Hans Reichenbach’ın Etik Anlayışı

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 4, 28 - 65, 31.12.2021

Beşir Aydin , Ömer Bozkurt

https://doi.org/10.30622/tarr.1014229

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada temel amacımız, ünlü mantıkçı ampirist filozof Hans Reichenbach’ın etik anlayışını incelemektir. Reichenbach ahlak görüşünü “Bilimsel Felsefe” tasarımıyla uyumlu bir şekilde ortaya koymaktadır. Bu anlayışla felsefenin sadece bilimsel bir temelde inşa edilebileceğini, bilimin dışında ne metafiziğin ne de başka bir kavramın felsefeye kaynak olabileceğini öne sürmektedir. Bilimsel olanın dışında hiçbir şeyin bilgi değeri taşımadığını varsayan bu anlayışa göre başta etik olmak üzere metafizik, din veya estetiğe dair yargılar bilişsel bir anlama sahip olamazlar. Reichenbach, buradan hareketle ahlak görüşlerini bilgisel bir temelde oluşturmaya çalışan Sokrates, Platon, Baruch Spinoza, ve özellikle de Immanuel Kant’a eleştiriler yöneltmekte ve şu soruyu sormaktadır: Bilişsel bir zemine sahip olmayan etik ifadeler ne türden yargılardır? Reichenbach, etik yargıların biçimsel olarak buyruk, özsel anlamda ise istençlerimizin bir tezahürü olduklarını savunur. Bu yargıların temel amacı bize bir olgu durumu hakkında bilgi sağlamak değil, davranışlarımıza yön vermek ve toplumsal hayatımızı şekillendirmektir. Bu buyrukların temel kaynağı ise öznenin bizzat kendisidir. Bireysel olarak herkes ahlaki buyruklar oluşturabilir ve başkalarının da bunlara uymasını isteyebilir. Ancak karmaşa çıkmaması adına bireylerin demokratik bir ortamda moral buyruklarını tartışması ve sosyal bir uzlaşmaya varması gerekir. Başka bir deyişle ahlaki kurallar, herkesin aktif katılımıyla gerçekleşecek olan sosyal bir mütabakatla belirlenebilir. Diğer taraftan Reichenbach sadece etik bir kuram geliştirmekle kalmamakta, ahlak felsefesinde önemli bir sorun olan özgür irade problemine de bir çözüm önerisi getirmeye çalışmaktadır. Kuantum fiziğiyle birlikte gündemi meşgul eden indeterminizmin bu problemin üstesinden gelmede gerekli imkânları sunduğunu savunmakta ve bunu ispatlama yoluna girmektedir. Son olarak temel amacının ahlakın doğasını çözümlemek olduğunu ifade eden Reichenbach, filozofun ahlaki kurallar ortaya koymaması, sadece mantıksal analizler yaparak etiğin yapısı ve kaynağı ve üzerine bir soruşturma gerçekleştirmesi gerektiğini düşünür. Bu bağlamda Reichenbach’ın etik anlayışına genel olarak bakıldığında meta-etikteki bilişsel olmayan kuramların kategorisinde değerlendirildiğini ifade etmek gerekir.

