A Comparison of the Contents of Classical and Modern Books of Fatawa Al-Hadithiyyah

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 1, 387 - 430, 30.06.2021

Ali Can Kanoğlu

https://doi.org/10.47424/tasavvur.889710

Öz

In this paper, I analyse the issue of “hadith fatwas” (al-fatawa al-hadithiyyah), which has not studied enough in academic ground. The litera-ture of hadith fatwas is consisted of the questions asked by all Muslims, whether they have academic interest in Hadith or not, to the scholars and the answers given by the scholars. The most famous samples of this literature, which dates back to 3rd century AH, were written in the 9th and 10th century AH. One of the most distinguishing features of this genre is that it addresses all Muslims. Various modern works can be included in this literature, which are similar to hadith fatwas in terms of the form and the audience addressed by them. However, the works of the pre-modern and modern eras differ in the sense of the questions and the answers. In order to introduce this genre and compare between its samples in two different eras, I examine the works of as-Sahawi, as-Suyuti, Ahmet Yücel and Yavuz Köktaş. In this study, I focus on writers’ wording and method, sources and content of subjects of fatwas.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Fatwa, Sualat, al-Ecwiba, al-Havi

Klasik ve Modern Dönem Hadis Fetva Kitaplarının Muhtevalarına Yönelik Bir Mukayese

Öz

Bu çalışmada, akademik mecrada henüz yeterince çalışılmamış olan “hadis fetvaları” konusu ele alınmıştır. Hadis fetvaları literatürü Hadis ilmine akademik ilgisi olan ya da olmayan bütün Müslümanların hadis konusunda hocalara yönelttiği sorular ve bu sorularla hocaların verdiği cevapların bir araya getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. İlk örneği hicrî 3. yüzyılda görülen bu literatürün en meşhur örnekleri hicrî 9 ve 10. yüzyıllarda tasnif edilmiştir. Bu türün en dikkat çekici özelliklerinden biri Müslümanların umumuna hitap etmesidir. Günümüzde de gerek şekil gerek de hitap ettiği kitle bakımından hadis fetvalarına benzeyen ve bu literatüre dâhil edilebilecek eserler yayınlanmaktadır. Ancak klasik dönemdeki eserlerle günümüzde kaleme alınan eserler hem yöneltilen sorular hem de verilen cevaplar açısından farklılık arz etmektedir. Bu çalışmada hadis fetvaları literatürünü tanıtmak ve bu türün iki farklı dönemdeki örneklerini çeşitli açılardan kıyaslamak amacıyla klasik dönemden Sehâvî ve Süyûtî’nin, modern dönemden de Ahmet Yücel ve Yavuz Köktaş’ın bu konudaki eserleri incelenmiştir. Bu incelemede esas olarak yazarların buradaki üslup ve yöntemine, kaynaklarına ve fetva istenen konuların içeriğine odaklanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Fetva, Suâlât, el-Ecvibe, el-Hâvî

