Abraham’s Subjective Religious Experience (The Case of Sacrifice) and Its Explanation in the Context of Socialization

Yıl 2021, , 273 - 296, 30.06.2021

Sıddık Ağçoban

https://doi.org/10.47424/tasavvur.883323

Öz

Theobjectification (socialization) processes of religionsusuallybe-ginwiththe transfer of personalexperience of thefounderorprophet. Thus, personalreligiousexperiencebecomes an objectiveworld, thanksto a community of believers. However, not allreligiousexperiences of theprophet can be objectified. Thecase in which Abraham attemptedtosacrifice his son is one of them. Inotherwords, this event is an individualandsubjectivereligiousexperiencepeculiarto Abraham. Therefore, actually it cannot be expectedto be socialized. But when it comestoreligiouspersonalities, society can find a waytosociali-zeexceptionalexperiences. In the case of sacrifice, the community uses one of these ways. Theclaim of thisstudy is this: Abraham'sexperience is not only a subjectivecasespecifictohim, but also an incidentthat has nopositivecounter-part in socialmemory in terms of itsappearance. However, he is seenbybelie-vers as a hero of faithand an indisputableexample, especiallythankstothi-sexperience. So, how has his extraordinaryexperience, seeminglypus-hingtheboundaries of reasonableness, turnedinto a greatreference of he-roismforsociety? Here society'sabilitytorecreatecomesintoplay, and it workslikethis: What is depicted in words is actuallythescene of a child'ssacrifice. However, socialmemoryrecodesthisscene, andthis time, eventhoughtherearethesamevisuals, appear on thestagethefatherand son, whohaveturnedtowardsGodwith a purefaith, not a dramaticvictimscene. Afterall, societydoes not turninto a gigantic Abraham tounderstandhim, but can managetomake a wonderfulreplica of his greatnessand put it in front of everyone. The aim of the study is to determine the socialization process of the case of sacrifice with an analytical approach.

Anahtar Kelimeler

Abraham, Sacrifice, Subjective Religious Experience, Society, Socialization

Hz. İbrahim’in Subjektif Bir Dini Tecrübesi Olarak Kurban Vakası ve Toplumsallaşma Bağlamında İzahı

Öz

Dinlerin nesnelleşme (toplumsallaşma) süreçleri genellikle kurucunun veya peygamberin kişisel tecrübesini aktarmasıyla başlar. Böylece kişisel dini tecrübe inananlardan oluşan bir topluluk sayesinde nesnel bir dünya haline gelir. Ancak peygamberin tüm dini tecrübeleri nesnelleşebilir nitelikte olma-yabilir. Hz. İbrahim’in oğlunu kurban etmeye yöneldiği vaka bunlardan biridir. Yani bu olay Hz. İbrahim’e özgü bireysel ve subjektif bir dini tecrübedir. Bu yüzden de aslında toplumsallaşması beklenemez. Ama yine de dini kişilikler söz konusu olduğunda toplum istisnai tecrübeleri toplumsallaştırmanın bir yolunu bulabilir. Söz konusu kurban vakasında toplum bu yollardan birini kullanmaktadır. Bu çalışmanın iddiası şudur: Hz. İbrahim’in kurban tecrübesi sadece ona özgü subjektif bir vaka değil aynı zamanda görünüşü itibariyle de toplumsal bellekte olumlu karşılığı olmayan bir hadisedir. Oysa o bilhassa bu tecrübesi sayesinde inananlar tarafından bir iman kahramanı ve tartışılmaz bir örnek olarak görülür. Öyleyse onun görünüşte makuliyet sınırlarını zorlayan bu sıra dışı tecrübesi toplum için nasıl büyük bir kahramanlık referansına dönüştürülmüştür? Burada toplumun yeniden yaratım yeteneği devreye girer ve bu yetenek şöyle işler: Kelimelerle tasvir edilen şey aslında bir çocuğun kurban edilme sahnesidir. Fakat toplumsal bellek bu sahneyi yeniden kodlar ve bu sefer sahnede -aynı görseller bulunmasına rağmen- dramatik bir kurban sahnesi değil Allah’a saf bir imanla yönelmiş baba ve oğlu gözükür. Sonuçta toplum Hz. İbrahim’i anlamak için devasa bir İbrahim’e dönüşmez ancak onun yüceliğinin harika bir kopyasını çıkararak herkesin önüne sermeyi başa-rabilir. Çalışmanın amacı kurban vakasının toplumsallaşma sürecini analitik bir yaklaşımla tespit etmektir.

