TUNUS MİLLÎ KÜTÜPHANESİ’NDE BULUNAN BAZI TASAVVUFÎ EL YAZMALARI

Yıl 2022, Cilt: 25 Sayı: 50, 75 - 105, 01.10.2022

Yüksel Göztepe , Fatih Çınar

Öz

Tunus, birinci asrın ortalarında İslam ile tanışmış bir ülkedir. İslam kültür ve medeniyetinin kadim izlerini barındıran Tunus, diğer İslâmî disiplinlerle birlikte tasavvufî düşüncenin de erken dönemden itibaren tesirli olduğu ve tasavvufî düşünce yapısıyla Bağdat, Basra, Şam ve Horasan gibi tasavvufî ekollerle etkileşimi olmuş bir bölgedir. Tunus’un bu birikiminin en belirgin yansımasını Tunus Milli Kütüphanesi’nde bulunan tasavvufî içerikli yazma eserlerin çeşitliliğinde net bir şekilde gözlemlemek mümkündür. Tunus Millî Kütüphanesi’nde yapılan taramada tasavvufî sahanın dikkat çekici eserleri olarak göze çarpan kırk iki çalışmanın konu edildiği bu makale ile Tunus’un tasavvufî düşüncesine yön veren bazı eserlere dikkat çekmek ve bu konuda araştırma yapmak isteyenlere yön göstermek hedeflenmiştir. Kuzey Afrika’nın tarihî, siyâsî ve ilmî seyri içerisinde önemli bir konuma sahip olan Tunus’taki Millî Kütüphane’de yer alan bazı tasavvufî içerikli eserlerin tanıtımının yapıldığı makalede, öncelikle müellifin adı, ardından eserin adı, varak sayısını zikretmek şeklinde bir usûl takip edilmiştir. Ayrıca dipnotlarda her bir eserin Türkiye Yazma Eser Kütüphanaleri’nde nüshalarının olup olmadığına dair anekdot da paylaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Yazma Eser, Tunus, Millî Kütüphane

