Dârekutnî’nin Teşeyyu‘ İle İtham Edilmesi

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 1669 - 1699, 31.12.2023

Metin Tekin

https://doi.org/10.47424/tasavvur.1361185

Öz

İslâm tarihinde gerek eserleriyle gerekse düşünceleriyle İslâmî ilimlere katkı sağlamış birçok âlim teşeyyu‘a (Şiîliğe meyilli olmaya) nisbet edilmiştir. Dârekutnî (ö. 385/995) de bu ithama maruz kalan âlimlerden biridir. Kuvvetli hâfızası ve derin anlayışıyla döneminin önde gelen hadis hâfızlarından biri kabul edilen Dârekutnî, hadis ilminde yetkinliğini gösteren pek çok eser telif etmiştir. Ayrıca kendisine çok az kişiye nasip olan “emîru’l-mü’minîn fi’l-hadîs” ünvanı verilmiştir. Dârekutnî’nin teşeyyu‘ ile suçlanmasının arka planında ise Şiî bir şair olan Seyyid el-Himyerî’nin (ö. 173/789) şiirlerini ezberlemesi yatmaktadır. Bu makalede, Dârekutnî’ye nisbet edilen teşeyyu‘ iddiası incelenmiş ve Dârekutnî hakkındaki mezkûr ithama kaynak teşkil eden malumat irdelenerek bu suçlamanın sağlam bir zeminde ele alınıp alınmadığı inceleme konusu yapılmıştır. Hem Dârekutnî’nin kendi sözleri ve eserleri hem de Ehl-i sünnet ve Şîa ricâl edebiyatı üzerinden yapılan araştırma neticesinde Dârekutnî’ye yöneltilen teşeyyu‘ suçlamasının bir iddiadan ibaret olduğu ve ilmî bir temele dayanmadığı sonucuna varılmıştır. Ayrıca araştırmada konuyla alakalı kaynaklardaki bilgiler tetkik edilerek elde edilen malumatın objektif bir şekilde sunulmasına çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Dârekutnî, Şîa, Ehl-i Sünnet, Teşeyyu‘, Cerh-Ta‘dîl

Dârekutnî's Accusation of Teşeyyu'

Öz

In the history of Islam, many scholars who have contributed to Islamic sciences both with their works and their thoughts have been attributed to teşeyyuʻ (being inclined to Shi'ism). Dārakutnī (d. 385/995) is one of the scholars who were subjected to this accusation. Dārakutnī, who was considered one of the leading ḥadīth reciters of his period with his strong memory and deep understanding, wrote many works showing his competence in the science of ḥadīth He was also given the title of “Amīr al-mu’minīn fi’l-hadīs”, a title bestowed upon very few people. The background behind Dārakutnī’s accusation of teşeyyuʻ is that he memorized the poems of Sayyid al-Himyerî (d. 173/789), a Shiite poet. In this article, the allegation of teşeyyu' attributed to Dārakutnī has been examined and the information that constitutes the source of the said accusation against him has been examined and whether this accusation has been handled on a solid basis has been examined. As a result of the research conducted on both Dārakutnī’s own words and works and the Ahl al-Sunnah and Shia rijāl literature, it was concluded that the accusation of teşeyyu' directed against Dārakutnī was merely an allegation and was not based on a scientific basis. In the research, the information in the relevant sources was examined and an attempt was made to present the information obtained in an objective manner.

