Choosing the child between his parents at the end of custody in the Islamic law

Yıl 2021, , 599 - 637, 30.06.2021

Baha Eddin Aljasem

https://doi.org/10.47424/tasavvur.894085

Öz

One of the most important rights of the child organized by Islamic law is the right of custody, and th performance of this right is shared between the spouses in the event of marriage. But if the marriage ends and the family contact is dissolved, the first to take custody of the child is his mother, unless there is an emergency that her right to so is waived. If the custody period ends, the rivalry between the parents intensifies, both of which want to take the child to his side. Then who decides the fate of the child in this period and does his choice have a role in resolving the dispute. And what if he chooses him together or the child chooses someone else or refrain from the child's choice to keep the child with him. This research comes to answer these and other questions? by speaking briefly about the legality of custody and it's general principles. And then the scholar sayings that the child has the right to choose between his parents at the end of custody period, to give their evidence, to discuss them, to weigh these statements, and to make a statement that is applicable in most famous personal status laws in the Arab countries.

Anahtar Kelimeler

Islamic law, custody, choosing, child, parents

تخيير الطفل بين أبويه عند انتهاء الحضانة في الفقه الإسلامي

Öz

من أهم حقوق الطفل التي نظّمتها الشريعة الإسلامية حق الحضانة، وأداء هذا الحق يكون مشتركاً بين الزوجين حال قيام الزوجية، أما إذا انتهت الزوجية وانحلّ عقد الأسرة، فإنَّ الأولى بالقيام بحضانة الطفل هي أمه، مالم يطرأ عليها طارئ يسقط حقها في ذلك، فإذا ما انتهت مدة الحضانة، فإن الخصومة تتجدد بين الأبوين، كلٌّ منهما يريد أن يأخذ الطفل إلى جانبه، فمن الذي يقرر مصير الطفل في هذه الفترة، وهل يكون لاختياره دورٌ في فضِّ هذا النزاع، وماذا لو اختارهما معاً، أو اختار أحداً غيرهما، أو امتنع من اختاره الطفل عن إبقائه معه؟ يأتي هذا البحث ليجيب عن هذه الأسئلة وغيرها، وذلك من خلال الكلام حول مشروعية الحضانة ومبادئها العامة بشكلٍ موجز، ثم أقوال العلماء في حق الطفل في الاختيار بين أبويه عند انتهاء مدة الحضانة، وبيان أدلتهم، ومناقشتها، والترجيح بين هذه الأقوال، وبيان القول المعمول به في أشهر قوانين الأحوال الشخصية في البلاد العربية.

Anahtar Kelimeler

الفقه الإسلامي, الحضانة, تخيير, الطفل, الأبوان

İslâm Hukukunda Hidâne Süresi Bitiminde Çocuğun Anne ve Babasından Birini Seçme Hakkı

Öz

İslâm hukukunun düzenlediği en önemli haklarından biri çocuğun hidâne hakkıdır. Bu hakkın ifasını, evlilik devam ettiği sürece anne ve baba tarafından paylaşılır. Ancak evliliğin sona ermesi halinde, çocuğun hidânesi öncelikli olarak -bir engel olmadıkça- anneye aittir. Çocuk belli bir yaşa gelip ve hidâne süresi biterse yine çocuğun annesi ve babası arasında tartışma başlar ve her biri çocuğu yanına almak isteyebilir. Bu araştırma, bu süre zarfında çocuğun nerede kalacağına kim verecek, bu tartışmanın çözümünde çocuğun bir rolü var mıdır, çocuğun anne ve babanın her ikisini birlikte seçmesi veya onlardan başka birini seçmesi yahut seçtiği kişinin çocuğu yanında tutmayı reddetmesi durumunda ne yapılır? gibi soruları cevaplamayı hedeflemektedir. Bu çalışmada hidânenin tanıtımı ve genel ilkeleri, alimlerin hidâne süresi sonunda çocuğun ebeveynleri arasında seçim yapma hakkına ilişkin mezhepleri ve delilleri ayrıca Arap ülkelerindeki en ünlü aile hukuku kanunlarında bu konudaki geçerli görüş ele alınarak çalışmanın hedeflerine ulaşılmaya çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam hukuku, Hidâne, Seçme hakkı, Çocuk, Ebeveyn

