Sosyolojik ve Psikolojik Unsurlar Bağlamında Latîfe ez-Zeyyât’ın “el-Memerru’l-Dayyık” Adlı Öyküsünün Teknik Analizi

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 1009 - 1047, 31.12.2023

Cengiz Parlak

https://doi.org/10.47424/tasavvur.1325394

Öz

Latîfe ez-Zeyyât yirminci yüzyılda Mısır’ın önde gelen kadın yazarlarından biridir. Roman, hikâye, eleştiri içerikli makaleler ve tercüme gibi farklı alanlarda pek çok eseri vardır. Yazım hayatına başladığı dönem Arap dünyasında Sosyalizm ve Marksizm akımlarının zirvede olduğu bir dönemdir. Bu akımlar, o dönemde pek çok yazarı etkilemiş ve bu durum doğal olarak eserlerine de yansımıştır. Zeyyât’ın Marksist bir dünya görüşüne sahip olması nedeniyle eserlerinde bu akımların izleri görülmektedir. “Toplumcu Gerçekçi” yazarlardan olan Zeyyât eserlerinde genellikle sosyal temalı konulara ağırlık vermiştir. “el-Memerru’d-Dayyık” öyküsü Zeyyât’ın “eş-Şeyhûha ve Kısasun Uhrâ” hikâye serisi içerisinde yer alan bir öyküdür. Öykü, bir anne ve ilkokul çağındaki iki kızının hayat serüvenleri, mücadeleleri ve aile içi ilişkileri bağlamında kurgulanmıştır. Bununla beraber öyküde, yazarın topluma ve sosyo-ekonomik düzene yaptığı eleştiriler de kendini göstermektedir. Bu çalışmada Latîfe ez-Zeyyât’ın “el-Memerru’d-Dayyık” öyküsünün teknik tahlili yapılmış ve öykü sosyolojik eleştiri ve psikanaliz edebiyat kuramları çerçevesinde irdelenmiştir. Bu şekilde öykünün yapısı, kurgusu, işlediği temalar ve yazarın öykücülüğü hakkında bilgi sahibi olmak hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Edebiyat, Arap Edebiyatı, Modern Arap Edebiyatı, Öykü, Latîfe ez-Zeyyât

Technical Analysis of Latifa az-Zayyat’s Story “al-Mamarru’l-Dayyik” in the Context of Sociological and Psychological Elements

Öz

Latifa ez-Zeyyat is among the leading women writers of Egypt in the twentieth century. She has many works in different fields such as novels, stories, critical articles and translations. The period when she started her writing career was a period when Socialism and Marxism movements peaked in the Arab world. These movements influenced many writers of that period and this situation was also reflected in their works. Since Zeyyat has a Marxist view of life, traces of these movements can be seen in her works. Zeyyat, one of the Socialist Realist writers, generally focused on social themes in her works. The story "el-Memerru'd-Dayyik" is a story in Zeyyât's "e-Şeyhûha ve Kısasun Uhrâ" story series. The story is fictionalized in the context of the life adventures, struggles and family relationships of the mother and her two primary school daughters. However, the writer's criticisms of society and socio-economic order also show themselves in the story. In this study, the technical analysis of Latîfe ez-Zeyyât's "el-Memerru'd-Dayyik" story was made and the story was examined within the framework of sociological criticism and psychoanalysis literary theories. In this way, it is aimed to have information about the structure of the story, its fiction, the themes it deals with and the author's story.