Anahtar Kelimeler

Ḥadīth, Darekutni, Shia, Ahl al-Sunnah, Tashayyu’, Jarh-Tadil

Kaynakça

• Aba, Veli. “Nesâî’nin Şiîlikle İthamı”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 18 (2018/1), 167-191.
• Abdülhamid, İrfan. İslâm’da İtikadi Mezhebler ve Akaid Esasları (çev. Saim Yeprem). İstanbul: 1994.
• Bacak, Nigar. İmamiyye Şia’sında Sahabe Anlayışı. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Bağdatlı, İsmail Paşa. Hediyyetü’l-ârifîn. İstanbul: 2 cilt. Müessesetü’t-Târîhi’l-Arabî, 1951.
• Çakan, İsmail Lütfi, “Dârekutnî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/488-490. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Dârekutnî, Ebu’l-Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed. el-Mü’telif ve’l-muhtelif. Nşr. Muvaffak b. Abdullah b. Abdülkâdir, Beyrut: 5 cilt. Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1406/1986.
• Dârekutnî, Ebu’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed. ed-Duafâ ve’l-metrûkûn. Thk. Muvaffak b. Abdullah b. Abdülkâdir, Riyâd: Mektebetü’l-Maârif, 1. Ba-sım, 1404/1984.
• Dârekutnî, Ebu’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed. es-Sünen. Thk. Şuayb Arnâut vd. Beyrut: 5 cilt. Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1424/2004.
• Dârekutnî Ebu’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed. el-‘İlelü’l-vâride fi’l-ehâdîsi’n-nebeviyye. Thk. Muhammed b. Sâlih b. Muhammed ed-Debâsî. Dumân: 15 cilt. Dâru İbni’l-Cevzî, 1. Basım, 1427/2006.
• Dârekutnî, Ebu’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed. Fedâilü’s-sahâbe ve menâkıbü-hüm. Thk. Muhammed b. Halîfe er-Rabâh. Medîne: Mektebetü’l-Ğurabâi’l-Eseriyye. 1. Basım, 1419/1998.
• Duman, Ayşe Nur. “Ehl-i Sünnet Ve Şîa’da Müşterek Rivayetlerin Tahlili -Küleynî’nin el-Kâfî İsimli Eserinin Usûl Bölümünün Örneği-“. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Ebü’l-Fidâ, İmâdüddîn İsmâîl b. Ali b. Mahmûd b. Ömer b. Şâhinşah b. Eyyûb. el-Muhtasar fî târîhi’l-beşer. Mısır: 4 cilt. el-Matbaatü’l-Husniyyeti’l-Mısriyye, 1. Basım, ts.
• Erdebîlî, Muhammed b. Ali er-Erdebîlî el-Karavî el-Hâirî. Câmiu’r-ruvât ve izâhâtü’l-iştibâhât ani’t-turuk ve’l- isnâd. İran: 2 cilt. Mektebetü Âyetullahi’l-Uzmâ, 1. Basım, 1403/1982.
• Feyyaz, Abdullah Dahil. Tarihü’l-imamiyye ve eslafihim mine’ş-Şîati münzü neş’etü’t-teşeyyu‘ hattâ matlai’l- karni’r-râbi‘i’l-hicrî, Müessesetü’l-A‘lemi li’l-Matbu, Beyrut: 3. Basım, 1406/1986.
• G. Clarke, Lynda. “Early Doctrine of The Shi‘ah, according to The Shi‘ah Sources”. Montreal: McGill University, Doktora Tezi, 1994.
• el-Garîfî, Abdullâh. et-Teşeyyu‘, nuşûuh, merâhihuh, mukavvemâtuh. Beyrut: Dâru’l-Melâk, 4. Basım, 1995/1415.
• Halîfe, Geylânî Muhammed. Menhecü’l-İmâm ed-Dârekutnî fî kitâbihi’s-Sünen ve eseruhû fi ihtilâfi’l-fukahâ. Nşr. Abdülmecîd Mahmûd Abdülmecîd & Ahmed Ma‘bed Abdülkerîm. Kâhire: Dâru’l-Muhaddisîn, 1. Basım, 1431/2010.
• Haider, Najam. The Origins of the Shîʿa: Identity, Ritual, and Sacred Space in Eighth-Century Kûfa. Cambridge: Cambridge University Press, 2011.
• el-Hâirî, Muhammed b. Ali er-Erdebîlî el-Karavî. Câmiu’r-ruvât ve izâhâtü’l-iştibâhât ani’t-turuk ve’l-isnâd. İran: Mektebetü Âyetullahi’l-Uzmâ, 1403/1982.
• Hatîb el-Bağdadi, Ebû Bekr el-Hatîb Ahmed b. Ali b. Sabit. Târîhu Medîneti’s-selâm. Nşr. Beşşâr Avvâd Maʻrûf. Beyrut: 21 cilt. Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1422/2001.
