Maimonides’in Mantık Anlayışı Üzerine Bir Çözümleme

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 1429 - 1459, 31.12.2022

Muhammet Nasih Ece

https://doi.org/10.47424/tasavvur.1175245

Öz

Maimonides’in mantığa dair tek eseri olan Maḳâle fî ṣınâʿati’l-manṭıḳ, te-rimleri esas alarak bir mantık özeti sunması bakımından ayırıcı bir özelliğe sahiptir. Birçok gerekçeyle buradaki görüşleri açıklama, karşılaştırma ve çözümleme şeklinde bir değerlendirmeye tabi tutan bu makale; mantık felsefesi, mantığa hazırlık, kavramlar, önermeler, kıyas ve beş sanat başlıklarıyla şekillenmiştir. Mantık felsefesinde, felsefe ve bilimlerle olan ilişkisi bağlamında mantığın nasıl bir bilgi türü olduğu ve bilgilerin kesinliği için onun gerekliliği incelenmektedir. Mantığa hazırlık kısmında, ilişkisel var oluş kavramları ve nedensellik teorisi şeklinde iki temel problem ele alınmıştır. Bunlar, mantığın doğrudan problemleri olmayıp, mantığın daha iyi kavranılması için hazırlayıcı konular olarak düşünülmektedir. Kavramlarda beş tümel, kategoriler ve tanım teorisine yer verilmektedir. Önermeler bölümünde niteliği, niceliği, karşı-olum durumları, modalitesi ve döndürme durumlarına göre önermeler ele alınmış ve değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Kıyas kısmında, kıyasın temel kavramları, şekilleri, modları ve çeşitleri yer almaktadır. Beş sanat kısmında ise beş sanat ve ona öncül olabilecek önermeler üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

mantık, mantık felsefesi, kavram, önerme, kıyas

An Analysıs on Maımonıdes' Conception of Logic

Öz

Maḳâle fî ṣınâʿati'l-manṭıḳ, the only work of Maimonides on logic, has a distinctive feature in point of presenting a logical summary based on terms. This article shaped by titles, which evaluates the opinions here in the form of explanation, comparison and analysis for many reasons; philosophy of logic, preparation for logic, concepts, propositions, comparison and five arts. In the philosophy of logic, it is examined what kind of knowledge logic is in the context of its relationship with philosophy and sciences and its necessity for the certainty of knowledge. In the logic preparation part, two basic problems, namely the concepts of relational existence and the theory of causality, are discussed. These are not direct problems of logic, but are considered as preparatory issues for a better understanding of logic. Five universals, categories and definition theory are included in the concepts. In the propositions section, propositions are discussed and evaluated according to their quality, quantity, counter-affirmation situations, modality and rotation situations. In the syllogism part, the basic concepts, figures, modes and types of qiyas are included. In the five arts section, the five arts and the propositions that can be precursors are emphasized.