Anahtar Kelimeler

Literature, Arabic Literature, Modern Arabic Literature, Story, Latifa az-Zeyyat

Kaynakça

• Aktaş, Şerif. Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları, 2. Basım, 1991. Akyol, Merve vd.. Türk Dili ve Edebiyatı 9. Ankara: Öğün Yayınları, 2021.
• Aydoğdu, Yusuf. “Postmodern Anlatıda Bir İmkan Olarak Üstkurmaca (Metafiction) ve Murathan Mungan Öykülerine Yansımaları”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 10/52 (Ekim 2017), 57-68. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2017.1871
• Ayyıldız, Mustafa. “Hikâyede Ritmik Oluşum, Anlatıcı, Bakış Açısı, Bakış Açısının Alt Boyutları ve İki Örnek
• Uygulama”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 4/1 (Mart 2004), 16-25.
• Babadağ, Osman. Türk Dili ve Edebiyatı 7. Ankara: Meb Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü Yayınları, 2021.
• Bedrân, Hudâ. vd. Mısriyyât râidât ve mubdi‘ât. Kahire: el-Hey’etu’l-Mısriyyetu li’l-Kitâb, 1995.
• Bolat, Salih. Öykü Yazma Teknikleri. İstanbul: Varlık Yayınları, 4. Basım, 2012.
• Çetin, Nurullah. Roman Çözümleme Yöntemi. Ankara: Öncü Kitap, 15. Basım, 2012.
• Çetişli, İsmail. Metin Tahlillerine Giriş 2 Hikaye-Roman-Tiyatro. Ankara: Akçağ Yayınları, 4. Basım, 2014.
• Er, Rahmi. Modern Mısır Romanı-I. Ankara: Hece Yayınları, 2015.
• Gervasio, Gennaro. el-Hareketu’l-Mârksiyye fî Mısr. çev. Besme Muhammed Abdurrahman. Kahire: el-Merkezu’l- Kavmî li’t-Terceme, 2010.
• Gökçe, Yeşim. “İlkel Toplumları Kapsamayan Bir Teori: Psikanaliz”. Milli Folklor 55 (Sonbahar 2002), 119-122.
• Hâfız, Sabrî. “Modern Arap Kısa Öyküsü”. çev. Azmi Yüksel. Nüsha 3/9 (Bahar 2003); 77-96.
• Hasan, Mâhir. “Latîfe ez-Zeyyât ve <Bâbuha’l-Meftûh>”. el-Mısrî el-Yevm. Erişim: 22 Haziran 2023. https://www.almasryalyoum.com/news/details/2212590.
• Hasâvne, Utbe Muhammed Ahmed. Latîfe ez-Zeyyât kâtibe ve nâkida. Amman: Ürdün Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Hasdedeoğlu, Mehmet Onur. “Toplumsal Çatışmalar Bağlamında Sabahattin Ali’nin “Ayran” Hikâyesi”. Dil ve Edebiyat Araştırmaları (DAE) 21 (Mart 2020), 279-293. Doi: 10.30767/diledeara.669504
• Karabulut, Mustafa. “Psikanalitik Edebiyat Kuramı Bağlamında Edip Cansever’in Şiirleri Üzerine Bir İnceleme”. Edebi Eleştiri Dergisi 3/3 (Aralık 2019), 192-220. Doi: 10.31465/eeder.665039
• Katârâ. “Latîfe ez-Zeyyât”. Erişim: 19 Mayıs 2023. https://kataranovels.com/novelist/%D9%84%D8%B7%D9%8A%D9%81%D8%A9- %D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%AA/
• Koç, C. Turgut. Tayyib Sâlih ve Romancılığı. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2004.
• Kolcu, Ali İhsan. Edebiyat Kuramları. Ankara: Salkımsöğüt Yayınları, 2008.
• Kolcu, Ali ihsan. Öykü Sanatı. Konya: Salkımsöğüt Kitabevi, 4. Basım, 2015.
• Köse, Ali – Ayten, Ali. Din Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları, 10. Basım, 2019.
• Nikobaht, Nâsır vd. “en-Nemûzec fî rivâyeti Savûşûn ve rivâyeti el-Bâbu’l-Meftûh”. Mecelletu’l- Cemiyyeti’l-‘İlmiyyeti’l-İrâniyye li’l-Luğati’l-‘Arabiyye ve Âdâbiha 30 (2014); 19-40.
• Riceur, Paul. Zaman ve Anlatı. çev. Mehmet Rifat. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2010.
• Stevick, Philip. Roman Teorisi. çev. Sevim Kantarcıoğlu. Ankara: Gazi Üniversitesi Basın Yayın Yüksekokulu Matbaası, 1988.
• Tavşancıoğlu, Deniz. Türk Dili ve Edebiyatı Soru Bankası. Ankara: Muba Yayınları, ts.
• Tekin, Mehmet. Roman Sanatı I. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 14. Basım, 2016.
• Yesû‘î, Robert Campbell. A‘lâmu’l-edebi’l-‘Arabiyyi’l-mu‘âsır. 1. Cilt. Kahire: Şirketu’l-Muttehide li’t-Tevzî‘, 1996.
• Zeyyât, Latîfe. eş-Şeyhûha ve kisasun uhrâ. Kahire: Dâru’l-Mustakbeli’l-‘Arabî, 1986.