Sufi ve Tasavvuf Kavramlarının Tarihi Üzerine

Yıl 2018, Cilt: 21 Sayı: 41, 104 - 115, 29.12.2020

Himmet Konur

Öz

Sûfî ve tasavvuf kavramlarının ne zaman ortaya çıktığına dair farklı görüşler vardır. Muahhar kaynaklarda bunların tarihi İslam öncesine kadar geri götürülmekte ise de h. III. asırda kaleme alınan eserlerde bile bunu te’yid edecek bilgilere rastlanmamaktadır. Hz. Peygamber döneminden itibaren Müslümanlar arasında yazı hızla yayılmış, Kur’an-ı Kerim ve hadis-i şerifler yanında İslam ilimleri ve bu ilimlere ait kavramlar da kayda geçirilmiştir. Kaynakların yazıldığı dönemden hareketle hangi kavramın ne zaman ortaya çıktığını belirleyebilmek mümkündür. Sûfî ve tasavvuf kavramları ortaya çıktığı yıllardan itibaren yazılı kaynaklara girmiş olmalıdır. Bu nedenle biz kaynaklarda verilen bilgiler yerine ne zaman yer aldığına bakarak bu kavramların ortaya çıktığı dönemi belirlemeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Sûfî Kavramı, Tasavvuf Kavramı, Sûfî Kavramının Tarihi, Tasavvuf Kavramının Tarihi

المقال فى تحديد وقت ظهور مفهومي الصوفى و التصوف

Öz

يعود تاريخ استعمال مصطلحى الصوفي والتصوف في مصادر الفترة المتأخرة إلى ما قبل الإسلام. ومع ذلك ، حتى في المصادر المكتوبة في القرن الثالث الهجري ، لا توجد معلومات تؤكد ذلك. منذ عهد النبي ، انتشرت الكتابة بسرعة بين المسلمين ، كما تم تسجيل القرآن والأحاديث والعلوم الإسلامية والمفاهيم المتعلقة بهذه العلوم. من الممكن تحديد وقت ظهور المفاهيم من خلال النظر في الفترة التي كُتبت فيها المصادر. ربما دخل المفهوما الصوفي والتصوف الى مصادر مكتوبة منذ سنوات ظهورها. لذا ، سوف ننظر عندما يتم تضمين هذين المفهومين في المصادر ولن ننظر المعلومات الموجودة حول هذا الموضوع في المصادر وبالتالي سنحاول تحديد وقت ظهور هذين المفهومين.

Anahtar Kelimeler

مفهوم الصوفية, مفهوم التصوف, تاريخ مفهوم الصوفية, تاريخ مفهوم التصوف

On History of "The Sufi and The Tasawwuf Concepts"

Öz

There are different views on when the concepts of “sufi” and “tasavvuf” used as name of mystic and Islamic Mysticism. In the later sources, the history of these concepts goes back to pre-Islamic times. There is no information to confirm this even in hijri third century written sources. Since the time of the Prophet Muhammad, writing spread rapidly among Muslims, and Islamic sciences and ıt’s terms were recorded in addition to the Quran and hadiths. Thus it is possible us to determine which concept emerged when by examining written sources. The concepts of “sufi” and “tasavvuf” must have been in written sources since their emergence. For this reason, we will leave aside the information contained in the sources and try to determine when these concepts emerged by looking at when these concepts were included in the resources written.

Anahtar Kelimeler

Sufi Concept, Tasavvuf Concept, History of the Sufi Concept, History of the Tasawwuf Concept