Anahtar Kelimeler

logic, philosphy of logic, concept, proposition, syllogism

Kaynakça

• Akdağ, Özcan. “Fârâbî’nin İbn Meymûn’a Etkisi: Metin Karşılaştırma”. Bilimname XLIII (2020): 365-379.
• Özcan, Akdağ-Osman, Bayder. “Din-Felsefe Uzlaştırması: İslâm Felsefesinin İbn Meymûn’a (Maimonides) Etkisi Üzerine”. Journal of Islamic Research. (182-191), 2019.
• Aristoteles. Fizik. Çev. Saffet Babür. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2012.
• Aristoteles. Kategoriler. Çev. Saffet Babür. Ankara: İmge Kitabevi, 2014.
• Aristoteles. Metafizik. Çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Sosyal Yayınları, 1996.
• Arkan, Atilla. İbn Meymûn Felsefesinde Tanrı. İstanbul: Değişim Yayınları, 2007.
• Broadie, Alexander. Introduction to Medieval Logic. New York: Oxford University Press, 1993.
• Chatti, Saloua. “Logical Oppositions in Arabic Logic: Avicenna and Aver-roes”, Around and Beyaond the Square of Opposition. Ed. Jean-Yves Béziau. 21-40. Basel: A Product of Birkhauser, 2012.
• Çağrıcı, Mustafa. “İbn Meymûn”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. 20/194-199. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Ece, Muhammet Nasih. “Fârâbî’de Mantık Bilimine İlişkin Bazı Temel Meseleler”, Bilimname XXXVII (2019/1). 629- 660.
• Ece, Muhammet Nasih. İbn Bâcce Mantığı ve Fârâbî Bağlantıları. Konya: Çizgi Kitapevi, 2018.
• Ece, Muhammet Nasih. İbn Rüşd’ün Önermeler Mantığı ve Aristoteles Temelleri. Konya: Çizgi Yayınevi, 2018.
• Efros, Israel. Maimonides' Treatise on Logic. New York: Proceedings of the American Academy for Jewish Research, 1938.
• Fârâbî. “el-Fuṣûlü’-ḫamse”. Mantığa Giriş Risaleleri. Çev. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2018.
• Fârâbî. “et-Tavṭia evi’r-risâletu’l-leti ṣaddere biha’l-manṭıḳ”. Mantığa Giriş Risâleleri. Çev. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2018.
• Fârâbî. “İḥṣâʾü’l-ʿulûm”. Mantığa Giriş Risâleleri. Çev. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2018.
• Fârâbî. Kitâbü’l-ʿİbâre. Nşr. Mübahat Türkel-Küyel. Ankara: AKM Yayını, 1990.
• Fârâbî. “Kitâbü’l-Ḳıyâs”. el-Manṭıḳ ‘inde’l-Fârâbî II. Nşr. Refik el-Acem. Beyrut: Daru’l-Meşriḳ, 1986.
• Fârâbî. “Kitâbu’l-Kıyâsı’s-Sağir”. Fârâbî’nin Bazı Mantık Eserleri. Thk ve Çev. Mübahat Türker-Küyel. Ankara: AKDTYK, 1990.
• İbn Bâcce. “Te‘âlîḳ ‘alâ Kitâbi Bârî Ermeniyâs eyu’l-İbâre li’l Fârâbî”. Te‘âlîḳ İbn Bâcce ‘alâ manṭıḳi’l-Fârâbî. Thk. Macit Fahrî. Beyrut: Dâru’l-Meşrıḳ, 1994.
• İbn Bâcce. “Te‘âlîḳ ‘alâ kitâbî’l-ḳıyâs ve’t-taḥlîl li’l-Fârâbî”. Te‘âlîḳ İbn Bâcce ‘alâ manṭıḳi’l-Fârâbî. Thk. Macit Fahrî. Beyrut: Dâru’l-Meşrıḳ, 1994.
• İbn Bâcce. “Te‘âlîḳ ‘alâ fuṣûli’l-ḫhamse li’l-Fârâbî”. Te‘âlîḳ İbn Bâcce ‘alâ man-tıḳi’l-Fârâbî. Thk. Macit Fahrî. Beyrut: Dâru’l-Meşrıḳ, 1994.
• İbn Rüşd. Telḫiṣu manṭıḳu Aristû kitâbu’l-ḳıyâs. Thk. Gerard Gihamy. Beyrut: Dâru’l-Fikri’l-Lübnânî. 1992.
• İbn Sînâ. İşaretler ve Tembihler. Çev. Ali Durusoy-Muhittin Macit-Ekrem De-mirli. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2005.
• Maimonides. Delâletü’l-ḥâʾirîn. Çev. Osman Bayder-Özcan Akdağ. Kayseri: Kimlik Yayınevi, 2019.
• Maimonides. “Maḳāle fî ṣınâʿati’l-manṭıḳ”. İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi III. Çev. Mübahat Türker. İstanbul: Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları, 1960.
• Meral, Yasin. Yahudi Düşüncesinde İslam Algısı & İbn Meymun (Maimonides) Örneği. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.
• Rescher, Nicholas. İslam Mantık Tarihi. Çev. Ahmet Kayacık. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2018.