Evaluation of Prophetic Narrations about the Sunnahs of Friday Prayer

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 2, 684 - 708, 30.12.2018

Cemil Cahit Mollaibrahimoğlu

Öz

Prophet
(pbuh) has given notice that the Salah [prayer] is the first deed in which the
Muslim servant will be brought to account on the Day of Judgement. The Prophet
(pbuh) also informed that if the believer’s obligatory (fardh) prayers are
lacking this will be made up from 
voluntary (nawafil) prayers and that the servant comes close to Allah by
fulfilling obligatories and continues to draw near to him with voluntary deeds.
One of nawafil is the prayer which is performed before and after the obligatory
Friday prayer. When we examine the Prophetic narrations about
those prayers -which is also called the first and the second sunnah- and their
authenticity, we witness that the Prophet (pbuh) performed prayers in differing
raka’ah numbers after the  obligatory
Friday prayer and urged to it, but there is no authentic and clear traditon
indicating that He (pbuh) perfomed any prayer before it. However, by taking into
account some general statements of Prophet (pbuh), some weak narrations and
some practices of companions it has been said that the Friday prayer has a
sunnah before it and  moreover it is a Sunnah
Muakkadah (stressed sunnah) which is performed in two or four raka’ahs. This article aims to
present the narrations about whether the Prophet (pbuh) and companions used to
perform any prayers before and after the obligatory Juma’ prayer and their
number of raka’s, to determine their authenticity and to evaluate them by
reporting the comments about them.

Anahtar Kelimeler

Hadith, prayer, sunnah before friday prayer, Prophet, Companions

Cuma Namazının Sünnetleriyle İlgili Rivayetlerin Değerlendirilmesi

Öz

Hz. Peygamber, kıyamet günü Müslüman kulun
hesaba çekileceği ilk amelin namaz olduğunu, farz namazlardan noksan olanların
nâfile namazlarla tamamlanacağını ve kulun Allah’a farzlarla yaklaşıp
nâfilelerle yakınlaşmayı sürdürdüğünü haber vermiştir. Dolayısıyla nâfileler,
Allah’a yakınlaşmayı sürdürmeye, sevap elde etmeye ve farzlardaki noksanlığın
tamamlanmasına sebep olması yönüyle önem arzetmektedir. Nâfile namazlardan biri
de cuma namazı öncesi ve sonrası kılınan namazlardır.

Cuma namazından önce ve sonra kılınan ilk ve
son sünnet denilen namazlarla ilgili rivayetler ve bunların sıhhat durumları
incelendiğinde Hz. Peygamber’in cuma namazından sonra farklı rekatlarda namaz
kıldığı ve kılınmasını teşvik ettiği, cuma namazından önce kıldığına dair sahih
ve sarih bir rivayet bulunmadığı görülmektedir. Ancak Hz. Peygamber’in bazı
genel ifadeleri, bu namazı kıldığına dair zayıf rivayetler ve bazı sahâbe
uygulamaları dikkate alınarak cumanın ilk sünneti olduğu hatta bunun iki veya
dört rekat olarak müekked olduğu da söylenmektedir.

Bu makale, Hz. Peygamber ve sahâbenin cuma
namazından önce ve sonra namaz kılıp kılmadıklarına dair rivayetler ile
kıldıkları namazların rekat sayılarını belirten rivayetleri sunmayı, bunların
sıhhatlerini tespiti ve ilgili yorumları nakledip değerlendirmeyi
hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, namaz, cumanın sünneti, Peygamber, sahâbe

