İsrâiloğullarıyla İlgili İki Âyet Grubunun (Bakara Sûresi 40-44 ve 67-73) Kur’ân’ın İletişim Üslûbu Açısından İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 5, 1648 - 1671, 31.12.2021

Murat Özokudan , Eyüp Yaka

https://doi.org/10.30622/tarr.1030718

Öz

Yüce Allah, insanlara iletmek istediği mesajları vahiy yoluyla ve yine insanlardan seçtiği elçileri vasıtasıyla bildirmiştir. Bu bakımdan Kur’ân, ontolojik açıdan farklı iki varlık arasında cereyan eden bir iletişimdir. Bilgilerin, düşüncelerin ve duyguların anlamlarında uzlaşılmış simgeler aracılığıyla biriktirilip aktarılması şeklinde tanımlanan iletişim kavramı, çeşitli unsurların etkili olduğu, sistemli yürütülmesi gereken, kimi zaman ise öngörülemez ve kaçınılmaz olan kompleks bir süreci ifade etmektedir. Nüzul döneminde itikâdî, sosyo-kültürel ve ekonomik açıdan farklı insan gruplarına seslenen Kur’ân, muhatabının mizacını, karakterini ve psikolojik durumunu göz önünde bulundurarak kaotik bir görüntü arz etmeyecek şekilde pek çok metot kullanmıştır. Kur’ân’ın hitâp ettiği gruplardan biri olan İsrâiloğulları; inatçı tabiatları, kelimeleri bağlamından koparma alışkanlıkları (tahrif) ve kalplerinin katılığı ile tebarüz etmişlerdir. Bu bağlamda İsrâiloğullarıyla ilgili ayetlerin iletişim odaklı incelenmesi, Kur’ân’ın ferdi (kendine özgü) iletişim üslûbunu ortaya koymada yardımcı olacak önemli bir çalışma olarak görünmektedir. Bu makalede, söz konusu iki ayet grubunun satır aralarından elde edilen veriler analiz edilerek Kur’ân’ın iletişim üslûbuna dair kısmi bir tasavvur oluşturulması amaçlanmıştır. Mezkûr amaç doğrultusunda öncelikle Kur’ân’ın mahiyetine dair bilgiler verilmiş, İsrîailoğulları’nın Kur’ân’da yer alan karakteristik özellikleri ele alınmış; sonrasında ise araştırma konusu olan ayetlerde bulunan üslûp enstrümanları tespit edilerek bunların Kur’ân’ın bütünüyle olan irtibatı kurulmaya çalışılmıştır. Söz konusu ayet grublarının incelenmesi neticesinde muhataba saygı duyma, muhatabın dikkatini çekme, mesajın muhatabı etkileyecek şekilde sunulması, akıl ve duyguların bileşkesi şeklinde yaratılan muhatabın (insanın) hem aklına hem de gönlüne hitap etme gibi ilke ve metotlar Kur’ân’ın iletişim üslubunun mümeyyiz vasıfları olarak ön plana çıkmaktadır. Üslûbü’l-Kur’ân içerisinde dengeli bir şekilde yer alan bu ilke ve metotlar yüce Allah’ın insanla kurduğu iletişime verdiği değeri de yansıtmaktadır. Muhatap konumunda olan insan ne kadar inatçı ve ön yargılı olsa da yüce Allah çeşitli metotlar kullanarak onun dikkatini çekmiş ve iletişim ortamının akamete uğramasına izin vermemiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân, İletişim, Üslûp, İsrâiloğulları

Teşekkür

İlginizden dolayı teşekkür ederim.