Anahtar Kelimeler

Hz. İbrahim, Kurban, Subjektif Dini Tecrübe, Toplum, Toplumsallaşma

Kaynakça

• Almond, Ian. İbni Arabi ve Derrida: Tasavvuf ve Yapısöküm. çev. Kadir Filiz. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2012.
• Armstrong, Karen. Tanrının Tarihi: İbrahim’den günümüze 4000 Yıllık Tanrı Arayışı. çev. Oktay Özel vd. Ankara: Ayraç Yayınevi, 1998.
• Berger, Peter. L. Melekler Hakkında Söylenti: Modern Toplumda Tabiat Üstünün Yeniden Keşfi. çev. Ali Coşkun - Nebile Özmen. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2012.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 1999.
• Coştu [Çoştu, Yakup. “Toplumsallaşma ve Din”. Din Sosyolojisi El Kitabı. ed. Niyazi Akyüz - İhsan Çapçıoğlu. 369- 385. Grafiker Yayınları, 2012.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Yenda Yayın, ts.
• Esen, Muammer. “Hz. İbrahim’in İmanı ve Tevhid Mücadelesi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi LII/2 (2011), 111-128.
• Görgün, Tahsin. “Kur’an Kıssaları’nınNeliği (Mahiyeti) Üzerine”. Kur’an Sempozyumu (Fecr Yayınları), 19-40.
• Günay, Ünver. Din Sosyolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 13. Baskı., 2014.
• Harman, Ömer Faruk. “Hz. İbrahim, Hz. İsmail ve Kurban”. Hz. İbrahim. ed. Ali Bakkal. 149-158. Şanlıurfa: Şurkav Yayınları, 2007.
• Harman, Ömer Faruk. “İbrahim”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 21/266-272. İstanbul: TDV Yayınları, 2000. https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/21/C21016464.pdf
• Hıdır, Özcan. “Hz. İbrahim’in Kurban Edilmesi İstenilen Oğlu Meselesi”. Din ve Hayat: İstanbul Müftülüğü Dergisi 11 (2010), 18-22.
• İbn İshak, Muhammed. Siyer. ed. Muhammed Hamidullah. çev. Sezai Özel. İstanbul: Akabe Yayınları, 1988.
• Kierkegaard, Soren. Korku ve Titreme. çev. İbrahim Kapaklıkaya. İstanbul: Anka Yayınları, 2002.
• Marshall, Gordon. Sosyoloji Sözlüğü. çev. Osman Akınhay - Derya Kömürcü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1999.
• Sherkat, Darren E. “Dini Sosyalleşme: Etki Kaynakları ve Araçların Etkileri”. çev. Özcan Güngör. TurkishStudies = Türkoloji Araştırmaları (Dergi) VIII/3 (2013), 279-297.
• Taberi. Milletler ve Hükümdarlar Tarihi. çev. Zakir Kadiri Ugan - Ahmet Temir. İstanbul: MEB Yayınları, 1991.
• Taplamacıoğlu, Mehmet. Din Sosyolojisi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1963.
• Yavuz, Salih sabri. “Mi’rac”. TDV İslam Ansiklopedisi. 30/132-135. TDV Yayınları, 2005. https://islamansiklopedisi.org.tr/mirac
• Yitik, Ali İhsan. “Paylaşılamayan Ata: Hz. İbrahim”. Dinler Tarihi Araştırmaları (Sempozyum). 541-550. Ankara, 2012.