakları. İzmir: Anadolu Matbaacılık.
• Gök, S. (2008). “İş Etiği ile İş Ahlakı Arasındaki İlişki ve Çalışma Yaşamında İş Etiğini Etkileyen Faktörler”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 5(1), 1-19.
• Gökpınar, M. (2015). “Bir Kavram Olarak İnsan Hakları ve Çeşitli Açılardan Sınıflandırılması”. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 120, 11-72.
• Gül, H. (2006). “Etik Dışı Davranışlar ve Ussallaştırılması: Devlet Hastanelerinde Bir Uygulama”. Selçuk Üniversitesi Karaman İİBF Dergisi, 10(9), 65-79.
• Gül, H.,& Gökçe, H. (2008). “Örgütsel Etik ve Bileşenleri”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 13(1), 377-389.
• Gür, E. (2018). “Muhasebe Meslek Etiği”. Adam Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 413-449.
• Gürbüz, A. (2004). Hukuk ve Meşruluk. İstanbul: Beta Yayıncılık,.
• Güriz, A. (1996). Hukuk Başlangıcı (Beşinci Basım). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Güriz, A. (2005). Hukuk Başlangıcı. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Gürkaynak, N.,& İren, A.A. (2016). “Modernizm Öncesi ve Sonrası Batı Toplumlarında İnsan Haklarının Kavramsallaştırılması”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(23), 1-29.
• Ilgaz, S.,& Bilgili, T. (2006). “Eğitim ve Öğretimde Etik”. KKEFDI,14, 1-12.
• Işıktaç, Y. (2000). “Hukuk, Etik İlişkisinde Yeni Gelişmeler”. İÜHFM,13(2), 3-14.
• İşgüden, B.,& Çabuk, A. (2006). “Meslek Etiği ve Meslek Etiğinin Meslek Yaşamı Üzerindeki Etkileri”. Sosyal Bilimler Dergisi, 1-28.
• Kadıoğlu S. (2007). Etik Etik Dedikleri. III.Koloproktoloji- Stomaterapi Sempozyum Özet Kitabı, 12–14 Nisan. Adana. Adana Ostomi Derneği, Türk Tabipler Birliği, Çukurova Üniversitesi, Cleveland Clinic katkılı yayın. s: 86–88
• Kara, U. (2013a). İnsan Hakları ve Kamu Özgürlükleri. (3 Baskı). Eskişehir: Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• Kara, U. (2013b). İnsan Hakları Felsefi Temelleri İnsan Hakları ve Kamu Özgürlükleri İçinde (3 Baskı). Eskişehir: Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• Kara, U. (2013c). Uluslararası Düzeyde İnsan Haklarının I: Birleşmiş Milletler Çerçevesinde İnsan Haklarının Korunması İnsan Hakları ve Kamu Özgürlükleri (3. Baskı ). Eskişehir: Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• Kara, U., Şen, İ.G., & Nalbant, A. (2013).İnsan Hakları ve Kamu Özgürlükleri (3 Baskı). Eskişehir: Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• Karakoç, Y. (2012). “Hukuk - Etik İlişkisi”, Hukuka Felsefi ve Sosyolojik Bakışlar – V Sempozyumu, 13-17 Eylül 2010 İstanbul, Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arşivi, S. 24, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul 2012, s. 91-95.
• Kepenekçi-Karaman, Y. (1999). “İnsan Hakları Eğitiminde Okul ve Sınıf Havasının Rolü.Kuram Ve Uygulama Eğitim Yönetimi”, 19(19),353-361
• Kılavuz, R. (2003). Kamu Yönetiminde Etik ve Bir Sorun Alanı Olarak Yozlaşma, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Koçyiğit, M.,& Karadağ, E. (2017). “Öğretmenlik Mesleği Etik İlkeler Envanterinin Geliştirilmesi”. .İş Ahlakı Dergisi,10(2), 247-273.
• Konan, B. (2011). “İnsan Hakları ve Temel Özgürlükler Açısından Osmanlı Devletine Bakış”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15(4), 253-287.
• Kuçuradi, İ. (2007).İnsan Hakları Kavramları ve Sorunları. Ankara: MeteksanYayınları
• Mahmutoğlu, A. (2009). “Etik ve Ahlâk; Benzerlikler, Farklılıklar ve İlişkiler”. Türk İdare Dergisi, 225-249.
• Marşap, B.,Elitaş, B. L., Yanık, Z., & Altınay, A. T. (2018). “Denetime Ahlak Felsefesi Penceresinden Bir Bakış, Etik Değerler Ve Faydacılık Çatışması Üzerine Bir İnceleme”. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 20, 897-910.
• Maşalı, M. (2004). “İnsan Hakları Belgelerine Yönelik Çağdaş Yaklaşımlar”. Bilimname, 5, 105-105.