An Investigation of The Two Verse Groups Related to The Israelites (Surah al-Baqarah 40-44 and 67-73) in Terms of The Qur’an’s Communication Style

Öz

Almighty Allah conveyed the messages he wanted to convey to people through revelation and again through the messengers he chose from people. In this respect, the Qur’an is a communication that takes place between two ontologically different beings. The concept of communication, which is defined as the collection and transfer of information, thoughts and feelings through symbols, is among the basic parameters that direct the lives of human beings. Addressing different groups of people in terms of beliefs, socio-cultural and economic terms during the revelation period, the Qur’an used many methods in a way that does not present a chaotic appearance, taking into account the temperament, character and psychological state of its addressee. Israelites, one of the groups addressed by the Qur’an; They are distinguished by their stubborn nature, their habit of breaking words out of context, and the rigidity of their hearts. In this context, the communication-oriented examination of the verses about the Israelites appears to be an important study that will help to reveal the individual (unique) communication style of the Qur’an. In this study, we aimed to create a vision of the communication style of the Qur’an by analyzing the data we obtained between the two verse groups in question. In line with the aforementioned purpose, firstly, the stylistic elements included in the verses that are the subject of research were determined, and then they were tried to be contacted with the whole of the Quran. As a result of the examination of the verse groups in question, principles and methods such as respecting the addressee, attracting the attention of the addressee, presenting the message in a way that will affect the addressee, appealing to both the mind and the heart of the addressee (human), created as a result of the mind and emotions, are the distinctive features of the Qur'an's communication style.

Anahtar Kelimeler

Exegesis, Qur’an, Communication, Style, Israelites.