Kaynakça

• Ateş, Süleyman, Cüneyd-i Bağdâdî (k.s.) Hayatı, Eserleri ve Mektupları, İstanbul ty.
• Bolat, Ali, Ebû Saîd Harrâz Hayatı, Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı, Samsun 2016.
• Böwerıng, Gerhard, “Zulme Uğrayan ve İlhâdla Suçlanan İlk Sûfîler”, Çev.: Abdurrezzak TEK, T.C. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 12, Sayı:2, 2003, s. 371-.
• Câhiz, Amr b. Bahr, el-Beyân ve’t-Tebyîn, (nşr. Abdüsselâm M. Harun), c. I-III, Kahire 1388/1968.
• Harkûşî, Abdulmelik b. Muhammed İbrahim en-Nîsâbûrî, Kitâbu Tehzibi’l-Esrâr, tah. Bessâm Muhammed Bârûd, el-Mecmeu’s-Sekāfî, Abu Dabi, 1999.
• Harrâz, Ebû Saîd, Kitâbü’s-Sıdk Doğruluk Kitabı, Haz: Himmet Konur, Rağbet Yayınları, İstanbul 2014.
• El-Hucvirî, Ali b. Osman Cüllâbî, Keşfu’l-Mahcûb, (Arapçaya Tercüme eden: Emîn Abdulmecîd Bedevî), Beyrut 1980; Hakikat Bilgisi Keşfü’l-Mahcub, çev. Süleyman Uludağ, (İstanbul: Dergâh Yayınları, 1982).
• İbn Haldun, Mukaddime, (trc. Süleyman Uludağ), c. I-II, İstanbul 1988.
• İzmirli, Betül, “Tasavvufta Tip Analizleri”, (Dan: Himmet Konur), (DEÜSBE Doktora Tezi), İzmir 2016.
• Kelâbâzî, Ebû Bekr Muhammed, et-Ta’arruf Li Mezhebi Ehli’t-Tasavvuf, (Tah: Mahmud Emîn en-Nevâvî), Kahire 1992; Kelâbâzî, Doğuş Devrinde Tasavvuf Ta’arruf, (Haz: Süleyman Uludağ, İstanbul 1979.
• Keyânî, Muhsin, Hankahlar Tarihi, (Çev: Ali Ertuğrul-Süleyman Gökbulut), Büyüyen Ay, İstanbul 2013.
• Konur, Himmet, “Tasavvuf Terminolojisinin Teşekkül Süreci”, 1. İslamî İlimlerde Terminoloji Sorunu Sempozyumu, (15-16 Haziran 2006, Ankara), İslamî Araştırmalar Yayınları, Ankara 2006, s. 501.
• Kuşeyrî, Abdulkerim Hevâzin, er-Risâletü’l-Kuşeyrîyye fî İlmi’t-Tasavvuf, Dımeşk 1988; Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risalesi, (Haz: Süleyman Uludağ), İstanbul 1991.
• Lâmiî Çelebi, Mahmud b. Osman b. Ali, Tercüme-i Nefehâti'l-Üns, İst. 1270.
• Mahmud, Abdülhalim, Muhasibî, Hayatı ve Eserleri, (Çev: M. Beşir Eryarsoy), İstanbul 2005.
• Öztürk, Müslüm, “Kitâbu Mi’yâri’t-Tasavvuf ve Mâhiyetuh ve Ebû Saîd Ahmed b. İsâ el-Harrâz”, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), Şanlıurfa 1998.
• Serrâc et-Tûsî, Ebû Nasr, el-Luma’, (Tah: Abdülhalim Mahmûd vd.), Dâru’l-Kütübi’l-Hadîse, Mısır 1960: el-Luma’ İslâm Tasavvufu, (çev: Hasan Kamil Yılmaz), İstanbul 1996.
• Sülemî, Ebû Abdurrahmân, et-Tabakâtü’s-Sûfiyye, (Tah: Nureddin eş-Şerîbe), Beyrut 1969.
• Sülemî, Ebu Abdurrahman, Târîhu’s-Sûfiyye ve bi-zeylihî Mihanu’s-Sûfiyye, (Tah: Muhammed Edîb el-Câdir), Dımeşk h. 1435/m. 2015, ss. 1-35.
• Sülemî, Ebu Abdirrahmân, Usûlü’l-Melâmetiyye ve Ğalatâtü’s-Sûfiyye, (Tah: Abdü’l-Fettâh Ahmed el-Fâvî), Kahire ty.
• Vicdanî, Ebû Rıdvan Mustafa Sâdık, Sûfî ve Tasavvuf Kelimelerinin Asıl ve Menşe’leri Hakkında (Tomar-ı Turûk-ı Aliyye’den), Matbaa-i Amire, İstanbul, 1340; Tarikatler ve Silsileleri (Tomar-ı Turuk-ı Aliyye), (Haz: İrfan Gündüz), Enderun Kitabevi, İstanbul1995.