• MEB (2011).Adalet. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı. 1-40.
• Mızrak, D.,& Temiz, Ö. (2009). “Hukuk ve Politika–Türkiye’de Yaşanan Olağanüstü Dönemlerin Edebiyat Eserleri Işığında İncelenmesi”. Ankara Barosu Dergisi, 67(2), 77-97.
• Nalbant, A. (2013). Uluslararası Düzeyde İnsan Haklarının Korunması ıı: İnsan Haklarının Korunmasına Yönelik Bölgesel Sistemler: Amerika, Afrika, Avrupa’daki İnsan Hakları Sözleşmeleri ve Denetim Mekanizmaları İnsan Hakları ve Kamu Özgürlükleri İçinde (3 Baskı). Eskişehir: Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• Özel, K. C. (2018). “Etik ve Etik-Hukuk Arasındaki İlişki”. TAAD, 9(33), 685-708.
• Özen, S. (2015). “Ahlak, Ahlak Teorisi ve Bilimi, Bilim ve İş Ahlakı”. İş Ahlakı Dergisi, 8(1), 109-149.
• Özlem, D. (2004). Etik. İstanbul: İnkılap Yayınları.
• Sancar, M. (2000). “Devlet Aklı” Kıskacında Hukuk Devleti (İkinci Basım). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sarı, C. (2014). Yargı Etiği ve Türkiye’de Yargının Etik Yapılanması. Ankara: Bilge Yayınevi.
• Sezgin, Z.S. (2016). “İslam, Ahlak ve Etik”. ULİSA Bülten, 5-10.
• Şahin, S. (2012). İnsan Haklarının Etik Temelleri ve Uluslar Arası Düzenlemeler Çerçevesinde Yetişkinlere Yönelik İnsan Hakları Eğitimi Programı Geliştirme. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Türkiye.
• Şen, İ.G. (2013). Türkiye’de İnsan Hakları ve Kamu Özgürlükleri: 1982 Anayasasının Öngördüğü Temel Hak ve Özgürlükler Rejimi İnsan Hakları ve Kamu Özgürlükleri İçinde (3 Baskı). Eskişehir: Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• T.C. Adalet Bakanlığı (2011). Adalet Bakanlığı Personeli Görevde Yükselme Eğitimi Ders Notları. Ankara: İnsan Hakları. TDK. (2019). www.tdk.gov.tr Erişim adresi: 10.04.2019.
• Timacheff, N.S. (1939). Introduction A la SociologieJuridique, Version Françaisd’Apres le Manuscrit Anglais. Paris: Editions A Pedone. Topakkaya, A. (2010). Hukuk ve Adalet. Ankara: Yetkin Yayıncılık.
• Trevino, L. & Nelson, K (2007). Managing Business Ethics - Straight Talk About How to Do It Right, 4th Edition, USA: Wiley&Sons.
• Tuncay, A.C. (2015). Hukuksal Etik (Legal Ethics) Ders Notları, Genişletilmiş (2.Baskı). İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Turhan, A. (2013). “İnsan Hakkı Kuşakları Arasındaki Tamamlayıcılık İlişkisi”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4(2), 357-378.
• Ülman, Y. I. (2010). “Etik, Biyoetik, Hukuk: Temel Kavramlar ve Yaklaşımlar”. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-4.
• Vatandaş, S. (2017). “Felsefenin Kadim Bir Konusu Olarak Ahlâk ve Ahlaki Eylemin Amacı Olarak “Mutluluk”. Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(7), 1-9.
• Yarcan, Ş. (2007). “Profesyonel Turist Rehberliğinde Mesleki Etik Üzerine Kavramsal Bir Değerlendirme”. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 18(1), 33-44.
• Yeşilçayır, C. (2018). “İnsan Haklarının Aydınlatılmasında Felsefi Bilginin Önemi”. Kaygı. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, (31), 239- 261.
• Yeşilçayır, C. (2019). İnsan Hakları Felsefesi. İstanbul: Çizgi Kitabevi.
• Yıldırım, G.,& Kadıoğlu, S. (2007). “Etik ve Tıp Etiği Temel Kavramları”. CÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 29(2), 7-12.
• Yılmaz, A. (2019). “Siyasal Gerçekçilik, Ahlak ve Yozlaşma”. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(1), 280-289.
• Yüksel, M. (2015). “Etik kodlar, Ahlâk ve Hukuk”. Hacettepe Law Review, 5(1), 9- 26.
• Zengin, O.,& Altındağ, Ö. (2016). “Bir İnsan Hakları Mesleği Olarak Sosyal Hizmet”. Journal of Society & Social Work, 27(1), 1-19.