Kaynakça

• Ahmedî, Abdussamed b. Abdillah el-Mısrî. el-Kevâkibu’d-dürriyye fi’n-nisbeti ve’l-kerâmâti’l-Ahmediyye. Tunus: Millî Kütüphane, 1137, 104.
• Aydın, Mehmet Zeki. “Sosyo-Kültürel Hayat ve Eğitim Açısından Bugünkü Tunus”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1, (Sivas 1996), 143-148.
• Bekrî, Nasr el-Huseynî. Risâletun fi’l-halveti. Tunus: Millî Kütüphane, 17906, 8-13.
• Bistâmî, Abdurrahman b. Muhammed. Nazmu’s-sülûk fi musâmerâti’l-mülûk. Tunus: Millî Kütüphane, 18075, 12-14.
• Bistâmî, Abdurrahman b. Muhammed. Kılâdetü’l-ervâh ve sa’âdetü’l-efrâh. Tunus: Millî Kütüphane, 18075, 16-18.
• Bistâmî, Abdurrahman b. Muhammed. Vasiyyetu’l-müntezî ğarbe’l-vatan li-kulli har’eti bi’l-mushaf ve’l-kefen. Tunus: Millî Kütüphane, 18075, 20-23.
• Bistâmî, Abdurrahman b. Muhammed. el-İstihâre. Tunus: Millî Kütüphane, 18075, 7-10.
• Dımaşkî, Ahmed b. İbrahim b. en-Nahhâs. Meşâri’ul-eşvâk ila meşâri’ıl-uşşâk. Tunus: Millî Kütüphane, 18585.
• Dımaşkî, Muhammed b. Ebi Bekr b. Nâsıriddîn. Berdu’l-ekbâd an fakri’l-evlâd. Tunus: Millî Kütüphane, 18634, 18.
• Ebtahî, Hasan. Risâletun fi hukmi şevbi’d-duhân fi meclisi’l-Kur’ân. Tunus: Millî Kütüphane, 18002, 17. Ebu’l-Hafs, Ömer b. Reslân el-Belkinî. Fetâvâ fi cevâzi’s-senâi ve hüsni’z-zanni. Tunus: Millî Kütüphane, 18326. Ezherî, Abdurrahman b. Ahmed. Vasiyyetu’l-müntezî ğarbe’l-vatan li-külli har’eti bi’l-mushaf ve’l-kefen. Tunus: Millî Kütüphane, 18505, 8. Habeşî, Cemâleddin Muhammed b. Hadr. en-Nûreyn fi ıslâhi’d-dâreyn li’l-Habeşî. Tunus: Millî Kütüphane, 17916, 12.
• Halebî, Mahmud b. Süleyman. Menâzilu’l-ahbâb ve menâzilu’l-elbâb, Tunus: Millî Kütüphane, 4027, 127.
• Halvetî, Muhammed b. Ahmed el-Bekrî. İrşâdu’s-sâlik ile’s-seyri’l-mâlik. el-Vasiyyetu’l-halebiyyetü li’s-sâlikîn tarîkatü’s-sâdati’s-sufiyye. Tunus: Millî Kütüphane, 217, 29.
• Hemedânî, Muhammed b. Abdurrahman Aynu’l-Kudât. es-Seb’iyyât fi mevâizi’l-berriyyât. Tunus: Millî Kütüphane, 18373, 94-101.
• Hizmetli, Sabri. “Osmanlı Yönetimi Döneminde Tunus ve Cezayir'in Eğitim ve Kültür Tarihine Genel Bir Bakış”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 32, 1-21. Ankara 1992.
• Irâkî, Muhammed b. Ali. Risâletu’l-kavâidi’ş-şer’ıyye li-tullâbi’t-tarîkati’l-Muhammediyye. Tunus: Millî Kütüphane, 18437, 18-31.
• Irâkî, Muhammed b. Abdurrahman. Vasiyyetü’l-müntezî garbe’l-vatan li-külli Har’eti bi’l-Mushaf ve’l-kefen. Tunus: Millî Kütüphane, 18437?, 31-41.
• Irâkî, Muhammed b. Abdurrahman. Te’dîbu’l-akvâl ve tehzîbu’l-a’mâl ve terkîbu’n-niyyât ala ekmeli’l-ahvâl. Tunus: Millî Kütüphane, 18437, 18.
• Kâdî, Abdurrahim b. Ahmed. Dakâiku’l-ahbâr fi zikri’l-ceffeti ve’n-nâr. Tunus: Millî Kütüphane, 1117, 117.
• Kübrâ, Ahmed b. Ömer el-Hayûkî Necmeddin. Risâletun fi’t-tarîk illallâh. Tunus: Millî Kütüphane, 18437, 101-103.
• Mahdisî, Abdullah b. Ahmed b. Kudâme. Risâletun fi zemmi’l-vesvâs ve ehlihi ve beyâni aybih. Tunus: Millî Kütüphane, 18408, 9.