Anahtar Kelimeler

Hans Reichenbach, Mantıkçı pozitivizm, Bilim felsefesi, Meta-etik, Etik

Hans Reichenbach’s Understanding of Ethics

Öz

The main purpose of this study is to examine the ethical thought of the logical empiricist philosopher Hans Reichenbach. He introduces his ethical theory in accordance with the conception of “Scientific Philosophy”. This comprehension assumes that philosophy is constructed on a scientific basis, and that except for science, neither metaphysics nor any other concept can be the source of philosophy. According to this understanding, statements of metaphysics, ethics, religion, or aesthetics cannot have cognitive meaning. For this reason, Reichenbach criticizes Socrates, Plato, Baruch Spinoza, and especially Immanuel Kant, who try to base their moral views on cognitive foundations and asks this question: What is the structure of ethical statements? Reichenbach argues that ethical judgments are imperatives and express our volition. The fundamental objective of moral imperatives is not to provide sense content about the matter of facts but to guide our behaviours and shape our social life. The main source of these imperatives is the subject himself or herself. Reichenbach states that individualistically, everybody is free to form their moral imperatives and asks others to abide by them. However, to avoid confusion individuals should discuss their moral directives in a democratic atmosphere and reach social agreements. Put another way, it is possible to achieve moral directives through social agreements in which everybody actively participates. Reichenbach not only develops an ethical theory but also attempts to propose a solution to the problem of free will. He asserts that indeterminism, which comes into prominence with the quantum physics, provides important opportunities to overcome this problem. Finally, his main goal is analyze the nature of morality. According to him, the philosopher must not set up moral rules but investigate the structure and source of ethics by making logical analyzes. When examined at large, it should be stated that Reichenbach’s ethical thought is included in the category of non-cognitive theories in meta-ethics.