• el-Hıllî, İbn Dâvûd. Ricâlü İbn Dâvûd. Thk. Seyyid Muhammed Sâdık Âl-i Bahrululûm. Kum: Menşûrâtü Matbaati’l- Hayderiyye, 1392/1972.
• el-Hıllî, Hasen b. Yûsuf b. Ali el-Mutahhar. Ricâlü’l-allâme el-Hıllî. Thk. Mu-hammed Sâdık Âl-i Bahrululûm. Necef: Menşûrâtü Matbaati’l-Hayderiyye, 2. Basım, 1381/1961.
• el-Himyerî, Seyyid. Dîvân. Nşr. Şâkir Hâdî Şükr. Beyrut: Menşûrâtü’l-Mektebeti’l-Haydariyye, 1432/2011.
• el-Hûî, Âyetullâh Ebü’l-Kâsım b. Alî Ekber b. Hâşim Mûsevî Hûî. Mu‘cemü ricâli’l-hadîs ve tafsîlü tabakâti’r-ruvât. Necef: Müessesetü’l-İmâm el-Hûî el-İslâmiyye, ts.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. İmâmiyye Şîası. İstanbul: 1984.
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî, el-Muntazam fî târîhi’l- mülûk ve’l-ümem. Thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ & Mustafa Abdülkâdir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• İbnü’l-Cezerî, Ebu’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed b. Mu-hammed b. Alî b. Yûsuf el-Cezerî, Gâyetü’n-nihâye fî tabakâti’l-kurrâ’. Beyrut: 2 cilt. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1427/2006.
• İbn Hacer, Ebu’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Tehzîbu’t-Tehzîb. Dâiretü’l-Maârifi’n- Nazzâmiye Hindistan: 12 cilt. 1326/1908.
• İbn Hacer, Ebu’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Lisânü’l-mîzân. Thk. Abdülfettâh Ebû Gudde. Beyrut: Mektebü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 1. Basım, 1423/2002.
• İbn Hallikân, Ebu’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm b. Ebî Bekr b. Hallikân el-Bermekî el-İrbilî. Vefeyâtü’l-a‘yân ve enbâ’ü ebnâ’i’z-zamân mimmâ sebete bi’n-nakl evi’s-semâʿ ev esbetehü’l-‘a‘yân. Thk. İhsan Abbas. Beyrut: 8 cilt. Dâru Sâdır, 1398/1978.
• İbn Hayr, Ebû Bekr Muhammed b. Hayr b. Ömer el-İşbîlî. Fehresetü mâ revâhu ‘an şüyûhihî mine’d-devâvîni’l- musannefe fî durûbi’l-‘ilm ve envâʿi’l-ma‘ârif. Thk. Muhammed Fuad Mansûr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1419/1998.
• İbn Hidâyetullâh, Ebû Bekr b. Hidâyetillâh el-Kûrânî el-Merîvânî el-Hüseynî. Tabâkâtü’ş-Şâfiiyye. Thk. Âdil Nüveyhiz. Beyrut: Zehâiru’t-Türâsi’l-Arabî, 3. Basım, 1402/1982.
• İbnü’l-İmâd, Ebu’l-Felâh Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed es-Sâlihî el-Hanbelî, Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. Thk. Abdülkâdir el-Arnaût & Mahmûd el-Arnaût. Dımaşk & Beyrut: 10 cilt. Dâru İbn Kesîr, 1. Basım, 1410/1989.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkî. el-Bidâye ve’n-nihâye. Beyrut: Mektebetü’l-Maârif, 1412/1991.
• İbn Şehrâşûb, Muhammed b. Alî b. Şehrâşûb et-Tabersî el-Mâzenderânî. Thk. Seyyid Muhammed Sâdık Âl-i Bahrululûm, Meâlimü’l-‘ulema. Beyrut: Dâru’l-Edvâ, ts.
• İbn Tağrîberdî, Ebu’l-Mehâsin Cemâlüddîn Yûsuf b. Tağrîberdî el-Atâbekî el-Yeşbugavî ez-Zâhirî. en-Nücûmü’z- zâhire fî mülûki Mısr ve’l-Kâhire. Mısır: 16 cilt. Vizâretü’s-sekâfe, 1383/1963.
• İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Mûsâ eş-Şehrezûrî. Ma‘rifetü envâı ulûmi’l-hadîs. Thk. Mâhir Yâsîn el-Fahl & Abdüllatîf el-Hemîm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1423/2002.
• el-İsfahânî, Ebu’l-Ferec Alî b. el-Hüseyn b. Muhammed b. Ahmed el-Kureşî. el-Eğânî. Thk. İhsân Abbâs vd., Beyrut: 25 cilt. Dâru Sâdır, 3. Basım, 1429/2008.