Kaynakça

• Âşıkkutlu, Emin. “İbn Ved‘ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20/440-441. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Ayaz, Fatih Yahya. “Memlükler Döneminin (648-923/1250-1517) Öne Çıkan Vefeyât, Tabakât ve Terâcim Eserleri”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/2 (2016), 1-38. https://doi.org/10.26650/iuitd.2020.678998
• Aydınlı, Abdullah. Hadis Tesbit Yöntemi (Hadis Usûlü). İstanbul: Rağbet Yayınları, 3. Basım, 2017.
• Birışık, Abdulhamit. “Kur’âniyyûn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/428-429. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Geçit, Molla Musa Celâlî. Hadis İnkârcılarına Cevaplar. Ankara: Nuhbe Yayınları, 2020.
• Görmez, Mehmet. “Fıkhü’l-Hadîs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/547-549. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed. el-Müstedrek ʿale’ṣ-Ṣaḥîḥayn. thk. Ebû Abdirrahman Mukbil b. Hâdî el-Vâdi’î. 5 Cilt. Kahire: Dârü’l-Harameyn, 1997.
• Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkūt b. Abdillâh el-. Muʿcemü’l-büldân. 6 Cilt. Beyrut: Daru Sâdır, 1977.
• Haq, Inam ul. Pakistan’da Hadis Tartışmaları. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• İbn Hacer el-Heytemî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Muhammed. el-Fetâva’l-ḥadîs̱iyye. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, ts.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb. Zâdü’l-meʿâd fî hedyi ḫayri’l- ʿibâd. thk. Şuayb el-Arnavût - Abdülkadir el-Arnavût. 6 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 3. Basım, 1418.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullāh b. Müslim. el-Mesâil ve’l-ecvibe fi’l-ḥadîs̱ ve’t-tefsîr. thk. Mervân el- Atıyye - Muhsin Harâbe. Dımeşk: Dârü İbn Kesîr, 1410.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah. es-Sünen. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 2 Cilt. Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, ts.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn. el-Fetâva’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkadir Atâ - Mustafa Abdülkadir Atâ. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1408.
• İnceoğlu, Fatma Samime. “İlk Muharriremiz Fatma Aliye’nin Gözünden Dönemi”. Harf Harf Kadınlar. ed. Nazife Şişman. 115-132. İstanbul: Klasik, 2008.
• Kamacı, Fatımatüz Zehra. “Hz. Peygember Döneminde Kadın Olmak”. Kadın Olmak - İslâm, Gelenek, Modernite ve Ötesi. ed. H. Şule Albayrak. 175-206. İstanbul: İz Yayıncılık, 2019.
• Kızılkaya Yılmaz, Rahile. “Sahîh, Mevzû ve Bağlamından Koparılan Hadis-lerdeki Kadın Algısının Analizi”. Kadın Olmak - İslâm, Gelenek, Modernite ve Ötesi. ed. H. Şule Albayrak. 207-239. İstanbul: İz Yayıncılık, 2019.
• Köktaş, Yavuz. 100 Soruda Hadis Meseleleri. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
• Köktaş, Yavuz. Ana Hatlarıyla Ahkâm Hadisleri. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2016.
• Köktaş, Yavuz. Günümüz Hadîs Tartışmaları. İstanbul: İFAV, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfi Yayınları, 3. Basım, 2019.
• Köktaş, Yavuz. Hadis Fetvaları Literatürü, Özellikleri ve Örnekleri. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2014.
• Kurt, Abdurrahman. “Ricâl Edebiyatında Suâlât Türü Eserler”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XIII/26 (2015), 145-174.
• Muhammed b. Selâme el-Kuzâî. Müsnedü’ş-şihâb. thk. Hamdî Abdülmecid es-Silefî. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r- Risâle, 1985.
• Müslim b. el-Haccâc, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc. Sahih-i Müslim ve Tercemesi. çev. Mehmed Sofuoğlu. 8 Cilt. İstanbul: İrfan Yayınevi, 1988.
• Özkan, Halit. Memlüklerin Son Asrında Hadis Kahire 1392-1517. İstanbul: Klasik Yayınları, 2. Basım, 2014.
• Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân b. Muhammed es-. el-Ecvibetü’l-merżıyye fîmâ süʾile (es-Sehâvî) ʿanhü mine’l-eḥâdîs̱i’n-nebeviyye. Riyad: Dârü’r-Râye, 1418.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî es-. el-Ḥâvî li’l-fetâvî. thk. Abdüllatif Hasan Abdurrahman. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım, 1436.
• Şensoy, Fatma. “Osmanlı Toplumunda Kadınların Eğitimi”. Harf Harf Kadınlar. ed. Nazife Şişman. 82-97. İstanbul: Klasik, 2008.
• Taberânî, Süleymân b. Ahmed. et-. el-Muʿcemü’l-kebîr. thk. Hamdî Abdülme-cid es-Silefî. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiye, ts.
• Tatlı, Mustafa. “Biyografi Yazıcılığının Temel Taşı: Suâlâtlar”. İslam Te’lif Geleneğinde Biyografi Yazıcılığı. ed. Hidayet Aydar. 25-36. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.
• Tatlı, Mustafa. Rical Bilgisinin Tespiti. İstanbul: Beka Yayıncılık, 2016.
• Tekin, Muhammet Ali. Hanefî Hadisçiliği Zafer Ahmed Tânevî Örneği-. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Tirmizî, Muhammed b. Îsâ et-. el-Câmiʿu’l-kebîr. thk. Beşşâr Avvâd Marûf. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1996.
• Topaloğlu, Bekir. “Kıyamet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/516-522. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Utku, Nihal Şahin. “Antik Çağ’dan İslâm’a Kadın - Tarîhî Bir Perspektif”. Kadın Olmak - İslâm, Gelenek, Modernite ve Ötesi. ed. H. Şule Albayrak. 115-173. İstanbul: İz Yayıncılık, 2019.
• Uysal, İsa. İbn Hacer el-Heytemî (ö. 974/1567), Hayatı, Eserleri ve “el-Fetâvâ el-Hadîsiyye” Özelinde Hadisçiliği. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2015.
• Yaşar, Fatma Tunç. “İlk Kadın Dergilerinde ‘Kadınlık’: İffetli ve Mektepli”. Harf Harf Kadınlar. ed. Nazife Şişman. 99- 113. İstanbul: Klasik, 2008.
• Yaşaroğlu, M. Kâmil. “Molla Gürânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/248-250. Ankara: TDV Yayınları, 2005.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Kıyamet Alâmetleri”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/522-525. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Yıldırım, Enbiya. Kur’an Bize Yeter Söylemi. Ankara: Takdim, 3. Basım, 2019.
• Yiğit, İsmail. “Memlükler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/97-100. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Yücel, Ahmet. Hadis Konusunda Bilinmesi Gereken 88 Soru. İstanbul: Beyan Yayınları, 2019.
• Yücel, Ahmet. Hadis Konusunda Bilinmesi Gereken 88 Soru Adlı Eser. E-Posta 4 Kasım 2020, Alıcı: Ali Can Kanoğlu.
• Yücel, Ahmet. Hadis Tarihi. İstanbul: İFAV, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfi Yayınları, 23. Basım, 2015.
• Yücel, Ahmet. Hadis Usûlü. İstanbul: İFAV, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 18. Basım, 2015.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-. Telḫîṣü’l-Müstedrek. 4 Cilt. Haydarâbâd, 1340.