Turizmin Arazi Kullanımı Üzerindeki Etkileri ve Arazi Kullanım Senaryoları: Bodrum-Datça Örneği

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 1 - 32, 30.03.2024

Zekeriya Konurhan , Mehmet Akif Ceylan

https://doi.org/10.30622/tarr.1400541

Öz

Bu çalışma, turizmin Bodrum ve Datça'da arazi kullanımı üzerindeki kapsamlı ve karmaşık etkilerini incelemekte ve gelecekteki arazi kullanım senaryolarının oluşturulmasına ilişkin ayrıntılı bir analiz sunmaktadır. Çalışma, turizmin bu bölgelerdeki arazi kullanımı üzerindeki etkisinin kapsamlı bir şekilde anlaşılmasını ve zaman içinde meydana gelmiş olabilecek değişikliklerin tespit edilmesini amaçlamaktadır. Çalışma, turizmin arazi kullanımı üzerindeki mekânsal etkilerinin kapsamlı bir analizini sağlamak için uydu görüntüleri, istatistiksel veriler ve görüşmeler gibi çeşitli veri kaynaklarından yararlanmaktadır. Çalışma, turizm hareketlerinin arazi kullanımı üzerinde hem olumlu hem de olumsuz etkileri olduğunu ve olumsuz etkilerin genellikle olumlu etkilerden daha ağır bastığını belirtmektedir. Bodrum'da 1980'lerden bu yana artan turizm hareketleri, arazi kullanımı için yapay alanların geliştirilmesine, tarım ve ormanlık alanların tahrip edilmesine yol açmıştır. Yapay alanların yarımadanın neredeyse tamamını ele geçirdiği Bodrum Yarımadası bu eğilimin en iyi örneğidir. Buna karşılık Datça Yarımadası, turizm hareketlerinde daha yeni bir ivme yaşamış ve turizmin arazi kullanımı üzerindeki etkisi daha az şiddetli olmuştur. Çalışmanın yöntemi doğrultusunda öncelikle literatür taraması ile araştırma konusu ile ilgili kaynaklar; coğrafya, şehir planlama, mimarlık, mühendislik gibi farklı bilim alanları çerçevesinde taranan kitaplar, tezler, makaleler, çeşitli kurum ve kuruluşlardan alınan rapor ve planlar derlenmiştir. Buna göre; turizm ve turizmin mekânsal etkileri, turizmin Bodrum ve Datça’da gelişimi, turizmin mekânsal büyüme etkileri, simülasyon modellerinde kullanılan Yapay Sinir Ağları (YSA) modeli ile Uzaktan Algılama (UA) gibi araştırma konularına ilişkin kaynaklar incelenmiştir. Arazi kullanımının belirlenmesi ve gelecek arazi tahminlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla farklı yıllara ait Landsat uydu görüntüleri, topoğrafya haritaları, Sayısal Yükselti Modeli (SYM) gibi birçok farklı öznitelik bilgisine sahip vektör ve istatistiki veriler kullanılmıştır. Bu doğrultuda çalışma alanındaki arazi kullanımının belirlenmesi ve değişim analizlerinin yapılabilmesi için Landsat uydu görüntüleri, ABD Jeoloji Servisi (USGS) üzerinden temin edilmiştir. Bu bağlamda 1990, 2000, 2006, 2012, 2018 ve 2022 yılına ait uydu görüntülerinden yararlanılmıştır. Çalışmada ayrıca GeoSOS-FLUS paket programı kullanılarak 2026, 2030 ve 2034 yılları için arazi kullanım senaryoları oluşturulmuştur. Senaryolar, mekansal analiz ve modelleme de dahil olmak üzere bir dizi yöntem kullanılarak oluşturulmuş ve turizmin arazi kullanımı üzerindeki mekansal etkilerinin ayrıntılı bir analizini içermiştir. Çalışma hem Bodrum hem de Datça'da tarımsal ve ormanlık alanlar pahasına yapay alanların gelişmeye devam edeceğini öngörmektedir. Çalışma, Bodrum’da 2022 yılında 102 km2 olan yapay alanların 2034 yılına kadar yaklaşık 140 km2’ye, Datça'da ise 2022 yılında 33 km2 olan yapay alanların 2034 yılında 61 km2'ye çıkacağını tahmin etmektedir. Çalışma, yapay alanların düşük yükseklik ve eğim değerlerine sahip kentsel alanlar ve yol ağları çevresinde gelişme olasılığının daha yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Çalışmanın bulguları, turizmin doğal kaynaklar üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak için sürdürülebilir turizm uygulamalarının önemini vurgulamaktadır. Çalışma politika yapıcıların ve paydaşların, turizm endüstrisinin ihtiyaçları ile doğal kaynakların korunması arasında denge kuran sürdürülebilir arazi kullanım uygulamalarına öncelik vermelerini önermektedir. Çalışma, Bodrum ve Datça’da turizmin arazi kullanımı üzerindeki mekânsal etkilerine ilişkin önemli bilgiler sunmakta ve gelecek nesiller için çevrenin korunması amacıyla sürdürülebilir turizm uygulamalarına ve sorumlu arazi kullanım planlamasına duyulan ihtiyacı vurgulamaktadır. Ayrıca gelecek araştırmacılar için Bodrum ve Datça gibi önemli turistik bölgelerde turizmin arazi kullanımı üzerindeki etkilerini ve gelecek arazi kullanım senaryolarını inceleyen kapsamlı bir araştırma önerilebilir. Nitekim yapılacak çalışma, turizm faaliyetlerinin bölgedeki arazi kullanımı üzerindeki etkilerini belirlemek ve sürdürülebilir arazi kullanımı senaryoları geliştirmek için daha geniş yıl aralıklı olarak çalışılabilir.

