The Miraculousness of the Quran in Word Choosing Through the Eyes of al-Hattabi and al-Rummânî

Yıl 2021, , 95 - 113, 30.06.2021

Adnan Arslan

https://doi.org/10.47424/tasavvur.889252

Öz

Some of the works written on the i’jaaz as an independent research field are pioneers in that they are among the firsts. Two of them belong to Hattâbî (d. 388/998) and Rummânî (d. 384/994). In Arabic, there are many closely related words that are in a pattern with each other. Choosing the most appropriate of these words according to the addressee and context is an important criterion that determines the quality of the literature. This virtue is at the miracle level in the Quran. Hattâbî and Rummâni examined the words of the Quran in terms of the literary virtue in question. Hattâbî did not stay within the framework of a particular literary art, but researched his word preferences in general and made comments about why that word was used in the Quran among other words with similar meaning. In this study, the two authors' approaches to the subject are examined.

Anahtar Kelimeler

Arabic Langauge and rhetoric, Tafsir, al-Rummânî, al-Hattâbî, I’jaaz

Hattâbî ve Rummânî’nin Gözünden Kur’ân’ın Kelime Seçimindeki İ’câzı

Öz

Müstakil bir araştırma sahası olarak İ’câz’ul-Kur’ân’a dair kaleme alınan eserler içerisinde bazıları ilklerden olması itibariyle öncü durumundadır. Bunlardan iki tanesi Hattâbî (ö. 388/998) ve Rummânî’ye (ö. 384/994) aittir. Bu iki muasır müellif, Kur’ân’ın mucizeliğine farklı açılardan baksalar da Kur’ân’ın, maksadını ifade etmek için seçtiği kelimelerdeki harikuladeliği hususunda benzer bir yaklaşıma sahiptirler. Arapçada belirli bir anlam etrafında birbiriyle örüntü içerisinde olan pek çok yakın anlamlı kelime bulunmaktadır. Muhatap ve bağlama göre bu kelimelerden en uygun olanının seçilmesi edebiyatçının kalitesini tayin eden mühim bir ölçüttür. Bu meziyet Kur’ân’da mucize seviyesindedir. Hattâbî ve Rummâni, söz konusu edebi meziyet bakımından Kur’ân kelimelerini eserlerinde incelemiştir. Hattâbî, özellikle belirli bir edebi sanat çerçevesinde kalmayıp genel anlamda kelime tercihlerini araştırmış ve yakın anlamlı diğer kelimeler içerisinde neden o kelimenin Kur’ân’da kullanıldığı ile ilgili yorumlar yapmıştır. Rummânî ise özellikle istiare başlığı altında Kur’ân’ın bu özelliğini araştırmıştır. Bu çalışmada iki müellifin konuya yaklaşımları ve ele aldıkları kelime tahlilleri irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap dili ve belagati, tefsir, hattabi, rummani, İ’câz

Kaynakça

• Askerî, Ebû Hilâl. Mu’cemû furûki’l-lugaviyye. thk. Beytullâh Beyât. b.y.: Muesesetu’n-Neşri’l-İslâmî, 1402.
• Câhız, Ebû Osmân. el-Beyân ve’t-tebyîn. thk. ʿAbdusselâm Muhammed Hârûn. Mısır: Mektebetu Hâncî, 1998.
• Divlekçi, Celalettin. “Ali b. İsa er-Rummânî’nin (ö.384/994) İ‘câz Anlayışı”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 35 (2016),7-54.
• Divlekçi, Celalettin. “Hattâbî’nin (ö.388) İ‘câz Anlayışı Ve Kur’an’ın İfade Biçimine Yönelik Tenkitlere Yaklaşımı”. Ekev akademi Dergisi 18/60 (Yaz 2014), 97-124.
• Ḫalīl b. Aḥmed. Kitābu’l-ʿAyn. thk. ʿAbdulḥamīd Hindāvī. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’lʿİlmiyye, 2001.
• Hattâbî, Ebû Suleymân. Beyânu i’câzi’l-Kur’ân. Selâsu Resâil fî i’câzi’l-Kur’ân içinde. thk. Muhammed Halefullâh, Muhammed Za’lûl Selâm. Mısır: Dâru’l-maârif, ts.
• İbn Fâris, Ahmed. Mu’cemu mekâyîsi’l-luga. thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Manẓūr, Lisānu’l-ʿArab. thk. ʿAbdullāh ʿAliyyu’l-Kebīr, Muḥammed Aḥmed Ḥasbullāh, Hāşim Muḥammed eş- Şāẕelî. 15 Cilt. Kahire: Dāru’l-Meʿarif, ts.
• Karacabey, Salih. “Hattâbî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 26/489-191. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1997.
• Şensoy, Sedat. “Rummânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 35/242-244. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2008.
• Yürümek ne demek TDK Sözlük Anlamı www.sozluk.gov.tr (Erişim Tarihi: 8.01.2021).