• Maksudoğlu, Mehmet. “Tunus'un Osmanlı Devletinden Ayrılması”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5, 137-170. İstanbul 1986.
• Medâbiğî, Hasan b. Ali eş-Şâfiî ez-Zührî. İhtisâran behcetu’s-sâmi’în ve’l-munâzırîn bi-mevlidi Seyyidi’l-evvelîn ve’l-âhirîn el-Medâbiğî. Tunus: Millî Kütüphane, 17907, 11.
• el-Mseddi, Abdüsselâm. “Tunus’ta Eğitim Sistemi”. çev. Muharrem Hilmi Özev. İslâm Ülkelerinde Eğitim Kongresi “Eğitimde İşbirliği ve Kalkınma”, ed. M. Hilmi Özev. İstanbul: Tasam Yayınları, İstanbul 2009, 71-79.
• Nâsırî, Muhammed b. Ebi Bekr ed-Didî. Mahzu’n-nasîhati li-zevî’l-ukûli’s-sahîha. Tunus: Millî Kütüphane, 18325, 93-105.
• Nâsırî, Muhammed b. Ebi Bekr b. ed-Deyrî. İhtisâru’l-hisâli’l-mukeffira li’z-zunûbi’l-mukaddime ve’l-mu’ahhara li-Ahmed b. Hacer. Tunus: Millî Kütüphane, 8325.
• Risâletun fi âdâbi’l-mutasavvife (Yenkulu an culli’l-mutasavvife). Tunus: Millî Kütüphane, 69.
• Risâletun fi’t-tasavvuf. Tunus: Millî Kütüphane, 18075, 27-60.
• Risâletun fi’t-tasavvuf. Tunus: Millî Kütüphane, 18437, 133-137.
• Risâletun fi’t-tasavvuf. Tunus: Millî Kütüphane, 18437, 133-106.
• Risâletun fi’t-tasavvuf. Tunus: Millî Kütüphane, 18437, 42-47.
• Sânî, Ali b. Ahmed el-Âmidî eş-Şehîd. et-Teneyyuhâtu’l-illiyye ala vazâifi’s-salâti’l-kalbiyye. Tunus: Millî Kütüphane, 18335, 8.
• Senicî, Ali Nureddin. Nûru’l-hidâyeti fî kerâmâti ehli’l-velâyeti. Tunus: Millî Kütüphane, 17930, 29.
• Senûsî, Ali Nureddin. Risâletun fi beyâni’l-kebâ’ir ve’s-sağâir mine’z-zünûb. Tunus: Millî Kütüphane,17930, 29-38.
• Suyûtî, Abdurrahman b. Ebî Bekr. Netîcetun fi’l-mehceri bi’z-zikri. Tunus: Millî Kütüphane, 18505, 28.
• Suyûtî, Abdurrahman b. Ebi Bekr. el-Budûru’s-sâfire ahvâlu’l-uhrâ, Tunus: Millî Kütüphane, 2842, 158.
• Şârânî, Abdulvehhâb b. Ahmed. Letâifu’s-sünen ve’l-ahlâk fi beyâni vucûbi’t-tehaddüs bi-ni’metillahi ala’l-ıtlâk. Tunus: Millî Kütüphane, 18583, 369.
• Şâzelî, el-Hasan. ed-Durretu’l-mudîetu fi şerhi ahzabi’l-uca. Tunus: Millî Kütüphane, 18075, 24-27.
• Şâzelî, Muhammed b. Ömer el-Abbâsî. Vesîletü husûli fi mekârimi’l-ahlâk ve’l-mehâsin. Tunus: Millî Kütüphane, 18311, 37.
• Şeker, Mehmet. Mercan, İsmail Hakkı. “Tunus Millî Kütüphanesindeki Türkçe El Yazmaları”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2. 105-122. İzmir 1985.
• Şîşî, Ahmed Abdullatîf. el-Ukûdu’l-cevâhiriyye bi’l-cuyûdi’l-meşrikiyye. Tunus: Millî Kütüphane, 2878, 59.
• Tilimsânî, Ahmed b. Yahya b. Ebî Rade. Def’u’n-nakameti fi’s-salâti ala nebiyyi’r-rahmeti. Tunus: Millî Kütüphane, 18574, 115. Uysal, Muhittin. Tasavvuf Kültüründe Hadis. Konya: Yediveren Yayınları, 2001.
• Ünsü’l-munkati’în ve riyâdu’s-sâlihîn ila ibâdeti Rabbi’l-âlemîn. Tunus: Millî Kütüphane, 18469.
• Zeynüddîn, Muhammed b. Muhammed el-Havâfî. Risâletun fi’nşiyâbi’ş-Şeyh Celâleddin el-Kâifî. Tunus: Millî Kütüphane, 18511, 183-186.
• Zikrî, Muhammed b. er-Rahman. el-İlmâmu’l-i’lâm bi-nefesetin min buhûri ilmi mâ tezammanethu salâtu’l-Kutbi Abdisselâm. Tunus: Millî Kütüphane, 2956, 190.