Anahtar Kelimeler

Turizm, Arazi Kullanım Senaryoları, Bodrum, Datça

Etik Beyan

Bu çalışma Etik Kurul Onayı Gerektirmemektedir.

Effects of Tourism on Land Use and Land Use Scenarios: The Case of Bodrum-Datça

Öz

This study delves into the extensive and complex effects of tourism on land use in Bodrum and Datça, offering a detailed analysis of the creation of future land use scenarios. The study aims to provide a comprehensive understanding of the impact of tourism on land use in these areas and to identify any changes that may have occurred over time. The study draws on various data sources, including satellite images, statistical data, and interviews, to thoroughly analyze the spatial impacts of tourism on land use. The study notes that tourism movements have positive and negative impacts on land use, and the adverse effects often outweigh the positive ones. In Bodrum, tourism movements have surged since the 1980s, leading to the development of artificial areas for land use and the destruction of agricultural and forested areas. The Bodrum Peninsula is a prime example of this trend, where artificial areas have taken over almost the entire peninsula. In contrast, Datça has experienced a more recent acceleration in tourism movements, and the impact of tourism on land use has been less severe. In line with the methodology of the study, first, the sources related to the research subject were compiled by literature review; books, theses, articles, reports, and plans from various institutions and organizations scanned within the framework of different scientific fields such as geography, urban planning, architecture, and engineering. Accordingly, sources related to research topics such as tourism and spatial effects, tourism development in Bodrum and Datça, spatial growth effects of tourism, Artificial Neural Networks (ANN) model used in simulation models, and Remote Sensing (RS) were analyzed. Vector and statistical data with many different attribute information, such as Landsat satellite images of different years, topography maps, and the Digital Elevation Model (DEM), was used to determine land use and realize future land forecasts. In this direction, Landsat satellite images were obtained from the US Geological Service (USGS) to determine the land use in the study area and make change analyses. In this context, satellite images from 1990, 2000, 2006, 2012, 2018, and 2022 were used. The study also explores the creation of land use scenarios for the years 2026, 2030, and 2034 using the GeoSOS-FLUS package program. The scenarios were generated using a range of methods, including spatial analysis and modeling, and involved a detailed analysis of the spatial impacts of tourism on land use. The study predicts that Bodrum and Datça will continue to develop artificial areas at the expense of agricultural and forested areas. By 2034, the study estimates that the artificial areas in Bodrum will cover approximately 140 km2, up from 102 km2 in 2022, while in Datça, the artificial areas will increase from 33 km2 in 2022 to 61 km2 in 2034. The study finds that artificial areas are more likely to develop around urban areas and road networks with low elevation and slope values. The study's findings highlight the importance of sustainable tourism practices to mitigate the adverse effects of tourism on natural resources. The study suggests that policymakers and stakeholders should prioritize sustainable land use practices that balance the needs of the tourism industry with the protection of natural resources. The study provides crucial insights into the spatial impacts of tourism on land use in Bodrum and Datça, emphasizing the need for sustainable tourism practices and responsible land use planning to preserve the environment for future generations. In addition, a comprehensive study examining the impacts of tourism on land use and future land use scenarios in important touristic regions such as Bodrum and Datça can be recommended for future researchers. The study can be conducted in a broader range of years to determine the impacts of tourism activities on land use in the region and to develop sustainable land use scenarios.

