Arap Dilinde Mef‘ûller ve Türkçe Cümledeki Karşılıkları

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 2, 1137 - 1151, 31.12.2020

Ahmet Şen

https://doi.org/10.47424/tasavvur.793187

Cited By: 2

Öz

Anlatımda yoğunluk, özne ile yüklem arasına bir takım unsurların ek-lenmesiyle başlar. Yüklemin anlamı çeşitli açılardan bütünlenir, belirgin kılı-nır ya da pekiştirilir. Bunun için sözcüklere ya da sözcelere başvurulur. Türkçe cümlede, yüklemcil öğeyi çeşitli açılardan tamamlama görevi üstlenmiş cümle öğesi olarak tarif edilen tümleç, eylemin gösterdiği iş, oluş vb.’lerini tamamlama işlevi nedeniyle böyle adlandırılmıştır. Arapçada cümledeki bütün öğeleri içeren iki temel kavram vardır: ıtlâk ve takyîd. Itlak kavramı, özne ve yüklemi ifâde eden temel öğelerdir. Takyîd ise, cümlenin müsned(özne) ve müsnedün ileyh(yüklem) ile tamamlanmayıp mefuller, tâbiler, fasl zamiri, nevâsıh, şart edatları, nefy edatları, hâl ve temyiz gibi diğer öğelere de duruma göre ihtiyaç duymasıdır. Türkçe cümlede tümlece karşılık olarak geldiği düşünülen meful çeşitlerini ve karşılıklarının incelendiği makalede mef‘ûlu bih, mef‘ûlu mutlak, mef‘ûlu lieclih, mef‘ûlu me‘ah, mef‘ûlu fih olmak üzere beş meful çeşidi ele alınmıştır. Arapça cümledeki mef‘ûlu bihe karşılık olarak Türkçe cümlede nesne ve düz tümleç, Arapça cümledeki mef‘ûlu mutlaka karşılık olarak Türkçe cümlede kökteş tümleç, Arapça cümledeki mef‘ûlu lieclihe karşılık olarak Türkçe cümlede sebep tümleci, Arapça cümledeki mef‘ûlu me‘aha karşılık olarak Türkçe cümlede beraberlik tümleci, Arapça cümledeki mef‘ûlu fihe karşılık olarak Türkçe cümlede zarf tümlecinin bulunduğu ifade edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili, mefuller, takyîd, Türkçe, Tümleç

Objects in Arabic Language and Their Correspondence in Turkish Sentence

Öz

Intensity in the narrative begins with the addition of some elements between the subject and the predicate. The meaning of the predicate is integrated, clarified, or reinforced in various ways. For this, words or phrases are used. In the Turkish sentence, the complement, which is described as the sentence element that undertakes the task of completing the predicate element from various angles, is named so because of its function of completing the work, occurrence etc. There are two basic concepts in Arabic that include all the elements in the sentence: ıtlâk and takyîd. The concept of subordinate is the basic elements that express the subject and predicate. Takyîd, on the other hand, is that the sentence is not completed with musnad (subject) and musnad ilayhi (predicate), but needs other elements such as object, conditional prepositions, state (hal) and appeal (temyiz). In this article, in which are dealth with the types of object that are thought correspond to the whole in Turkish sentence and their equivalents, discussed five types of meful, namely mafʿūlun bihi, mafʿūlun mutlaqun, mafʿūlun liʾajlihi, mafʿūlun maʿahu, mafʿūlun fīhi.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language, mafʿūl, Takyîd, Turkish, Complement

Kaynakça

• Akerson, Fatma Erkman. Türkçe Örneklerle Dile Genel Bir Bakış. İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2016.
• Akın, Cüneyt. “Türkiye Türkçesinde Cümlede Tümleçler Üzerine”. Sosyal Bilimler Dergisi 9/2, (2007), 205-220.
• Badawi, Elsaid. Modern Written Arabic: A Comprehensive Grammar. USA: Routledge, 2016.
• Bozkurt, Fuat. Türkiye Türkçesi. Konya: Eğitim Yayınevi, 2017.
• Bulak, Şahap. “Türkiye Türkçesinde Düz Tümleç (Nesne)”. Turkish Studies 7/1, (2012), 419-438.
• C. Ryding, Karin. A Reference Grammar of Modern Standard Arabic. Washington DC: Cambridge University Press, 2005.
• Cahit, Hüseyin. Türkçe Sarf ve Nahiv, haz. Leyla Karahan-Dilek Ergönenç. Ankara: TDK Yayınları, 2000.
• Crystal, David. A Dictionary of Linguistics and Phonetics. USA: Blackwell Publishing, 2008.
• Daşdemir, Muharrem. Türkçenin Yapısal-İşlevsel Söz Dizimi. Erzurum: Eser Basım Yay., 2014.
• Delice, H. İbrahim. “Türkçe Söz Diziminde Tümleç”, Türk Dili ve Edebiyatı Makaleleri 3(2013), 1-36.
• Demir, Necati. Türkçe Cümle Bilgisi. Ankara: Altınordu Yay., 2019.
• Galâyînî, Mustafâ. Cami‘u’d-Durûsi’l-‘Arabiyye. Beyrut: el-Mektebetu'l-‘Asriyye, 1983.
• Hatipoğlu, Vecihe. Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yay., 1982.
• Hengirmen, Mehmet. Dilbilgisi ve dilbilim terimleri sözlüğü. Ankara: Engin Yayınları, 1999.
• İlmer, Kamile – Kocaman, Ahmet – Ozsoy, A.Sumru. Dilbilim sözlüğü. İstanbul: BUTEK, 2013.
• Karahan, Leyla. Türkçede Söz Dizimi. Ankara: Akçağ Yay., 2010.
• Komisyon. Mu‘cemu Mustalahâti ‘İlmi’l-Luğati’l-Hadis. Beyrut: Mektebetu Lubnân, 1983.
• Lahlahi, el-Mustafa. Arabic Media Dictionary. UK: Routledge, 2018.
• Muberred, Ebu’l-‘Abbâs Muhammed b. Yezîd, el-Muktedab nşr. M. ‘Abdulhâlık ‘Udayme. Beyrut: ‘Âlemu’l-Kutub, 2010.
• Özdoğan, Mehmet Akif. "Arap Dilinde Lafız Ve Anlam Açısından Mefûl-ü Mutlak". Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi /25 (Haziran 2015), 1-24.
• Sîbeveyhi, Amr b. Osmân. el-Kitâb. nşr. ‘Abdusselâm M. Hârûn. Kahire: Mektebetu’l-Hâncî, 1988.
• Vardar, Berke. Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yay., 2002.
• https://www.antoloji.com/cagirayim-mevlam-seni-siiri/ Erişim: 16.11.2020.
• https://sozluk.gov.tr/ Erişim: 16.11.2020.
• https://tr.wiktionary.org/wiki/saat Erişim: 16.11.2020.