• İsnevî, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdürrahîm b. el-Hasen b. Alî el-Ümevî el-İsnevî, Tabakâtü’ş-Şâfi‘iyye. Thk. Kemâl Yûsuf el-Hût. Beyrut: 2 cilt. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1407/1987.
• el-Kâsımî, Muhammed Cemâlüddîn. Kavâidu’t-tahdîs min funûni mustalahi’l-hadîs. Thk. Mustafa Şeyh Mustafa. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1425/2004.
• el-Kâzimî, Seyyid Muhsin b. Hasen el-Hüseynî el-A‘racî. Uddetü’r-ricâl. Thk. Riyâd Muhammed Habîb en-Nâsırî. Kum: 2 cilt. Müessesetü’l-Hidâye li-İhyâi’t-Türâs, 1. Basım, 1415/1994.
• Keleşoğlu, Zeynep. “Taberî’nin Şiîlikle İtham Edilme İddiaları ve Bu İddiala-rın Değerlendirilmesi”. Turkish Journal of Shiite Studies, 3 (2021/1), 93-119.
• Kettânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ca‘fer b. İdrîs el-Kettânî el-Hasenî. er-Risâletü’l-müstetrafe li-beyâni meşhûri kütübi’s-sünneti’l-müşerrefe. Thk. Ebû Alî (Ebu’l-Fazl) Muhammed el-Müntasır-Billâh b. Muhammed ez-Zemzemî b. Muhammed el-Kettânî. b.y. Dâru’l-Beşairi’l-İslâmiyye, 1414/1993.
• Kohlberg, Etan. “Some Zaydî Views on the Companions of the Prophet”. BSOAS, 39 (1976), 91-98.
• Kohlberg, Etan. “Some Imâmî Shi’i Views on the Sahâba”. Jerusalem Studies in Arabic and Islam, 5 (Jerusalem: 1984), 143-175.
• el-Mâmekânî, Abdullâh. Tenkîhu’l-makâl fî ilmi’l-ricâl. Thk. Muhyiddîn el-Mâmekânî. Kum: 39 cilt. Müessesetü Âl- i Beyt li-İhtâi’t-Türâs, 1. Basım, 1381/1423.
• Kuzudişli, Bekir. Şîa ve Hadis. İstanbul: Klasik Yayınları, 2017.
• el-Muallim, Muhsin. en-Nusb ve’n-nevâsıb. Beyrut: Dâru’l-Hâdi, 1. Basım, 1418/1997.
• Muhsin Emîn, Ebû Muhammed el-Bâkır Muhsin b. Abdilkerîm b. Alî el-Emîn el-Hüseynî el-Âmilî. A‘yânü’ş-Şîa. Thk. Hasan Emî. Beyrut: 11 cilt. Dâru’t-Teâruf li’l-Matbûât, 1403/1983.
• Mizzî, Ebu’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf el-Mizzî. Tehzîbü’l-Kemâl fî esmâʾi’r-ricâl. Thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf & Şuayb el-Arnaût. Beyrut: 35 cilt. Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1403/1983.
• en-Namâzî, el-Hâc Ali. Müstedrekâtü ilmi ricâli’l-hadîs. by.: 8 cilt. Müessesetü’n-neşri’l- İslâmî, 1426/2005.
• Necâşî, Ebu’l-Hüseyn (Ebü’l-Abbâs) Ahmed b. Alî b. Ahmed b. Abbâs en-Necâşî el-Esedî, Fihrisü esmâi musannifi’ş-Şîa. Beyrut: Şirketü’l-A‘lemî li’l-Matbûât, 1. Basım, 1431/2010.
• en-Neşşâr, Ali Sâmî, Neş’etü’l-fikri’l-felsefî fi’l-İslâmî, Kâhire: 3 cilt. Dâru’l-Maârif, 8. Basım, 1969.
• Nûr Velî, Abdülazîz Muhammed. Eseru’t-teşeyyu‘ ‘alâ rivâyâti’t-târîhiyye fî karni’levveli’l-hicrî. 1415/1994.
• Onat, Hasan. Emevîler Devri Şiî Hareketleri ve Günümüz Şiîliği. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1. Basım, 1993.
• Önemli, Kadri “Ehl-i Sünnet ve Şîa’da Sahâbe Anlayışı”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 8 (2021/3), 240-257.
• Öz, Mustafa, “Râfızîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/396. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Tekin, Peyman Ünügür. “İmâmiyye Şiâ’sında Cerh-Ta’dîl ve Bir Cerh Sebebi Olarak Sünnîlik”. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Tokpınar, Mirza. “Abdurrazzak b. Hemmam (126-211/744-827)'in Şiîlikle İtham Edilmesi Üzerine Bir İnceleme (I)”. Dinî Araştırmalar Degisi, 9 (2001), 77-92.
• Topgül, Muhammed Enes. “Hadis Râvilerinde Şiîlik Eğilimi”. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Topgül, Muhammed Enes. “Bir Cerh Sebebi Olarak Teşeyyu‘ (Şiîlik Eğilimi) Kavramına Tarihsel Bir Bakış”. M. Ü. İlâhiyat Fakültesi Degisi, 42 (2012/1), 47-76.