Anahtar Kelimeler

Tourism, Land Use Scenarios, Bodrum, Datça

Kaynakça

• Akduman, B. (2018). 1972-2018 yılları arası bodrum turizminin tarihsel gelişiminin yerel gazetelerle incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Azari, M., Tayyebi, A., Helbich, M., Reveshty, M. A. (2016). Integrating cellular automata, artificial neural network, and fuzzy set theory to simulate threatened orchards: Application to Maragheh, Iran. GIScience & Remote Sensing, 53(2), 183–205.
• Berberoğlu, S., Akın, A., Clarke, K. C. (2016). Cellular automata modeling approaches to forecast urban growth for Adana, Turkey: A comparative approach. Landscape and Urban Planning, 153, 11–27.
• Canpolat, A. F. Dağlı, D. (2020). Elâzığ İl’inde Arazi Kullanımı Değişimi (2006-2018) ve Simülasyonu (2030), International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 42, 702-723.
• Ceylan, M. A., Yakut, M. E. (2021). Türkiye’de Turistik Konaklama Türlerine ve Dağılışına Coğrafi Bir Bakış. Turkish Academic Research Review, 6 (2), 697-724.
• Chen, B., Xu, B., Gong, P. (2021). Mapping essential urban land use categories (EULUC) using geospatial big data: Progress, challenges, and opportunities. Big Earth Data, 5(3):410-441. https:// doi. org/ 10.1080/ 20964471. 2021.1939243
• Dağlı, D. (2021). Diyarbakır Kenti ve Çevresinde Arazi Kullanımı/Arazi Örtüsü Değişimi ve Kentsel Büyümenin Modellenmesi. Doktora Tezi, Elâzığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Darkot, B., Tuncel, M. (1988). Ege Bölgesi Coğrafyası, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları. Di Gregorio, A. (2005). Land cover classification system: Classification concepts and user manual: LCCS (Vol. 2). Food & Agriculture Org.
• Doğan, S., Ö. (2003). Datça Yarımadasında Turizm Faaliyetleri ve Geliştirme Olanakları. Coğrafya Dergisi, (11):119-130
• Doğanay, H. (2001). Türkiye Turizm Coğrafyası, Konya: Çizgi Kitabevi.
• Geofabrik, (2023). OpenStreetMap Veri Çıkarmaları, Erişim adresi: https://download.geofabrik.de/ Gössling, S. (2002), “Global Environmental Consequences Of Tourism. Global Environmental Change”, 12/4: 283-302.
• Gülçin, D. (2020). Kültürel ekosistem hizmetlerinin sosyal medya verileri kullanılarak haritalanması: Datça yarımadası örneği. Türkiye Ormancılık Dergisi, 21(4): 407-416
• Hansen, M.C. and DeFries, R.S. (2004). Detecting long-term global forest change using continuous fields of treecover maps from 8-km advanced very high resolution radiometer (AVHRR) data for the years 1982–99. Ecosystems, 7, 695–716. https://doi.org/10.1007/s10021-004-0243-3
• HGM, (2012). Harita Genel Müdürlüğü, Erişim adresi: https://www.harita.gov.tr/
• Işık, Ş., Zoğal, V. (2017), “Turizm Kentleşmesi Kavramı: Antalya Örneği”, Ege Coğrafya Dergisi, 26/2: 71-94.
• Jiang, X., Zhai, S., Liu, H., Chen, J., Zhu, Y., Wang, Z. (2022). Multi-scenario simulation of production-living-ecological space and ecological effects based on shared socioeconomic pathways in Zhengzhou, China. Ecological Indicators, 137: 108750. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2022.108750
• Kiper, H., P. (2004). Küreselleşme sürecinde kentlerin tarihsel-kültürel değerlerinin korunması. Türkiye - Bodrum örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi (Kent ve Çevre Bilimleri) Anabilim Dalı Ankara
• Kültür ve Turizm Bakanlığı, (2023). Turizm İstatistikleri, Erişim adresi: https://yigm.ktb.gov.tr/TR-9851/turizm-istatistikleri.html
• Lambin, E. F., Geist, H. J., Lepers, E. (2003). Dynamics of land-use and land-cover change in tropical regions. Annual Review of Environment and Resources, 28(1), 205–241.
• Lin, W., Sun, Y., Nijhuis, S., Wang, Z. (2020). Scenario-based flood risk assessment for urbanizing deltas using future land-use simulation (FLUS): Guangzhou Metropolitan Area as a case study. Science of the Total Environment, 739, 139899. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2020.139899
• Liu, B., Huang, B., Zhang, W. (2017). Spatio-temporal analysis and optimization of land use/cover change: Shenzhen as a case study. CRC Press.
• Liu, B., Huang, B., Zhang, W. (2017). Spatio-Temporal Analysis and Optimization of Land Use/Cover Change. London: Taylor & Francis Group.