Kaynakça

• ʻAynî, Mahmûd b. Ahmed. el-Binâye fî Şerhi’l-Hidâye. 12 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1990.
• Buğâ, Muhammed el-Hasan. “ Vaktü’l-hidâne ve rü’yetü’l-tıfl (el- İrâ’e)”. Mecelletü Câmiati Dımaşk li’l-ulûmi’l- iktisâdiyye ve’l-kânûniyye 18/1 (2002), 1-20.
• Buhârî, Alaüddin Abdülazîz b. Ahmed. Keşfü'l-esrar ala Usuli'l-Pezdevi. 4. Cilt. Beyrut: el-Mektebetul-Asriyye, 2012.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422/2001.
• Buhûtî, Mansûr b. Yunus. Keşşâfu’l-Kinâʻ ʻani’l-İknâʻ. thk. Vizârati’l-ʻAdli’s-Suʻûdiyye. 15 cilt. Riyad: Vizârati’l- ʻAdli’s-Suʻûdiyye, 2008.
• Derdîr, Ahmet. Aḳrebü’l-mesâlik li-meẕhebi’l-İmâm Mâlik. Nejerya: Eyyûp Kü-tüphanesi, 2000.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk esSicistânî. Sünenü Ebî Dâvûd. thk. Şuayb el-Arnavut, Muhammed Kamil Karabelli. 7 cilt. Dımaşk: Dârü’r-Risâleti’l-Alemiyye, 1430/2009.
• Ettafeyyiş, Muhammed b. Yûsuf. Şerḥu Kitâbi’n-Nîl ve şifaʾi’l-ʿalîl. 17 cilt. Beyrut: Dârul-İrşad, 1973.
• Genç, Mustafa. "Erken Çocukluk Döneminde Ehliyet ve Bu Dönemin Eğitimini Himâye Eden İslâm Hukuku Müesseseleri", Erken Çocukluk Dönemi Din - Ahlak – Değerler Eğitimi ve Sorunlari – 2, ed. Mehmet Bayyiğit vd. 250-270. Konya: Palet Yayınları, 2020.
• Haccavi, Ebü'n-Neca Şerefeddin Musa b. Ahmed. el-İkna’ li-talibi’l-intifa’. thk. Abdullatif es-Subkî. 4. Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, ts.
• Halîl, Halîl b. İshak el-Cündî. el-Muhtasar. thk. Tahir Ahmed ez-Zavi. Beyrut: Dâru'l-medâri'l-islâmî, 2004.
• Hamdanî, Nizâr b. Abdülkerîm. “Tahyîru’t-tıfli beyne valideyhi fi’l-hidâne min manzûrin fıkhîyyin”. Mecelletü’l- Mecma`i’l-Fıḳhi’l-İslâmî 12/14 (2001), 261-309.
• Hassaf, Ebu Bekr Ahmed b. Amr. Kitâbu’n-Nafakât. thk. Ebü’l-Vefâ el-Efgānî. Haydarâbâd: Aziziye matbaası, ts.
• İbn ʻÂbidîn, Muhammed Emîn. Hâşiyetu İbni Âbidîn (Reddu’l-Muhtâr Alâ Dureri’l-Muhtâr). 13 cilt. thk. Âdil Abdül- mevcûd, Alî Mu'avvid. Riyad: Dâr ʻÂlemi’l-Kutub, 2003.
• İbn Cüzey, Muhammed b. Ahmed, el-Ḳavânînü’l-fıḳhiyye. thk. Muhammed mevlay. Nuakşot: y.y., 1430/2009.
• İbn Dûyân, İbrahim b. Sâlim, Menâru’s-Sebîl fî Şerhi’d-Delîl. thk. Züheyr Çâvûş. 2 cilt. Beyrut: el-Mektebu'l-İslâmî, 1982.
• İbn Ebî Şeybe, Abdullah b. Muhammed. Kitâbu’l-Musannaf fi’l-ehâdîs ve’l âsâr. thk. Muhammed Avvâme. 26 cilt. Beyrut: Dâru Kurutbe, 2006.
• İbn Fâris, Ahmed. Mu‘cemü Mekāyîsi’l-Luga. thk. Abdusselâm Hârûn. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1973.
• İbn Ferhun, Ebü'l-Vefa Burhaneddin İbrâhim b. Ali. ed-Dibacü'l-müzheb fî Ma'rifeti A'yan Ulema’i'l-mezheb. thk. Muhammed el-Ahmedi Ebü'n-Nur. 2 cilt. Kahire: Dârü't-Türas, 1972.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed. Zadü'l-mead fî Hedyi Hayri'l-ibad. thk. Şuayb el- Arnaut, Abdülkadir Arnaut. 5 cilt. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 27. Baskı, 1994.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mukerrem, Lisânu’l-ʻArab. thk. Abdullâh Alî el-Kebîr. 5 (55) cilt. Kahire: Dâru’l-Maʻârif, 1981.
• İbn Nuceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm. el-Bahru’r-râik şerhu kenzi’d-dakâik. thk. Zekeriyyâ ʻUmeyrât. 9 cilt. Beyrut: Daru’l-Kutubi’lİlmiyye, 1997.
• İbn Rüşd, Ebü'l-Velid Muhammed b. Ahmed. el-Mukaddimatü'l-mümehhedat. thk. Muhammed Hacci. 3 cilt. Beyrut: Dârü'l-Garbi'l-İslâmî, 1988.