Kaynakça

• Abdürrezzâk, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm es-San’ânî. el-Musannef. Nşr. Habîburrahmân el-A‘zamî. 12 cilt. Karaçi: el-Meclisü’l-İlmî, 1390/1970.
• Abuzerov, Namig. İbn Mâce’nin Zevâid Rivayetlerinin Hadis Metodolojisi Açısından Değerlendirilmesi. Doktora Tezi, MÜSBE, 2005.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. Müsned. Nşr. Şuayb el-Arnaût ve arkadaşları. 50 cilt. Dımaşk: Müesssetü’r-risâle, 1995.
• Ali el-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Ali b. Sultân el-Herevî. Mirkâtü’l-mefâtîh şerhu Mişkâti’l-Mesâbîh. Nşr. Cemal Aytânî. 12 cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2001.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed. ‘Umdetü’l-kārî fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Nşr. Abdullah Mahmûd Muhammed Ömer. 25 cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1421/2001.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Ali b. Ömer. Sünen (Ta’lîku’l-muğnî ale’d-Dârekutnî’yle beraber). Nşr. Şuayb el-Arnaût, Hasan Abdülmünim Şelebî, Abdullatîf Hirzallah, 6 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 2004.
• Babanzâde Ahmed Nâim. Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi. 13 cilt. Ankara: Gaye Matbaacılık A.Ş., 1988. 3: 69.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. et-Târîhu’l-evsat. Nşr. Muhammed b. İbrahim el-Luheydân. 2 cilt. Riyad: Dâru’s-samiî, 1418/1998.
• Desûkî, Şemsüddîn Ebû Abdillâh Muhammed. Hâşiye ale’ş-Şerhi’l-kebîr li’d-Derdîr. 4 cilt. Mısır: Dâru ihyâi’l-kütübi’l-Arabiyye, t.y.
• Dihlevî, Fahrulhasen. Mâ yelîgu min halli'l-lugât ve şerhi’l-müşkilât. Nşr. Râid b. Sabrî b. Ebî Alfe - Beytü’l-efkâri’d-devliyye. 2 cilt. Ürdün 2007.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş’as es-Sicistânî. Sünen. Nşr. Şuayb el-Arnaût - Muhammed Kâmil Karabeleli. 7 cilt. Dımaşk: Dâru’r-risâleti’l-âlemiyye, 2009.
• Ebû ya‘lâ, Ahmed b. Ali el-Mevsılî. Müsned. Nşr. Hüseyin Selim Esed. 14 cilt. Dımaşk: Daru’l-me’mûn,1973.
• Elbânî, Muhammed Nasırüddîn. et-Talîkâtü’l-hisân alâ Sahîhi İbn Hibbân ve temyizi sakîmıhî min sahîhıhî ve şâzzihî min mahfûzuhî. 12 cilt. Cidde: 2003.
• Elbânî, Muhammed Nâsırüddîn. Silsiletü’l-ehâdîsi’s-sahîha ve şey’ün min fıkhihâ ve fevâidihâ. 12 cilt. Riyad: Mektebetü’l-meârif, 1995-2002.
• Elbânî, Muhammed Nâsırüddîn. Silsiletü’l-ehâdîsi’z-zaîfe ve’l-mevzûa ve eseruhu’s-seyyiü fi’l-ümme. 14 cilt. Riyad: Mektebetü’l-meârif, 1992-2004.
• Elbânî, Muhammed Nâsırüddîn. Sahîhu Süneni İbn Mâce. 2cilt. Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 1997.
• Elbânî, Muhammed Nâsırüddîn. Sahîhu Sünen-i Ebî Dâvûd. 3 cilt. Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 1998.
• Elbânî, Muhammed Nâsırüddîn. Sahîhu Süneni’t-Tirmizî. 3 cilt. Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 2000.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya’kûb. Sifrü's-saâde. Nşr. Abdullab b. İbrâhim el-Ensârî. Katar: Dârü ihyâi’t-türâsi’l-İslâmî, 1407.
• Gumârî, Ahmed b. Muhammed b. es-Sıddîk. el-Müdâvî li ileli’l-Câmii’s-sağîr ve şerheyi’l-Münâvî. 6 cilt. Mısır: Dâru’l-kütübi’l-Mısrıyye, 1996.
• Haccâvî, Şerefüddîn Musa b. Ahmed el-Haccâvî. İkna’ li tâlibi’l-intifa’. Nşr. Abdullah b. Abdülmühsin et-Türkî. 4 cilt. Riyad: Dâretü'l-Melik Abdülaziz, 2002.
• Haraşî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh el-Mâlikî. eş-Şerhu’s-sağîr alâ Muhtasarı Halil. 8 cilt. Bulak: el-Matbaatü’l-kübra’l-emiriyye, 1317.
• Heysemî, Ebü’l-hasen Nûrüddîn Ali b. Ebî Bekr. Mecmau’z-zevâid ve menbau’l-fevâid, Nşr. Abdullah Muhammed ed-dervîş, 10 cilt. Beyrut: Dâru’fikr, 1994.
