Revizyonist Tarihçi Patricia Crone’un Mevâlî Anlayışı

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 1, 357 - 385, 30.06.2021

Öznur Özdemir , Saim Yılmaz

https://doi.org/10.47424/tasavvur.909641

Öz

Batı’da revizyonist oryantalistler arasında sayılan Patricia Crone (1945-2015) erken dönem İslâm tarihinin farklı konularına ilişkin kitap ve makale türünde pek çok eser vermiş velûd bir araştırmacıdır. Emevî ve Abbâsî top-lumunda mevâlînin yeri ve rolü ise akademik hayatının başlangıç yıllarından itibaren ilgilendiği özel konulardan biri olmuştur. Revizyonist bakış açısı ile kaleme almış olduğu çalışmalarda Müslüman müelliflerin yazmış olduğu kaynaklara önyargılı bakışı, uyguladığı yöntem ve ulaştığı sonuçlar başta batılı bilim adamları olmak üzere ilim dünyasından ciddi eleştirilere sebep olmuştur. Bununla birlikte Crone’un mevâlî konusunda yaptığı çalışmaların İslâm araştırmaları sahasında Doğulu ve Batılı araştırmacılar üzerinde olumlu ya da olumsuz bir etki meydana getirdiği açıktır.
Bu makalenin öncelikli hedefi, Crone’un İslâm toplumundaki mevâlî hakkındaki görüşlerini ana hatlarıyla ve mümkün olduğu kadar yorumsuz bir şekilde ortaya koymaktır. Üç bölümden oluşan bu çalışmada, öncelikle Crone’un öncelikle Crone’un revizyonist bakış açısı ve mevâlî hakkındaki eserleri ele alınmıştır. İkinci kısımda mevâlî kavramı ve kökeni hakkında ileri sürdüğü farklı görüşlerine yer verilmiştir. Son olarak üçüncü kısımda Hulefâ-yi Râşidîn (11-41/632-661), Emevîler (41-132/661-750) ve Abbâsîler (132-656/750-1258) dönemlerindeki mevâlînin sosyal, siyasî, askerî ve iktisadî hayattaki konumu ile ilgili tespitlerine yer verilmiştir. Crone’un mevâlî hakkındaki görüşlerini ele alan bu çalışmanın amacı, konuyla ilgili daha ileri çalışmalara vesile olmaktır.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, Patricia Crone, Mevâlî, Revizyonizm

Revisionist Historian Patricia Crone’s Views on the “Mawālī”

Öz

Regarded as a revisionist historian in the West, Patricia Crone (1945-2015), who wrote many books and articles on various subjects of early Islamic history, was a prolific researcher. The place and role of mawālī, in the Umayyad and Abbāsid society, has been one of the special topics she has been interested in since the very beginning of her academic life. Her works with a revisionist perspective have been faced many criticisms by colleagues, especially the western ones, because of her biased view of the sources written by Muslim authors, her methodology, and her results. However, it is obvious that Crone’s studies on mawālī have positively or negatively affected the Eastern and Western academics in Islamic studies.
This article’s main purpose is to reveal Crone’s views on mawālī in Isla-mic society and draw an outline without comment as much as possible. The paper consists of three parts. In the first part, Crone’s revisionist perspective and her works on mawālī have been explained. In the second part, her distinctive views on the mawālī and its origin have been discussed. Finally, in the third part, her findings of the position of mawālī in social, political, military, and economic life during the Rāshidun Caliphs (11-41 / 632-661), the Umayyads (41-132 / 661-750), and the Abbāsids (132-656 / 750-1258) have been introduced. This study, which tackles Crone’s views on mawālī, aims to encourage the further studies on this subject.