Anahtar Kelimeler

Hans Reichenbach, Meta Ethics, Logical Positivism, Philosophy of Science, Ethics

Kaynakça

• Adıvar, A. A. (1987). Tarih Boyunca İlim ve Din (4. bs). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Altınörs, A. (2000). Dil Felsefesi Sözlüğü. İstanbul: Paradigma.
• Altuğ, T. (2016). Modern Felsefede Metafiziğin Elenmesi. İstanbul: Belge Yayınları.
• Aslan, H. (2006). Doğrulanabilirlik İlkesi. (A. Cevizci, Ed.)Felsefe Ansiklopedisi. Ankara: Ebabil Yayıncılık.
• Aşar, H. (2017). Spinoza Felsefesinde Özgürlük. KARE- Uluslararası Edebiyat, Tarih ve Düşünce Dergisi, (4), 17-35.
• Atayman, V. (Ed.). (2005). Aklın Sınırları-Kant Felsefesine giriş. İstanbul: Donkişot Güncel Yayınlar.
• Audi, R. (1999). The Cambridge Dictionary Of Philosophy (2. bs). Cambridge: Cambridge Universty Press.
• Ayer, A. J. (1998). Dil, Doğruluk ve Mantık. (V. Hacıkadiroğlu, Çev.) (2. bs). İstanbul: Metis Yayınları.
• Batuhan, H. (1960). Etik Önermelerin Çözümü. Felsefe Arkivi, 5(1), 56-73.
• Carnap, R. (2016). Carnap’ın Entelektüel Yaşam Öyküsü. İçinde E. Salgar (Ed.), Rudolf Carnap (ss. 56-110). Antalya: Otorite Kitap.
• Cevizci, A. (2007). Etiğin Tarihi. (A. Cevizci, Ed.)Felsefe Ansiklopedisi. Ankara: Ebabil Yayıncılık.
• Coşkun, S. (2016). Özgürlük Problemi: Spinoza ve Kant. Dört Öge, (9), 139-156.
• Dürüşken, Ç. (2012). Sunuş. Ethica (ss. 7-26). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Hızır, N. (1976). Felsefe Yazıları. İstanbul: Çağdaş Yayınları.
• Hume, D. (2009). İnsanın Doğası Üzerine Bir İnceleme. (E. Baylan, Çev.). Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Kant, I. (1993). Arı Usun Eleştirisi. (A. Yardımlı, Çev.). İstanbul: İdea Yayınevi.
• Kant, I. (2001). Pratik Usun Eleştiri. (İ. Z. Eyuboğlu, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Kant, I. (2002). Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi. (I. Kuçuradi, Çev.) (3. bs). Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Kant, I. (2014). Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Bir Gelecek Metafizik İçin Prolegomena. (A. Yardımlı, Çev.). İstanbul: İdea Yayınevi.
• Karbüz, Ş. (1995). Zeno Paradoksları ve Modern Fiziğin Sonuçlarına Göre Hareketin Yeniden Tanımlanması Gereği Üzerine. İçinde V. Hacıkadiroğlu (Ed.), Felsefe Tartışmaları—18. Kitap (ss. 71-92). İstanbul: Kent Basımevi.
• Mengüşoğlu, T. (1982). Ethik ve Antropolojik Açıdan Özgürlük Kavramı. İçinde S. Hilavoğlu (Ed.), Yazko Felsefe Yazıları—1. Kitap (ss. 31-42). İstanbul: Ağaoğlu Yayınevi.
• Odabaş, U. K. (2019). Eudaimonia’nın Sokratik Görünümü: Erdem Bilgidir ve Hiç Kimse Bilerek Kötülük Yapmaz. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(1), 93-102.
• Örs, Y. (1994). Bilgi-Etik Koşutsuzluğu ya da Sokrat’ın Bir Teması Üzerine Karşıt Çeşitlemeler. İçinde V. Hacıkadiroğlu (Ed.), Felsefe Tartışmaları—17. Kitap (ss. 117-126). İstanbul: Kent Basımevi.
• Özlem, D. (2017). Etik—Ahlak Felsefesi (3. bs). İstanbul: Notos Kitap Yayınevi.
• Planck, M. (1987). Modern Doğa Anlayışı ve Kuantum Teorisine Giriş. (Y. Öner, Çev.). İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Platon. (2013). Menon. (F. Akderin, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Platon. (2014). Protagoras. (F. Akderin, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Reichenbach, H. (1978a). On The Explications of Ethical Uttrances. İçinde M. Reichenbach & R. S. Cohen (Ed.), Hans
• Reichenbach—Selected Writings: 1909-1953 (C. 1, ss. 474-479). Dordrecht, Holland: D. Reidel Publishing Company.
• Reichenbach, H. (1978b). The Freedom of The Will. İçinde M. Reichenbach & R. S. Cohen (Ed.), Hans Reichenbach—Selected Writings: 1909-1953 (C. 1, ss. 431-473). Dordrecht, Holland: D. Reidel Publishing Company.
• Reichenbach, H. (1978c). Autobiographical Sketches for Academic Purposes. İçinde M. Reichenbach & R. S. Cohen (Ed.), Hans Reichenbach—Selected Writings: 1909-1953 (C. 1, ss. 1-8). Dordrecht, Holland: D. Reidel Publishing Company.
• Reichenbach, H. (1993). Bilimsel Felsefenin Doğuşu. (C. Yıldırım, Çev.) (2. bs). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Reichenbach, H. (2013). Bilime Yeni Pozitivist Bakış İstanbul Konferansları. (H. V. Eralp & N. Hızır, Çev.). Ankara: Epos Yayınları.
• Reyhani, N. (2010). Sentetik a priori: Tarihsel Arka Planı ve Bugün İçin Anlamı. İçinde B. Çotuksöken & A. Tunçel (Ed.), Bilgi Felsefesi (ss. 211-251). Heyamola Yayınları.
• Schlick, M. (1939). Problems of Ethics. (D. Rynin, Çev.). New York: Prentice-Hall.
• Siitoen, A. (2018). Aspects of Hans Reichenbach’s Philosophy: Freedom of the Will and Ethics. Finnish-German Yearbook of Political Economy, (1), 1-15.
• Spinoza, B. D. (2011). Ethica. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Uçar, S. (2014). Newton Fiziği ve Görelilik Fiziğinde, Zaman ve Mekan Kavramlarının, Reichenbach’ın Epistemolojisi Çerçevesinde Yorumlanması (Doktora). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Ural, Ş. (2012). Pozitivist Felsefe. İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• Vatandaş, S. (2017). Felsefenin Kadim Bir Konusu Olarak Ahlâk ve Ahlaki Eylemin Amacı Olarak “Mutluluk”. Uluslararası
• Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(7), 9.
• Yaman, M. (1992). R. Carnap ve A. J. Ayer’de Etik Önermeler Üzerine Bir İnceleme (Yüksek Lisans). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Yıldırım, C. (1991). Bilim Felsefesi (3. bs). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yıldız, A. (2012). Meta-etik Bir Teori Olarak Ahlaki Sezgiciliğin Savunulabilirliği (Doktora). Ankara Üniversitesi, Ankara.