• Irakî, Ebü’l-Fazl Zeynüddîn Abdurrahîm b. el-Hüseyn. Muğnî an hamli’l-esfâr fi’l-esfâr fî tahrîci mâ fi’l-İhyâ mine’l-ahbâr. Nşr. Ebû Muhammed Eşref b. Abdilmaksûd. 3 cilt. Riyad: Mektebetü taberiyye, Riyad 1995.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullâh b. Muhammed. el-Musannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr. Nşr. Muhammed Avvâme. 26 cilt. Beyrut: Dâru Kurtuba, 1427/2006.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali el-Askalânî. Fethu’l-bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buħârî. Nşr. Ebû Kuteybe Nazar Muhammed el-Faryâbî. Riyad: Dâru Taybe, 1426/2005.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali el-Askalânî. Telhîsu’l-habîr fî tahrîci ehâdîsi’r-Râfii’l-kebîr. Nşr. Ebû Âsım Hasen b. Abbâs. 4 cilt. Kahire: Müessesetü Kurtuba, 1995.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali el-Askalânî. Takrîbu’t-temyîz. Nşr. Muhammed Avvâme. Haleb: Dâru’r-reşîd, 1991.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali el-Askalânî. Tehzîbü’t-Tehzîb. Nşr. İbrâhim ez-Zeybak - Adil Mürşid. 4 cilt. Müessesetü’r-risâle, b.y. t.y.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali el-Askalânî. ed-Dirâye fî tahrîci ehâdîsi’l-Hidâye. Nşr. Abdullah Hâşim el-Yemânî. Beyrut: Dârü’l-marife, t.y.
• İbn Hacer, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed el-Heytemî. Tuhfetü’l-muhtâc bi şerhi’l-Minhâc. (Şirvânî ve Abbâdî haşiyeleriyle beraber). 10 cilt. (Mısır: Matbaatu Mustafa Muhammed, ty.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân. el-İhsân fî taķrîbi Sahîhi İbn Hibbân (Tertîb, Alâüddîn Ali b. Belbân). Nşr. Şuayb el-Arnaût, 18 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1414/1993.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân. Kitâbu’l-mecrûhîn mine’l-muhaddisîn, nşr. Hamdî Abdülmecîd es-Selefî. 2 cilt. Dâru’s-samiî, Riyad 2000.
• İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk. Sahîh, Nşr. M. Mustafa el-A’zamî, 4 cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1980.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillah Şemsüddîn Muhammed. Zâdü’l-meâd fî hedyi hayri’l-ibâd. Nşr. Şuayb Arnaût, Abdülkâdir Arnaût. 6 cilt. Beyrut: Müessesetü’-risâle, 1998.
• İbn Kudâme, Ebü’l-Ferec Şemsüddîn Abdurrahman b. Muhammed. eş-Şerhu’l-kebîr. Nşr. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî - Abdülfettâh Muhammed. 32 cilt. Kahire: Dâru hecr, 1414/1993.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed el-Makdisî. Muğnî. I-XV, nşr. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî - Abdulfettâh Muhammed. 15 cilt. Riyad: Dâru âlemi’l-kütüb,1997.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. es-Sünen. Nşr. Şuayb el-Arnaût - Âdil Mürşid-Saîd el-Lehhâm. 5 cilt. Dımaşk: Müessesetü’r-risâle, 1430/2009.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d el-Basrî el-Bağdâdî. Kitabu’t-Tabaķâti’l-kebîr. Nşr. Ali Muhammed Ömer. 11 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-hâncı, 1421/2001.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm. Mecmûu fetâvâ. Nşr. Fehd b. Nâsır İbrâhim. 29 cilt. Riyad: Dâru’s-süreyyâ, 1420.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Berekat Mecdüddîn. Müntekâ fi’l-ahkâmi’ş-şer’iyye min kelâmi hayri’l-beriyye. Nşr. Tarık bi İvezullah. Dammâm: Dârü İbni’l-Cevzî, 1429.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid es-Sivâsî. Fethu’l-kadîr, nşr. Abdurrazzâk Ğâlib el-Mehdî. 9 cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2003.
• İbnü’l-Irâkî, Ebû Zür’a Veliyyüddîn Ahmed b. Abdirrahîm, Tarhu’t-tesrîb fî şerhi’t-takrîb (babası Zeynüddîn el-Irâkî’nin çalışmasının tekmilesidir), 8 cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabiyyi, t.y.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes’ûd. Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. Nşr. Ali Muhammed Muavvez - Âdil Akmed Abdulmevcûd. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2003.
• Kastallâni, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. İrşâdü’s-sârî. 10 cilt. (Mısır: Matbaatü’l-kübra’l-emîriyye, 1323.
• Keşmîrî, Muhammed Enver Şâh Hüseynî. Feyzü’l-bârî ‘alâ Sahîhi’l-Buhârî. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1426/2005.
• Kûhecî, Abdullah b. eş-Şeyh Hasan el-Hasen. Zâdü’l-muhtâc bi şerhi’l-Minhâc. Nşr. Abdullah b. İbrâhim el-Ensârî. 4 cilt. Katar 1982.