• İbnu Hazm, Alî b. Ahmet. el-Muḥallâ bi’l-âs̱âr fî şerḥi’l-Mücellâ bi’l-iḫtiṣâr. thk. thk. Ahmed Şâkir. 11 cilt. Kahire: el- Matbaʻtu’l-Emîriyye, 1929.
• İbnu’l-Murtaza, Ahmet b. Yahya. el-Bahru’z-Zahhar li-câmii’l-mezâhibi ulemâi’l-emsâr. Sana'a: Daru'l Hikmeti'l- Yemâniyye, 1947.
• İbnü’l-Hümâm, Muhammed b. Abdilvâhid, Şerhu Fethi’l-Kadîr li'l-Acizi'l-Fakir. thk. ʻAbdurrezzâk el-Mehdî. 10 cilt. Beyrut: Daru’l-Kutubi’lİlmiyye, 2003.
• İbnü’s-Salâh, Osman b. Abdurrahman eş-Şehrizûrî. ʿUlûmü’l-ḥadîs̱. thk. Nûreddin Itr. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1986.
• Kâsânî, Alâuddîn b. Mesut. Bedâiʻu’s-Sanâiʻ fî Tertîbi’ş-Şerâiʻ. thk. Âdil Abdül-mevcûd, Alî Mu'avvid. 10 cilt. Beyrut: Daru’l-Kutubi’lİlmiyye, 2003.
• Mâverdî, Alî b. Muhammed. el-Hâvî el-Kebîr. thk. Âdil Abdül-mevcûd, Alî Mu'avvid. 19 cilt. Beyrut: Daru’l- Kutubi’lİlmiyye, 1997.
• Merdâvî, Ali b. Süleyman. el-İnsâf fî Marifeti’r-râcih min’l-hilâf. 30 cilt. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki. Kahire: Dâru Hacer, 1995.
• Necefî, Muhammed Hasan. Cevâhiru’l-kelâm fî şerh-i şerâi’i‘l-İslâm. thk. Abbas el-Kūçânî. 44 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi't-türâsi'l-Arabî. 7. Baskı, 1981.
• Nefrâvî, Ahmed b. Ğânim. el-Fevâkihu’d-devvânî alê Risâleti İbni Ebî Zeyd el-Kayravânî. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1995.
• Nevevî, Yahyâ b. Şeref. Minhâcu’t-tâlibîn ve U’mdetu’l-müftîn. thk. Muhammed Tahir Şaban. Beyrut: Dâru’l- minhac, 2005.
• Ramlî, Muhammed b. Ahmet. Nihâyetu’l-Muhtâc ilâ Şerhi’l-Minhâc ve Maʻahû eş-Şebrâmlisî ve’l-Mağribî. 8 cilt. Beyrut: Daru’l-Kutubi’lİlmiyye, 2003.
• Rassâ‘, Ebû Abdillâh Muhammed b. Kāsım. Şerḥu Ḥudûdi İbn ʿArafe. thk. Muhammed el-Hâdî Ebü’l-Ecfân. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1993.
• Râzî, Fahrettin. el-Mahsûl fî ilmi usûli'l fıkh. thk. Tâhâ Câbir Feyyâz el-Alvânî. 6 cilt. Beyrut: Muesseset'ur-Risâle, 1997.
• Sanʻânî, Abdurrezzâk b. Humâm. el-Musannaf. thk. Habîbu’r-Rahmân el-Aʻzamî. 11 cilt. Pakistan: el-Meclisü'l- İslâmî, 1983.
• Serahsî, Ahmed b. Ebî Sehl. el-Mebsût. thk. Semir Rabeb. 12 cilt. Beryt: daru ihyai-turasi'l-arabi, 2002.
• Sibâ'i, Mustafa. Şerḥu ḳānûni’l-aḥvâli’ş-şaḫṣiyye. Beyrut: Dârul-Varrak, 2001.
• Şâfiʻî, Muhammed b. İdrîs. el-Umm. thk. Rifʻat Abdulmuttalib. 11 cilt. Kahire: Dâru’l-Vefâ, 2001.
• Şîhî, Sâlim. “Ahkâmü’l-hidâne mea` tatbîkâtihe fi’l-vâki`i’l-Ûrubbî”. el-Mecelletü’l-İlmiyye li’l-meclisi’l-Ûrubbî li’l- iftâi ve’l-buhûs 8/9 (2006), 285-320.
• Şirbînî, Muhammed b. Ahmed, Muğni’l-Muhtâc ilâ Maʻrifeti Meʻânî Elfâzi’l-Minhâc. thk. Halil 'İytanî. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1997.
• Ṭaḥâvî, Ebû Caʿfer Aḥmed b. Muḥammed b. Selâme. Şerḥu müşkili’l-âsâr. thk. Şuʿayb el-Arnavûṭ. 15 Cilt. Beyrut: Müessetü’r-Risâle, 1415/1994.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ (Süne-nü’tTirmizî). thk. Muhammed Fuad Abdülbaki. 5 Cilt. Kahire: Şirketü Mektebeti Matbaati Mustafâ el-Bâbî el-Halebî, 1975.
• 'Umrânî, Yahya b. Ebi’l-hayr. el-Beyân fî mezhebi’ş-Şâfiî. thk. Kasım en-Nurî. 13 cilt. Beyrut: Dâru’l-minhâc, 2000.
• Zeylaʻî, Osmân b. Alî. Tebyînu’l-Hakâik Şerhu Kenzi’l-Hakâik. 6 cilt. Kahire: Bulak Matbaası, 1313/1895.