İslâm Hukukunda Bir Tasarrufta Birden Çok Vekil Tayini ve Sonuçları

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 1, 727 - 750, 30.06.2021

Mustafa Kisbet

https://doi.org/10.47424/tasavvur.911762

Cited By: 1

Öz

İslâm hukukuna göre bir iş için birden fazla vekil tayini mümkündür. Ancak vekillerin birbirlerinden ayrı olarak tasarruf yapmaları hakkında farklı durumlar ve görüşler bulunmaktadır. Bu vekillerin ayrı akitler ile görevlendirilmeleri söz konusu ise vekâlet konusu işi görmekte ayrı hareket edebilirler. Aynı akitler ile tayin edilen vekiller kural olarak birlikte tasarruf etmelidirler. Müvekkil bu vekillere müstakil tasarruf izni verebilir. Hanefîlere göre her iki vekilin görüşüne ihtiyaç duyulmayan durumlarda da vekiller müstakil tasarrufta bulunabilirler. Örneğin bedelsiz boşama, kendisi ve verilecek kişisi muayyen hibenin teslimi, vedîa, gasp edilmiş mal ve fasit satışta mebî‘in geri verilmesi ve müvekkile ait bir borcun ödenmesinde her iki vekilin de ortak görüşü gereklidir. Bu tür tasarrufları vekillerin birlikte ifası ya işin sonucunun etkilenmemesi veya müvekkilin güveninin korunması için gereklidir. Dava vekâleti ise vekillerin hepsinin görüşüne ihtiyaç duyulan konulardan olsa bile duruşmada karışıklığın önüne geçmek için tek vekil tarafından icra edilir. İslâm hukuku kaynaklarında konu ile ilgili genel kurallar yukarıdaki gibi ifade edilmektedir. Ancak aynı akitte birlikte tayin edilen vekillerin ayrı ve birlikte tasarruflarına dair bütün olasılıklara değinilmemektedir. Bu makalede bir tasarrufta birden çok vekil tayini konusu ile ilgili mezheplerin görüşleri ortaya konulmaya ve bu konu ile ilgili İslâm hukukundaki prensipler tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Temsil, Vekâlet, Vekil, Vekillerin Çokluğu

Assignment of Multiple Attorney in a Transaction in Islamic Law and Its Consequences

Öz

According to Islamic Law, it is possible to authorize more than one attorney for a job to perform a task. However, there are various situations and opinions about acts of attorneys independent of each other. When those attorneys are appointed with separate contracts, they can act separately to perform the task of the power of attorney subject. Attorneys assigned under the same contract must act together as a rule. The client can grant the attorneys permission to act independently. According to the Ḥanafīs, attorneys can act separately in situations where both attorneys’ views are not needed. Views of both attorneys are needed in cases such as divorce without in exchange for payment, contract of mandate, delivery of a grant of which itself and grantee is specific, usurped goods, return of the sold goods in void contracts and payments of client’s debts. Joint-performance of such incidents is necessary in order not to effect the result or to secure the client. Regarding attorneydom, it is performed by one attorney to avoid confusion on trial even if it is one of the situations in which views of all attorneys are required. General principles related to the subject are stated as per above in Islamic Law sources. Yet, all possibilities about separate or joint performance of power of attorneys appointed together in the same contract are not mentioned. In this article, views of Islamic schools of law will be presented on appointment of more than one attorney for a disposition and related principles within the Islamic Law are tried to be determined.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Representation, Power of Attorney, Attorney, Majority of Attorneys