• Mater, B. (1977). Datça Yarımadasının Arazi Sınıflandırılması (Bir Envanter Çalışması). İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 221, 189-210.
• Mather, A. S., Needle, C. L. (2000). The relationships of population and forest trends. Geographical Journal, 166(1), 2–13. Melese, S. M. (2016). Effect of Land Use Land Cover Changes on the Forest Resources of Ethiopia. International Journal of Natural Resource Ecology and Management, 1(2): 51-57. DOI: 10.11648/j.ijnrem.20160102.16
• Meyer, W. B. (1995). Past and Present Land Use and Land Cover in the U. S. A. Consequences: The natüre and implications of environmental change, 1(1).
• Meyer, W.B. and Turner, B.L. (1994). Changes in Land Use and Land Cover: A Global Perspective: Papers Arising from the 1991 OIES Global Change Institute. Cambridge; New York: Cambridge University Press.
• Mullins, P. (1990). Tourist cities as new cities: Australia’s Gold Coast and Sunshine Coast. Australian Planner, 28 (3), 37-41.
• Mullins, P. (1991). Tourism urbanization. International Journal of Urban and Regional Research, 15 (3), 591-597. Mullins, P. (1992). Cities for pleasure: the emergence of tourism urbanization in Australia. Built Environment, 18(3), 187-198.
• Mullins, P. (2003). The evolution of Australian tourism urbanization. E. L. Hoffman, S. S. Fainstein, & D. R. Judd (Ed.) içinde, Cities and visitors: Regulating people, markets and city space (s. 126-142). Blackwell Publishing.
• Mwavu, E. N., Wıtkowskı, E. T. F. (2008). Land-Use and Cover Changes (1988–2002) Around Budongo Forest Reserve, Nw Uganda: Implıcatıons For Forest And Woodland Sustaınabılıty. Land Degrad. Develop, 19: 606–622. DOI: 10.1002/ldr.869
• Özgüç, N. (2013). Turizm coğrafyası. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Rahnama, M. R. (2021). Forecasting land-use changes in Mashhad Metropolitan area using Cellular Automata and Markov chain model for 2016-2030. Sustainable Cities and Society, 64, 102548.
• Sezer, İ. (2011). Didim-Milas Kıyı Kuşağında Turizm ve Mekânsal Etkileri. Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Talukdar, S., Singha, P., Mahato, S., Pal, S., Liou, Y. A., Rahman, A. (2020). Land-use land-cover classification by machine learning classifiers for satellite observations-A review. Remote Sensing, 12(7), 1135.
• Taşçı, R., (2013). Sosyal, siyasal ve ekonomik yönüyle Datça (1923-1960), Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı / Cumhuriyet Tarihi Bilim Dalı Muğla.
• Turan, B. İ., & Özcan, A. (2023). Mavi Yolculuk Sırasında Bodrum Guletlerinde Kullanım Dağılımının Araştırılması. Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dergisi, 15(1), 52-73. https://doi.org/10.18613/deudfd.740229
• Turner II, BL., Meyer BL. (1994). Global land use and land cover change: an overview. In Changes in Land Use and Land Cover: A Global Perspective, Meyer WB, Turner II BL (Eds). Cambridge University Press: Cambridge; 3–10.
• United States Geological Survey, (2023). Earth Explorer, Erişim adresi: https://earthexplorer.usgs.gov/
• Wang, Q., Guan, Q., Lin, J., Luo, H., Tan, Z., Ma, Y. (2021). Simulating land use/land cover change in an arid region with the coupling models. Ecological Indicators, 122, 107231. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2020.107231
• Wang, Q., Guan, Q., Lin, J., Luo, H., Tan, Z., Ma, Y. (2021). Simulating land use/land cover change in an arid region with the coupling models. Ecological Indicators, 122, 107231. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2020.107231
• World Tourism Organization, (2023). UNWTO Tourısm Data Dashboard, Erişim adresi: https://www.unwto.org/ Wubie, M. A., Assen, M., Nicolau, M. D. (2016). Patterns, causes and consequences of land use/cover dynamics in the Gumara watershed of lake Tana basin, Northwestern Ethiopia. Environmental Systems Research, 5(1), 1–12.
• Zencir, E., & Çiçek, D., (2014). Bodrum da Turizmin Gelişimi (1960 -2000) . III. Disiplinlerarası Turizm Araştırmaları Kongresi. (ss.312-323). Türkiye
• Zhu K, Cheng Y, Zang W, Zhou Q, El Archi Y, Mousazadeh H, Kabil M, Csobán K, Dávid LD. (2023). Multiscenario Simulation of Land-Use Change in Hubei Province, China Based on the Markov-FLUS Model. Land. 12(4): 744. https://doi.org/10.3390/land12040744.