• Mer’î b. Yusuf, Zeynüddîn el-Kermî. Ğâyetü’l-müntehâ fi’l-cem’ beyne’l-İknâ’ ve’l-Müntehâ. Nşr. Yâsir İbrâhim el-Mezrûî - Râid Yûsuf er-Rûmî. 2 cilt. Kuveyt: Müessesetü Garas, 2007.
• el-Mevsûatü’l-Fıkhıyye. 45 cilt. Kuveyt: Vizâretü’l-evkâf ve’ş-şuûni’l-İslâmiyye, 1983-2006.
• Mübârekpûrî, Ebülhasen Ubeydullah b. Muhammed. Mir’âtü’l-mefâtîh Şerhu Mişkâti’l-mesâbîh. Hind: İdâretü’l-buhûsi’l-ilmiyye ve’d-dâveti ve’l-iftâ, el-Camiatü’s-selefiyye, 1984.
• Münâvî, Zeynüddîn Muhmmed Abdürraûf b. Tâci’l-ârifîn. Teysîr bi şerhi’l-Câmii’s-sağîr. 3 cilt. Hindistan 1286.
• Müslim b. Haccâc, Ebü’l-Hüseyn el-Kuşeyrî. el-Câmiu’s-sahîh. Nşr. Muhammed Fuâd Abdulbaki. 2 cilt. Mısır: Dâru ihyâi’l-kütübi’l-Arabiyye, 1412/1991.
• Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb. es-Sünen (Suyûtî ve Sindî haşiyeleriyle birlikte). 5 cilt. Beyrut: Dâru’l-marife, t.y.
• Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb. es-Sünenü’l-kübrâ. Nşr. Hasan Abdülmun’im Şelebî. 12 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1421/2001.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref en-Nevevî. Hulâsatu’l-ahkâm fî mühimmâtü’s-süneni ve kavâidi’l-ahkâm. Nşr. Hüseyin İsmâil el-Cemel, Beyrut: t.y.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref en-Nevevî. el-Minhâc fî şerhi Sahîhi Müslim b. Haccâc. 18 cilt. Müessesetü Kurtuba, 1414/1994.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref en-Nevevî. el-Mecmû‘ şerhu’l-Mühezzeb. Nşr. Muhammed Necîb el-Mutîî, 23 cilt. Cidde: Mektebetü’l-irşâd, t.y.
• Ruheybânî, Mustafa b. Sa’d es-Suyûtî. Metâlibu uli’n-nuhâ fî şerhi Gâyeti’l-müntehâ. 6 cilt. Dımaşk: el-Mektebü’l-İslâmî, 1961.
• San‘ânî, Ebû İbrâhim İzzüddîn Muhammed. et-Tenvîr şerhu’l-Câmii’s-sağîr. Nşr. Muhammed İshâk Muhammed İbrâhim. 11 cilt. Riyad: Mektebetü Dârı’s-selâm, 2011/1432.
• Sâvî, Ahmed b. Muhammed el-Mâlikî el-Halvetî. Bulğatu’s-sâlik li akrebi’l-mesâlik ale’ş-Şerhi’s-sagîr. 4 cilt. Nşr. Muhammed Abdüsselâm şâhîn. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1995.
• Şevkânî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ali. Neylü’l-evtâr şerhu Münteka’l-ahbâr. Nşr. Muhammed Subhî b. Hasan Hallâk. 16 cilt. Demmâm: Dâru İbni’l-Cevzî,1427.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb. Muğni’l-muhtâc ilâ ma’rifeti meânî elfâzi’l-Minhâc. Nşr. Muhammed Halîl Aytânî. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-marife, 1997.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed. el-Mu’cemü’l-kebîr. Nşr. Hamdî Abdülmecîd es-Silefî, 25 cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, t.y.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed. el-Mu’cemü’l-evsat. Nşr. Târık b. Ivezullah - Abdülmuhsin b. İbrâhim. 10 cilt. Kahire: Dâru’l-Haremeyn, 1415/1995.
• Tahâvî, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed. Şerhu Müşkili’l-âsâr. Nşr. Şuayb el-Arnaût. 16 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1994.
• Tahâvî, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed. Şerhu Meâni’l-âsâr. Nşr. Muhammed Zührî en-Neccâr - Muhammed Seyyid Câdu’l-hak. 5 cilt. Beyrut: Âlemü’l-kütüb, 1994.
• Tehânevî, Zafer Ahmed. İ’lâü’s-sünen. 22 cilt. Pakistan: İdâretü’l-Kur’an ve’l-ulûmi’l-İslâmiyye, 1415.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-Câmiu’l-kebîr (Sünen). I-VI, Nşr. Şuayb el-Arnaût - Abdullatîf Hirzullah. 6 cilt. Dımaşk: Dâru’-risâle el-âlemiyye, 2009.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. eş-Şemâilü’l-Muhammediyye. Nşr. İzzet Ubeyd ed-Dabbâs. Beyrut: Dâru’l-hadis,1988/1408.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-Câmiu’s-sahîh (Sünenü’t-Tirmizî). Nşr. Ahmed Muhammed Şakir. 5 cilt. Mısır: Şirketü ve Mektebetü Mustafa el-Bâbi’l-Halebî, 1977.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed ed-Dımaşkī. el-Muğnî fi’z-zuafâ. Nşr. Nureddin Itr. 2 cilt. Katar: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-İslâmiyyi, t.y.
• Zeylaî, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdullah. Nasbü’r-râye li tahrîci ehâdîsi’l-Hidâye. Nşr. Muhammed Avvâme. 5 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-reyyân, 1997.