Anahtar Kelimeler

Islamic History, Patricia Crone, Mawālī, Revisionism

Kaynakça

• Agha, Saleh Said. The Revolution Which Toppled Umayyads: Neither Arabs Nor ʿAbbāsid. Brill, 2003.
• Apak, Adem. “Şuûbiyye”. TDV İslam Ansiklopedisi. 39/244-246. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Bonner, Michael. “The Legacy and Influence of Patricia Crone (1945–2015)”. Der Islam 93/2 (20 January 2016). https://doi.org/10.1515/islam-2016-0031
• Bulut, Yücel. “Oryantalizm”. TDV İslam Ansiklopedisi. 33/428-437. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Crone, Patricia. From Arabian Tribes to Islamic Empire: Army, State and Society in the Near East c.600-850. Aldershot: Routledge, 2008.
• Crone, Patricia. “Mawālī and the Prophet’s Family: An Early Shī’ite View”. Patronate and Patronage in Early and Classical Islam. ed. Monique Bernards - John Nawas. 167–194. Leiden: Brill, 2005.
• Crone, Patricia. “Mawlā”. The Encyclopaedia of Islam (New Edition). 6/874-882. Leiden: E. J. Brill, 1991.
• Crone, Patricia. Roman, Provincial and Islamic Law: The Origins of the Islamic Patronate. Cambridge: Cambridge University Press, 1987.
• Crone, Patricia. “Serjeant and Meccan Trade”. Arabica 39/2 (1992), 216–240.
• Crone, Patricia. Slaves on Horses : The Evolution of the Islamic Polity. Cambridge: Cambridge University Press, 1980.
• Crone, Patricia. The Mawālī in the Umayyad Period. London: University of London, SOAS, Doktora Tezi, 1973.
• Crone, Patricia. “The Significance of Wooden Weapons in Al-Mukhtar’s Revolt and the ’Abbāsid Revolution”. Studies in Honour of Clifford Edmund Bosworth. 174–187, 2000.
• Crone, Patricia. “Were the Qays and Yemen of the Umayyad Period Political Parties?” Islam - Zeitschrift Fur Geschichte Und Kultur Des Islamischen Orients 71/1 (1994), 1–57. https://doi.org/10.1515/islm.1994.71.1.1
• Çolak, Yaşar. Batı’da İslam Tarihinin Erken Dönemine İlişkin Farklı Metodolojik Yaklaşımlar: John Wansbrough, Michael Cook - Patricia Crone ve Lawrence I. Conrad Örneği. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Doktora Tezi, 2007.
• Çolak, Yaşar. “İslâm Tarihi Çalışmalarının Batı’daki Tarihsel Gelişimi Üzeri-ne”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/11 (Eylül-2019), 89-124.
• Dalkılıç, Hatice Nur. “Patricia Crone (28 Mart 1945-11 Temmuz 2015)”. Hadis Tetkikleri Dergisi 14/1 (2016), 175–179.
• Demircan, Adnan. İslam Tarihi’nin İlk Döneminde Arap-Mevali İlişkisi. İstanbul: Beyan Yayınları, 2015.
• Fierro, Maribel. “Mawālī and the Mūwalladūn in Al-Andalus”. Patronate and Patronage in Early and Classical Islam. ed. Monique Bernards - John Nawas. 195–245. Leiden: Brill, 2005.
• Gamal, M. Badr. “Roman, Provincial and Islamic Law: The Origins of the Islamic Patronate by Patricia Crone”. The Middle East Journal 42/1 (1988), 133–134.
• Hallaq, Wael B. “The Use and Abuse of Evidence: The Question of Provincial and Roman Influences on Early Islamic Law”. Journal of the American Oriental Society 110/1 (January 1990), 79. https://doi.org/10.2307/603912
• Kızıltoprak, Süleyman. “Memlük”. TDV İslam Ansiklopedisi. 29/87–90. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Lecker, Michael. “The Jewis Tribes in Arabia”. Patronate and Patronage in Early and Classical Islam. ed. Monique Bernards - John Nawas. 50–69. Leiden: Brill, 2005.
• Manheimer, Eric I. “Hagarism: The Making of the Islamic World”. The American Historical Review 83/1 (1978), 240–241.
• Mitter, Ulrike. “The Origin and Development of the Islamic Patronate”. Patronate and Patronage in Early and Classical Islam. ed. Monique Bernards - John Nawas. 70–133. Leiden: Brill, 2005.
• Özdemir, Öznur. Abbâsî İhtilâli Modern Dönem Batı Literatürü. İstanbul: Küre Yayınları, 2020.
• Özen, Şükrü. “Velâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 43/11–15. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Robinson, Chase F. “Crone and the End of Orientalism”. Islamic Cultures, Islamic Contexts. 597–620. Leiden, The Netherlands: Brill, 2014. https://doi.org/10.1163/9789004281714_023
• Sarıçam, İbrahim vd. İngiliz ve Alman Oryantalistlerin Hz. Muhammed Tasavvuru. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2011.
• Schick, Robert. “Patricia Crone, Meccan Trade and the Rise of Islam”. Speculum 66/1 (1991), 137–139.
• Serjeant, R. B. “Meccan Trade and the Rise of Islam: Misconceptions and Flawed Polemics”. Journal of the American Oriental Society 110/3 (July 1990), 472. https://doi.org/10.2307/603188
• Sinanoğlu, Mustafa. “Reddiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34/516-521. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Ulrich, Brian. Arabs in the Early Islamic Empire. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2019.
• Yiğit, İsmail. “Mevâlî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29/424–426. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Oxford Advanced American Dictionary. Erişim 25 Ocak 2021. https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/american_ english/revision