Kaynakça

• Abdülbâki, Muhammed Fuâd. el-Mu‘cemü’l-müfehres li-elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1364/1945.
• Ali, Cevâd. el-Mufassal fî târîhi’l-Arab kable’l-İslâm. 20 Cilt. Beyrut: Dâru’s-Sâkî, 1422/2001.
• Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmûd. Rûḥu’l-meʿânî fî tefsîri’l-Ḳurʾâni’l-aẓîm ve’s-sebʿi’l-mesânî. thk. Ali Abdülbari Atıyye.16 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1415/1994.
• Arslantaş, Nuh. Emeviler Döneminde Yahudiler. İstanbul: Gökkubbe, 2005.
• Arslantaş, Nuh. “Hz. Peygamber’in Çağdaşı Yahudilerin Sosyo-Kültürel Hayatlarına Dair Bazı Tespitler”, İSTEM: İslâm San’at, Tarih, Edebiyat ve Mûsikîsi Dergisi VI/11 (2008), 9-46.
• Ay, Mahmut. Kur'an Kıssalarını Siret Bağlamında Okumak -Hz. Musa Kıssası Örneği-. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2017.
• Bikâî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn İbrâhîm. Nazmü’d-dürer fî tenâsübi’l-âyât ve’s-süver. 22 Cilt. Kahire: Dâru'l-Kitabi'l-İslâmî, ts.
• Cüceloğlu, Doğan. İnsan ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları. İstanbul: Remzi Kitapevi, 2015.
• Cürcânî, Ebû Bekr Abdülkâhir b. Abdirrahmân. Delâʾilü’l-iʿcâz. thk. Abdulhamid Hindevi. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2001.
• Demirci, Muhsin. Vahiy Gerçeği. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları (İFAV), 1996.
• Divlekci, Celalettin. Anlam-Üslûp İlişkisi Bağlamında Kur’an’ın Üslûp Analizi (Fâtiha Suresi Örneklemesi). Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
• Ebû Zeyd, Nasr Hâmid. İlahi Hitabın Tabiatı - Metin Anlayışımız ve Kur'an İlimleri Üzerine-. çev. Mehmet Emin Maşalı. Ankara: Otto Yayınları, 2013.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili.10 Cilt. İstanbul: Eser, 1979.
• Gezer, Süleyman. Sözlü Kültürden Yazılı Kültüre Kur’an. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
• Goleman, Daniel. Duygusal Zekâ. çev. Banu Seçkin Yüksel. 33. Baskı. İstanbul: Varlık Yayınları, 1996.
• Gökkır, Necmettin. Kur’an Dilinin Sosyo-Kültürel Bağlamı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları (İFAV), 2014.
• Gürkan, Salime Leyla. “Kur’an’a Göre Seçilmişlik Kavramı ve İsrailoğulları’nın Seçilmişliği Meselesi”, İslam Araştırmaları Dergisi 13 (2005), 25-61.
• Harman, Ömer Faruk. “İsrâil (Benî İsrâil)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. XXIII/193-195. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Izutsu, Toshihiko. Kur’an’da Allah ve İnsan, çev. Süleyman Ateş. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1975.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Taḥrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dârü't-Tunusiyye, 1984.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib. el-Muharrarü’l-vecîz fî tefsiri’l-Kitâbi’l-Azîz. thk. Abdüsselâm Abdüşşâfi Muhammed. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422.
• İbn Kesir, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿazîm, thk. Muhammed Hüseyin Şemseddin. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed. Lisânü’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414.
• İmâdî, Ebüssuûd Muhammed b. Muhammed. İrşâdü’l-aḳli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. 9 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, ts.
• İsfehânî, Hüseyin b. Mufaddal Râğıb. Mukaddimetu câmi’i’t-tefâsîr. thk. Ahmed Hasan Ferhat. Kuveyt: Dâru'd-Dave, 1984.
• İsfehânî, Hüseyin b. Mufaddal Râğıb. el-Müfredât fî ğarîbi’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnan ed-Davudî. Dimeşk: Dâru'l-Ḳalem, 1412.
• Kur’ân Yolu. Erişim 13Ekim 2020. https://kuran.diyanet.gov.tr/
• Kurtûbî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳurʾân, thk. Ahmed el-Berdûnî-İbrahim Ettafiyyiş. 20 Cilt. Kahire: Dâru'l-Kütübi'l-Mısriyye, 1384/1964.
• Kutub, Seyyid. Fî zilâli’l-Kur’ân. 6 Cilt. Kâhire: Dâru’ş-Şurûk, 2003.
• Kutub, Seyyid. Kur’an’da Edebî Tasvir. İstanbul: Beka Yayıncılık, ts.
• Oskay, Ünsal. İletişimin ABC’si. İstanbul: İnkılâp Yayınları, 2016.
• Özer, A. Kadir. İletişimsizlik Becerisi. İstanbul: Varlık Yayınları, 1995.
• Pişgin, Yasin. Kur'an'a Göre Akıl ve Akılcılığın Kur'an Tefsirine Etkisi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
• Râzî, Fahreddin. Mefâtîhu’l-ğayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, 1420.
• Reşîd Rızâ, Muhammed. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ḥakîm. 12 Cilt. Heyetu’l-Mısriyye el-'âmmetü li’l-Kitab, 1990.
• Rûmî, Fehd b. Abdurrahman. Hasâisu'l-Kur'âni'l-Kerim. Riyad: Mektebetü'l-Abikân, 1997.
• Sâlih, Subhî b. İbrâhîm. Mebâhis fî ulûmi’l-Ḳurʾân. Beyrut: Dâru'l-İlmi li'l-Melâyîn, 2014.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân. el-İtkân fî ulûmi’l-Ḳurʾân. thk. Muhammed Ebü'l-Fadl İbrahim. 4 Cilt. Mısır: el-Hey'etü'l-Mısriyyetü'l-Âmme li'l-Kitâb, 1394/1974.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Ḳurʾân, thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 24 Cilt. Kahire: Müessesetü’r-Risâle, 1420/2000.
• Taylı, Aslı. “Kişilerarası İlişkiler ve İletişimde Duygusal Zeka”, Kişilerarası İlişkiler ve Etkili İletişim. ed. Alim Kaya. Ankara: Pegem Akademi, 2014
• Tayyâr, Müsâid b. Süleyman. Fusûl fî usûli't-tefsîr. Dâru İbni'l-Cevzi, 1423.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen. Esbâbü’n-nüzûl. thk. Kemal Besyûnî Zağlûl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411/1991.
• Yüksel Şahin, Fulya. “İletişim Becerilerine Genel Bir Bakış”, Kişilerarası İlişkiler ve Etkili İletişim. ed. Alim Kaya. Ankara: Pegem Akademi, 2014.
• Zerkeşî, Bedrüddîn. el-Burhân fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim. 4 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi'l-Kütübi'l-Arabiyye, 1957/1376.
• Zıllıoğlu, Merih. İletişim Nedir?. İstanbul: Cem Yayınevi , 2014.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazîm, Menâhilü’l-irfân fî ulûmi’l-Ḳurʾân. 2 Cilt. Matbaatu Îsâ el-Bâbî el-Halebî, ts.