Kaynakça

• Ali Haydar Efendi, Eminefendizâde Küçük. Dürerü’l-hükkâm şerhi Mecelleti’l-ahkâm şerhi’l-kitabi’l-vükelâ. 13 Cilt. İstanbul: Şirket-i Mürettibiye Matbaası, 1319.
• Aybakan, Bilal. “Vekâlet”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 43/1-6. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
• Bağdâdî, Ebû Muhammed Ğânim b. Muhammed. Mecmaü’d-damânât fi mezhebi’l-İmâmi’l-A’zam Ebî Hanîfe en-Nu’mân. 2 Cilt. Kahire: Dârü’s-Selâm, 1999.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukukı İslâmiyye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, ts.
• Buhûtî, Mansur b Yunus b Salâhiddîn. Keşşâfü’l-kınâ’ an metni’l-İknâ’. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Derdîr, Ebu’l-Berekât Ahmed b Muhammed b Ahmed Adevî. eş-Şerhü’l-kebîr alâ Muhtasari Halîl. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
• Desûkî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b Ahmed b Arafe. Hâşiyetü’d-Desûki alâ Şerhi’l-kebîr. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
• Ebu’l-Basal, Ali. “Teaddüdü’l-vükelâ fi’l-fıkhi’l-İslâmî”. Mecelletu’l-Hikme 36 (Ocak 2008), 263-300.
• Haraşî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah el-Mâlikî. eş-Şerhü’s-sağîr alâ Muhtasari Halîl. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbn Âbidînzâde, Alâüddîn Muhammed b. Muhammed Emîn b. Ömer el-Hüseynî ed-Dımaşkî. Hâşiyetü Kurretü ʿuyûni’l-ahyâr li-tekmileti Reddi’l-muhtâr. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 2. Basım, 1992.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullâh b. Ahmed b. Mu-hammed Makdisî Cemmâîlî. el-Muğnî. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kahire, 1968.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sadır, ts.
• İbn Müflih, Ebû İshak Burhânüddin İbrâhim b Muhammed. el-Mübdi’ fî şerhi’l-Mukni’. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l- Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn Zeyn b. İbrâhim b. Muhammed el-Mısrî el-Hanefî. el-Bahru’r-râik şerhu Kenzi’d-dekâik. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts.
• İlîş, Ebû Abdullah Muhammed b Ahmed b Muhammed Muhammed. Mine-hu’l-celîl alâ Muhtasarı Halîl. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1989.
• Kâdızâde, Ahmed Şemseddin. Netâicü’l-efkâr fî keşfi’r-rumûz ve’l-esrâr (Tekmitetü Fethi’l-kadîr). thk. Abdürrezzâk Gâlip el-Mehdi. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
• Kâsânî, Ebû Bekr Alaeddîn Ebû Bekr b Mes’ûd b Ahmed el-Hanefî. Bedâiü’s-sanâî’ fî tertibi’ş-şerâi’. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
• Köse, Murtaza. “İslam Hukukunda Temsil Kavramı ve Vekâlet-Temsil İlişki-si”. EKEV Akademi Dergisi - Sosyal Bilimler 12/34 (2008), 223-248.
• Köse, Murtaza. “Mukayeseli Hukukta Yetkisiz Temsil”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 8/1 (2008), 89-100.
• Kudat, Aydın. “İslâm Hukukunda Temsil ve Amacı”. Adam Akademi Sosyal Bilimler Dergisi 5/1 (01 Haziran 2015), 33-62.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habîb. el-Hâvi’l-kebîr fî fıkhi mezhebi’l-İmâm eş-Şâfiî ve hüve şerhu Muhtasari’l-Müzenî. 19 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Mukbil, Tâlib Kāid. el-Vekâle fi’l-fıkhi’l-İslâmî. Riyad, 1983.
• Mutîî, Muhammed Necib. Tekmiletü’l-Mecmû’ şerhu’l-Mühezzeb li’ş-Şîrâzî. 20 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
• Remlî, Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Hamza el-Ensârî. Nihâyetü’l-muhtâc ilâ şerhi’l-minhâc. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1984.
• Sağlam, Hadi. “İslâm Hukuku ve Modern Hukuk Mukayesesi Gayesi Hukuki Temsil Olan Akitlerin Değerlendirilmesi (Vekâlet Örneği)”. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 5/1 (16 Haziran 2014), 1-56.
• Sarıtepe, Erdoğan. “İslam Hukuku ve Türk Medeni Hukuku Açısından Hu-kuki Temsil”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/2 (2009), 77-97.
• Sâvî, Ahmed b. Muhammed. Bulğatü’s-sâlik li-akrebi’l-mesâlik ale’ş-Şerhi’s-sağîr. 4 Cilt. Kahire: Dârü’l-Ma’ârif, 1986.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b Ahmed b Sehl. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1993.
• Şâzelî, Muhammed Nebîl Sa’d. el-Vekâle fi’l-fıkhi’l-İslâmî. Kahire, 1990.
• Şeyhizâde, Damad Abdurrahman Gelibolulu. Mecmau’l-enhur fi şerhi Mülteka’l-ebhur. 2 Cilt. Dâru İhyai’t- Türâsi’l-Arabî, ts.
• Tanrıverdi, Hasan. İslam Hukukunda ve Modern Hukukta Vekalet Akdi. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi, 1998.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz Murtaza Muhammed b Muhammed. Tâcü’l-arûs min cevâhiri’l-Kâmûs. 40 Cilt. Kahire: Dâru’l- Hidâye, ts.
• Zeylâî’, Fahreddin Osman b Ali b Mihcen. Tebyînü’l-hakâik fî şerhi Kenzi’d-dekâik. 6 Cilt. Bulak, Kahire: Dârü’l- Kütübü’l-İslâmî, 1313.
• Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhü’l-İslâmî ve edilletuhû. 10 Cilt. Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 4. Basım, 1989.