• Topgül, Muhammed Enes. “Erken Dönem Hadis Çalışmalarında Şiîlik İthamlerı -Hadis Tarihi Çerçevesinde Bir İnceleme-“. M. Ü. İlâhiyat Fakültesi Degisi, 55 (2018), 52-77.
• et-Tüsterî, Âyetullâhi’l-Uzmâ Muhammed Takî et-Tüsteri. Kâmusü’r-ricâl. b.y.: 12 cilt. Müessesetü’n-neşri’l-İslâmî, 1427/2006.
• er-Rahîlî, Abdullah b. Dayfullah. el-İmam Ebu’l-Hasan ed-Dârekutnî ve âsâruhu’l-ilmiyye. el-Hadra & Cidde: Daru’l-Endelüs, 2000/1421.
• Sehâvî, Ebu’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân b. Muhammed es-Sehâvî, Fethu’l-muğîs bi-şerhi Elfiyyeti’l-hadîs li’l-‘Irâkî. Thk. Ali Hüseyin Ali. Kâhire: 4 cilt. Mektebetü’s-Sünne, 1424/2003.
• es-Sübkî, Ebû Nasr Tâcüddîn Abdülvehhâb b. Alî b. Abdilkâfî es-Sübkî. Ta-bakâtü’ş-Şâfiiyyeti’l-Kübrâ. Thk. Muhammed et-Tanâhî & Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. Kâhire: 10 cilt. Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1. Basım, 1383/1964.
• Sem‘ânî, Abdülkerîm b. Muhammed. el-Ensâb. Thk. Abdurrahman b. Yahya el-Muallimî el-Yemânî. Haydarabâd: 13 cilt. Meclisü Dâiretü’l-Maârifi’l-Osmâniye, 1382/1962.
• Sofuoğlu, Cemal. “Şîa’nın Sahâbîler Hakkındaki Bazı Görüşleri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 24 (1981), 533-538.
• es-Sülemî, Ebû Abdirrahmân Muhammed b. el-Hüseyn b. Muhammed. Su’âlâtü Ebî ‘Abdirraḥmân es-Sülemî li’d-Dârekutnî fi’l-cerh ve’t-ta‘dîl. Thk. Sa‘d b. Abdillah el-Humeyyid vd. Mektebetü’l-Melik: Riyâd, 1. Basım, 1427/2006.
• Süyûtî, Ebu’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî es-Süyûtî eş-Şâfiî, Tabakâtü’l- huffâz. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1402/1983.
• Şahyar, Ayşe Esra Şahyar, “Hadis Tarihindeki Anlamı ve Kullanımı Bakımından Yedi Hâfız Kavramı ve Dönemi”. Hadis Tetkikleri Dergisi, 11 (2013), 27-51.
• eş-Şehîd es-Sânî, Hasen b. Zeynüddîn. et-Tahrîru’t-Tâvûsî. Beyrut: Müessese-tü’l- a‘lâ li’l-Matbûât, 1. Basım, 1408/1988.
• eş-Şîbî, Kâmil Mustafa. es-Sıla beyne’t-tasavvuf ve’t’-teşeyyu‘. Beyrut: Dâru’l-Endülüs, 1982.
• eş-Şîrazî, Seyyid. Ali Hân ed-Derecâtu’r-refîa fî tabâkati’ş-Şîa. Beyrut: Müessesetü’l-Vefâ, 2. Basım, 1403/1983.
• Ya‘kûb, Ahmed Hüseyin. Nazariyyetü adâleti’s-sahâbe ve’l-merci‘iyye es-siyâsiyye fi’l-İslâm. Beyrut: Dâru’l- mahacceti’l-beyda, 9. Basım, 1429/2008.
• Yâkût el-Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkût b. Abdillâh el-Hamevî el-Bağdâdî er-Rûmî. Mu‘cemü’l-büldân. Beyrut: 5 cilt. Dâru Sâdır, 1397/1993.
• Yıldırım, Enbiya. “El-Hâkim en-Neysâbûrî’nin Şiîlikle İtham Edilmesi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 57 (2016/1), 57-84.
• Zahîr, İhsân İlâhî. eş-Şîatü ve’t-teşeyyu’u -firak ve târih-. Pakistan: Dâru’s-Selâm, 1415/1995.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî el-Fârikî ed-Dımaşkî. Tezkiretü’l- huffâz. Thk. Zekeriyyâ Umeyrât. Beyrut: 4 cilt. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1419/1998.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî el-Fârikî ed-Dımaşkî. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ. Thk. Şuayb el-Arnaût vd. I-XXIII, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 3. Basım, 1401-1405/1981-1985.
• Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman ez-Zehebî. Ma‘rifetü’l-kurrâi’l-kibâr ‘ale’t-tabakâti ve’l- âsâr. Thk. Şuayb Arnaût & Sâlih Mehdî. Beyrut: 2 cilt. Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1408/1988.